نگرشی سیستمی بر پیوستگی فراکتالی ساختار سوره با تاکید بر افتتاح و اختتام (بررسی موردی سوره روم)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه میبد،میبد ایران.

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد. میبد، ایران

3 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اهل بیت(ع) دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

4 استادیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکده ادبیات و زبانها، دانشگاه اراک، اراک، ایران.

چکیده

شناخت صحیح ساختار سوره، یکی از اصلی­ترین مولفه­های فهم پیوسته فضای آیات در نظام معنایی قرآن کریم است. آغاز و انجام سوره به عنوان ارکان اصلی آن، روابط تعیین کننده­ای با دیگر مفاهیم متن دارند. تناسب حکیمانه شروع و پایان کلام حق، اقتضای خالقی حکیم و مدبر است. از این رو کشف و استخراج پیوندهای موجود میان افتتاح و اختتام که منجر به فهم منسجم و جامع­تری از ساختار اصلی سوره می­گردد بیانگر غایت این نوشتار خواهد بود. در همین راستا پژوهش حاضر در پاسخ به چگونگی امکان درک هماهنگی و نظام­مندی حاکم بر ساختار سوره از طریق بررسی عناصر اصلی شروع و پایان آن، با تکیه بر نظریه ساختارگرایی تلاش نموده تا الگویی برگرفته از قرآن ارائه نماید. لذا ترسیم فضای پیوسته میان اجزای یک سوره، با ایده­پردازی از هندسه فراکتال که شاخصه مهم آن، برجسته نمودن نقش تکرار معنادار اجزای خودمتشابه، در ایجاد ساختار اصلی یک طرح هماهنگ است نگاهی جدید در این بررسی به شمار می­رود. ازین رو به تحلیل پیوندهای ساختاری میان آغاز و انجام سوره به کمک این الگو پرداخته شده است. کاربست شواهد لفظی- معنایی درون بخشی و بینابخشی، منجر به طرح خوانشی پیوسته از مفاهیم سوره می­گردد. شاخصه­های دو گروه مومنین و کافرین به لقاء، ذکر مولفه­های صبر، استمرار در مسیر ایمان، جهاد و بندگی در کنار مفهوم امر الهی در ظاهر و باطن هستی، تبیین روابط حقیقی و اعتباری، همان زنجیره مفهومی پیونددهنده بندهای آغازین و پایانی دانسته می­شود که بدنه سوره نیز پیرامون آن شکل گرفته­ا ست. 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Systemic Approach to the Fractal Cohesion of Surah Structure with Emphasis on Opening and Closing: the Case of Surah Ar-Rum

نویسندگان [English]

  • soodeh assadi 1
  • Ahmad Zare' Zardini 2
  • Mahdi Moti' 3
  • Abolfazl Horri 4
1
2 . Corresponding Author: Associate Professor, Department of Qur’anic and Hadith Sciences, Faculty of Theology, Meybod University,Meybod, Iran
3 . Associate professor of Department of Quranic Sciences and Hadith (Traditions), Faculty of Theology and Ahl-al-Bayt (Prophet's Descendants) Studies, University of Isfahan, Isfahan. Iran
4 Assistant Professor, English language and Literature, Faculty of Literature & Foreign Languages, Arak University, Arak. Iran
چکیده [English]

