تحلیل هرمنوتیکی حکایت عابد و پادشاه بر اساس مفاهیم قرآنی «حکایتی از باب دوم گلستان سعدی»

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشیارگروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گلستان

چکیده

سعدی گاه با ذکر حکایات و تأویل آنها خود به سطح دیگری از معنا تصریح کرده است. حکایاتی نیز هست که می­توان آنها را حاوی سطح دیگری دانست و با تأویل به معنای احتمالی آن دست یافت. حکایت عابد و پادشاه با نظر به گفتار، کنش­ها و حوادث، یکی از این حکایت­هاست. در این مقاله در تبیین مدعای ­مفروض به­روش توصیفی-تحلیلی از شیوه هرمنوتیک و مشخصاً «دور هرمنوتیکی» و بینامتنیت استفاده ­شده ­است؛ یعنی با استفاده از شبکه­ای از نشانه­های قرآنی و متن­هایی که با «افق ­ذهنی» سعدی اشتراک ­دارند و بر مفاهیم مشترک از طریق تشبیه یا توصیف تصریح­ کرده­اند و همچنین از طریق تأویل­های خود سعدی در دیگر مواضع، سطح دیگر معنای متن مشخص شده ­است. سوالات اصلی این است که کنش­های نامعمول شخصیت­ها در این حکایت دال بر چه معنایی است؟ «فهم» معنای پنهان اثر چگونه از طریق آثار «هم­افق» با این حکایت میسر می­شود؟ هدف نشان دادن معنای دیگر از راه تأویل است. نتایج نشان­ می­دهد که این حکایت در بطن خود حاکی از رابطه انسان و شیطان است که به ترفندهای مختلف در پی به بی­راه کشاندن آدمیان است. حکایت مذکور گویی بسط داستانی آیه 64 سورة اسراء است؛ مشابه ترتیبی که در آیه آمده ­است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Hermeneutic Analysis of the Story of ‘thePiousand the King’ (from the Second Chapter of Golestan) based on Qur’anic Concepts

نویسنده [English]

  • Homayoun Jamshidian
Associate Professor, Golestan University
چکیده [English]