Proper realization of the surah structure is a key component in the constant understanding of the atmosphere of ayahs in the semantic system of the Holy Qur’an. Each surah's beginning and ending, as its main components, have significant relationships with other concepts used in the text. The wise proportionality of these two parts is indicative of a sage and prudent Creator. Therefore, this study aimed to discover and extract the connections between the opening and closing of surahs, which leads to a more coherent and comprehensive understanding of their main structures. To this end, it was an attempt to present a model adapted from the Holy Qur’an based on structuralism to respond to the question of how it is possible to understand the harmonic and systemic nature of the surah structure by examining the main elements of its beginning and ending. Therefore, it adopted a new approach by depicting the cohesive relation between the elements of a surah through ideation from fractal geometry whose important feature, highlighting the meaningful repetition of the same components, is concordant in creating the main structure of a design. It thus analyzed the structural links between the beginning and ending of Surah Ar-Rum relying on this model. The use of intra- and inter- componential lexical-semantic evidence leads to a cohesive reading of the concepts of the surah. The features of the two groups of believers and infidels concerning liqā'-Allāh (meeting God), mentioning the components of patience, persistence in the path of faith, jihad and servitude along with the concept of divine command in the inward and outward of existence, and explaining real and conventional relations constitute the conceptual chain connecting the beginning and ending parts, around which this surah is formed.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • structural cohesion
  • lexical cohesion
  • semantic cohesion
  • structure
  • fractal geometry
  • opening
  • closing
.قرآن کریم
2.ابن منظور، محمد بن مکرم(1414 )،"لسان العرب"، بیروت، دار صادر
3.احمدی، بابک(1380)، "ساختار و تاویل متن"، تهران، نشر مرکز، چاپ پنجم
4.البرزی، پرویز(1392)، "مبانی زبان­شناسی متن"، تهران، موسسه انتشارات امیرکبیر
5.امین، سیده نصرت(1361)، "مخزن العرفان در تفسیر قرآن"، تهران، نهضت زنان مسلمان
6. ایزدی، فاطمه؛ حداد، شمیلا؛ مشکسار، مریم(1387)، "هندسه فراکتال در ساختارهای هنر و معماری"، فصلنامه گزارش سازمان نظام مهندسی استان فارس، بهار و تابستان شماره56، صص76-81
7.بقاعی، ابوالحسن‏بن عمر(1415)، "نظم‏الدرر فی تناسب الآیات و السور"، دارالکتب العلمیه، بیروت
8.برکاوی، عبدالفتاح عبدالعلیم(1991)، "دلاله‏السیاق بین‏التراث و علم‏اللغه‏الحدیث"، قاهره، دارالکتب
9.تخمچیان، علی، مینو قره بگلو، احد نژاد ابراهیمی(1396)، " شکل گیری فضا در اثر پیوند مفهومی " موسیقی- ریاضی" و معماری (مطالعه موردی: جلوخان و آسمانه گنبد خانه مسجد شیخ لطف الله اصفهان)، فصلنامه پژوهش های معماری اسلامی، شماره پانزدهم، سال پنجم،صص 108-129، تابستان
10. جرجانی، سید شریف علی بن محمد(۱۴۱۳)، "التعریفات"، تحقیق: ابراهیم الابیاری، بیروت،
11. حجتی، محمدباقر(1372)، پژوهشی درتاریخ قرآن کریم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران
12.خامه­گر، محمد(1396)، " اصول و قواعد کشف استدلالی غرض سوره های قرآن کریم"، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
13.خطیب قزوینی(2003)،"الایضاح فی علوم‏البلاغه‏المعانی و البیان و البدیع"، بیروت، دارالکتب العلمیه
14.زرکشی، محمد بن عبدالله(1410)، "البرهان فی علوم القرآن"، چ اول، بیروت، دارالمعرفه
15. سیف، هادی(1388)، "کاشیکاری داخلی گنبد مسجد شیخ لطف الله"، روایت عارفانه حدیث هنری گذر از کثرت و رسیدن به وحدت"، تهران، انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
16.سیوطی، جلال‏الدین (1421)، "الاتقان فی علوم‏القرآن"، بیروت، انتشارات دارالکتاب‏العربی. چ دوم
17.سید قطب(1412)، "فی ظلال القرآن"، بیروت، قاهره، دارالشروق
18.شمیسا، سیروس(1378)،"نقد ادبی"، تهران، فردوس
19.همو(1386)، " نگاهی تازه به بدیع"، تهران، نشر میترا
20.صفوی، سلمان(۱۳۹۶)، "دانشنامه معاصر قرآن کریم"، قم، انتشارات سلمان آزاده
21.طباطبایی، محمد حسین(1390)، " المیزان فی تفسیر القرآن"، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
22.طبرسی، فضل بن حسن، (1372)، "مجمع البیان فی علوم القرآن"، تهران، ناصرخسرو
23.عبدالمجید، جلیل(1998)، "البدیع بین‏البلاغه‏العربیه و اللسانیات‏النصیه"، الهئیه‏المصریه‏العامه للکتاب
24.عمید، حسن(1354)، " فرهنگ عمید"، بی­جا، سازمان چاپ و انتشارات جاویدان
25.علوی مقدم، مهیار(1377)، "نظریه های نقد ادبی معاصر (صورت­گرایی و ساختارگرایی)"، تهران، سمت
26. عرفانیان، عباس(1380)، " معماری طبیعت هندسه فراکتال و نظریه آشوب"، فصلنامه معماری و شهرسازی اسلامی، بهار و تابستان
27. قبادیان، وحید(1388)،" مبانی و مفاهیم در معماری معاصر غرب"، تهران، دفتر پژوهش‏های فرهنگی،
28.قرشی، علی اکبر(1371)، ""قاموس قرآن"، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ ششم
29. همو(1377)، "احسن الحدیث"، بنیاد بعثت، تهران، چاپ سوم
30.کلینی، محمد بن یعقوب (1365)، "الکافی"، تصحیح علی‌اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الإسلامیة
31.لطفی­پور ساعدی، کاظم(1371)، "درآمدی به سخن کاوی"، مجله زبان­شناسی، سال نهم، شماره پیاپی17، بهار و تابستان
32. مستغنی، علیرضا، علیمرادی،محسن(۱۳۹5)،" واکاوی کاربرد هندسه و فرکتال در معماری پارامتریک؛ با بررسی آرایه داخلی گنبد مسجد شیخ لطف الله"، نشریه نامه معماری و شهرسازی، سال هشتم شماره ۱۶ ، صص 103 تا 122، بهار و تابستان
33.معین، محمد(1382)، " فرهنگ فارسی"، تهران، ساحل
34.معرفت، محمدهادی(1388)،"  التمهید فی علوم‏القران" قم، موسسه فرهنگی انتشارات التمهید، ج5
35.مطیع، مهدی، احمد پاکتچی و بهمن نامورمطلق،(1388)،"درآمدی بر استفاده از روش­های معناشناسی در مطالعات قرآنی"، پژوهش دینی، شماره18، بهار و تابستان
36.نقره کار، عبدالحمید، (1389)، مبانی نظری معماری، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور
37- Bovill, carl (1995): Fractal Geometry in Architecture and Design, Boston: Birkhauser.
38-Halliday M.A.K&Ruqaiya Hasan(1976), Cohesion in English, London/New York:Longman.
39-Neal Robinson, "Hands Outstretched: Towards a Re-reading of Surat al-Md'ida", Journal of Qur'anic Studies,vol III,2001
40-Mir,Mustansir(2008). Some