In some anecdotes, Saadi himself has clarified the existence of a different level of meaning by telling stories and interpreting them. However, there are also anecdotes that can be considered to have another level of possible meaning, which can be found via interpretation. The story of "the Pious and the King" from the second chapter of Saadi's Golestan has signs of such stories in terms of characters, speeches, actions and events. This descriptive-analytical research concerned answering the questions of the meaning of the unusual actions of the characters and how the understanding of the hidden meaning becomes possible through the works having the same horizon of expectation. In this study, the hermeneutics and specifically the "hermeneutic cycle" as well as the theory of intertextuality were used. In other words, through the grid of Qur’anic signs and texts that overlap with Saadi's "mental horizon" and has emphasized common concepts through simile or description, as well as Saadi's own interpretations of other stories, another level of meaning of the text was specified. The findings show that at its deeper level, this story suggests the relationship between man and the devil, who seeks to mislead humans with various tricks. Saadi's anecdote seems to be an extension of ayah 64 of Surah Al-Isra as is the case with the order of the ayah.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Golestan
  • hermeneutics
  • Qur’an
  • intertextuality
  • the story of the Pious and the King
1-   قرآن­کریم
2-   ابن­عربی (2001)، تفسیر ابن­عربی، ج2، به تصحیح شیخ عبدالوارث محمدعلی، بیروت، دارالکتب­العلمیه.
3-   اسلامی، روح­الله (1397)، سیاست­نامه سعدی، چاپ اول، تهران، انتشارات­تیسا.
4-   اشمیت، لارنس کی (1395)، درآمدی بر فهم هرمنوتیک، ترجمه بهنام خداپناه، چاپ اول، تهران، انتشارات­ققنوس.
5-   امام­علی (1376)، نهج­البلاغه، ترجمه محمد آیتی، چاپ اول، تهران، بنیاد نهج­البلاغه.
6-   انصاری، خواجه عبدالله (1377)، مجموعه رسائل خواجه­عبدالله انصاری، به تصحیح محمد سرور مولایی، چاپ دوم، تهران، انتشارات­توس.
7-   پاینده، حسین (1397)، نظریه و نقد ادبی، چاپ اول، تهران، انتشارات سمت.
8-   پالمر، ا.ریچارد (1377)، علم هرمنوتیک، ترجمه محمدسعید حنایی­کاشانی، چاپ اول، تهران، انتشارات هرمس.
9-   پورنامداریان، تقی (1386)، دیدار با سیمرغ، چاپ چهارم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
10-    سعدی شیرازی، مصلح­الدین (1369)، گلستان، به تصحیح غلامحسین یوسفی، چاپ دوم، تهران، انتشارات­خوارزمی.
11-    سعدی شیرازی، مصلح­الدین (1372)، بوستان، به تصحیح غلامحسین یوسفی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات­خوارزمی.
12-    سعدی شیرازی، مصلح­الدین (1383)، دیوان سعدی، به کوشش مظاهر مصفا، چاپ اول، تهران، انتشارات­روزنه.
13-    سنایی، ابوالمجد مجدود بن آدم (1374)، حدیقه­الحقیقه و شریعه­الطریقه، به تصحیح مدرس رضوی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات­دانشگاه تهران.
14-    فروزانفر، بدیع­الزمان (1370)، احادیث مثنوی، چاپ پنجم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
15-    عطار نیشابوری، شیخ فرید­الدین محمد (1386)، تذکره­الاولیا، به تصحیح محمد استعلامی، چاپ هفدهم، تهران، انتشارات­زوار. 
16-    غزالی، ابی­حامد محمدبن­محمد (2005)، احیاءعلوم­الدین، تصحیح زین­الدین ابی­الفضل العراقی، چاپ اول، بیروت، دار ابن­حزم.
17-    طوسی، احمد­بن محمد­بن زید (2536)، جامع­الستین للطائف البساتین، به اهتمام محمد روشن، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
18-    کاشانی، عزالدین­محمود­بن­علی (1372)، مصباح­الهدایه و مفتاح­الکفایه، به تصحیح جلال­الدین همایی، چاپ چهارم، تهران، نشرهما.
19-    گروندن، ژان (1393)، هرمنوتیک، ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی، چاپ اول، تهران، نشرماهی.
20-    مجتهد شبستری، محمد (1377)، هرمنوتیک کتاب و سنت، چاپ سوم، تهران، انتشارات­طرح­نو.
21-    موحد، ضیاء (1378)، سعدی، چاپ سوم، تهران، انتشارات­طرح­نو.
22-    مولوی، جلال­الدین محمد (1396)، مثنوی، تصحیح محمد علی موحد، چاپ دوم، تهران، نشرهرمس.
23-    مولوی، جلال­الدین محمد (1390)، مجالس­سبعه، تصحیح توفیق سبحانی، چاپ چهارم، تهران، انتشارات­کیهان.
24-    میبدی، ابوالفضل رشیدالدین (1376)، کشف­الاسرار و عده­الابرار. ج4، تصحیح علی اصغر حکت، چاپ ششم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
25-    هایدگر، مارتین (1393)، هستی و زمان، ترجمه عبدالکریم رشیدیان، چاپ چهارم، تهران، نشرنی.
26-    هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان (1384)، کشف­المحجوب، تصحیح محمود عابدی، چاپ دوم، تهران، سروش.
27-    همایون­کاتوزیان، محمدعلی (1385)، سعدی شاعر عشق و زندگی، چاپ اول، تهران، نشر­مرکز.
28-    هوی، دیدید ک (1378)، حلقه­انتقادی، ترجمه مراد فرهادپور، چاپ دوم، تهران، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.

مقالات فارسی

29-    ترکاشوند، فرشید (1397)، «عیار سهل و ممتنع در شعر سعدی و متنبی (از ساختارگرایی تا هرمنوتیک فلسفی)»، فصلنامه پژوهش­های ادبیات­تطبیقی، دوره 6، ش 3، پاییز 97، 45 – 63.
30-    شمیسا، سیروس(1379)، «سعدی و نیت مولف»، سعدی­شناسی، دفتر سوم، اردیبهشت 1379، 39 – 43.
27- Lane, Richard (2006), Fifty keys literary theorists, Routledge, London.
28- Marina, jacqeline (2005),The Cambridge companion to Friedrich Schleiermacher, Newyork, Ameica.    
29- Schleiermacher, Friedrich (1998), Hermeneutics and criticism and other writtings, Translated by Andrew Bowiem, Camridge university press.
30- Szondi, Peter (1995), Introduction to literary hermeneutics, Translated by Martha woodmansee, Camridge university press, Newyork, Ameica.            
31-Vial, Theodore, (2013), Schleiermacher, Bloonsbyry, London.