بررسی فرآیند موسیقی جزء 30 قرآن کریم از دیدگاه نشانه – معناشناسی گفتمان (مبتنی بر الگوی تنشی)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

2 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی شهید مدنی اذربایجان

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

 
ساختار زبانی قرآن کریم، یک ساختار موسیقایی است که با کاربست بهترین و جذاب‌ترین شیوه‌ها به انتقال پیام و محتوای دینی خود دست یازیده است. ساختار تمام اجزاء و عناصر موسیقایی آن متناسب با یکدیگر و هماهنگ با محتوا و اغراض دینی آیات به‌کار گرفته شده و در القای هر چه بیشتر معانی و مفاهیم آیات قرآنی سهیم است. یکی از دانش‌هایی که می‌تواند راه جدیدی را در مطالعات قرآن کریم بگشاید و به فهم آن یاری رساند، نشانه‌- معناشناسی گفتمانی است. نشانه‌معناشناسی به منزله‌ی یکی از شیوه‌های نقد ادبی نو، برآیند نشانه‌شناسی ساختارگرا و نظام گفتمان روایی است که جریان تولید معنا را با شرایط حسّی- ادراکی پیوند می‌دهد. در این رویکرد، نشانه‌ها همراه با معانی به گونه‌هایی سیّال، پویا، متکثر و چند بعدی تبدیل می‌شوند. جستار حاضر درصدد است تا با رویکرد توصیفی– تحلیلی، چگونگی شکل‌گیری فرآیند تنشی گفتمان را در برخی آیات جزء 30 قرآن کریم و موسیقی حاصل از آیات و تأثیر آن در معانی را بررسی کند.
نتایج بررسی این پژوهش بر اساس الگوی تنشی نشان می‌دهد که در برخی آیات، خداوند به طور مستقیم وارد فضای گفته‌پردازی شده و سبب خلق فشاره‌ی عاطفی شده است، و در این حالت آیات با سرعت بیشتری بیان می‌شوند اما گاه خداوند از فضای گفته‌پردازی خارج شده و به فضای گفته‌ای وارد می‌شود و سبب خلق گستره‌ی شناختی می‌شود و در نتیجه آیات با کندی ادا می‌شوند. بنابراین الگوی نشانه-معناشناسی می‌تواند به عنوان روشی کارآمد در تجزیه و تحلیل متن ادبی قرآن به کار رود و رویکردی نو در بررسی موسیقی آیات داشته باشد و زمینه‌ساز خوانش تازه‌ای از این متن الهی گردد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Study of the Music Process of Juzʼ 30 of the Holy Qur'an from the Perspective of Discourse Semantics (Based on Tensive Model)

نویسندگان [English]

  • mahin hajizadeh 1
  • ali dghahramani 2
  • solmaz porshoor 3
چکیده [English]

The linguistic structure of the Holy Qur'an is a musical structure that transfers messages of religious content in the best and most attractive ways. The structure of all its musical elements fit together and is consistent with the content and religious purposes intended by ayahs and contributes to suggesting more and more meanings and concepts from the Qur'anic ayahs. One of the sciences that can open a new path to the study of the Holy Qur'an and help to understand it better, is discourse sign-semantics. Sign-semantics as one of the methods of modern literary criticism, is the result of the combination of structuralist semiotics and the system of narrative discourse that link the production of meaning with sensory-perceptual conditions. In this approach,signs together with meanings turn into fluid, dynamic, plural and multi-dimensional forms. The present descriptive-analytical article attempted to study the formation of the process of tensive discourse in a number of ayahs of Juzʼ 30 of the Holy Qur'an and the resultant music and their effects on meanings. The results showed that in some ayahs Allah directly enters the discourse analysis space thus producing an emotional stress. In this case, ayahs are expressed more quickly, but sometimes Allah leaves this space for the discoursal space, hence creating a cognitive area and therefore ayahs are expressed slowly.  The model of sign-semantics then can be used as an efficient method in the analysis of the literary text of the Qur'an, serve as a new approach to studying ayahs' music and underlie new readings of this divine text.
 



 

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Holy Qur'an
  • music
  • sign-semantics of discourse
  • tensive model
  • Juzʼ 30 of the Holy Qur'an

مراجع

  1. قرآن کریم
  2. اسکولز، رابرت، (1383)، درآمدی بر ساختارگرایی و ادبیات، ترجمه­ فرزانه طاهری، تهران، آگه.
  3. الارمیّ العلویّ الهرریّ الشافعی، محمد الامین بن عبد الله، (1421ه-2001م )، تفسیر حدائق الرّوح و الریّحان فی روابی علوم القرآن، بیروت – لبنان: دار طوق النجاة، المجلد الثانی و الثلاثون.
  4. بنت الشاطی، عایشه، (1376)، اعجاز بیانی قرآن، ترجمه­ی حسین صابری، چاپ اوّل، تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
  5. بنت الشاطی، عایشه،(بی­تا)، التفسیر البیانی للقرآن الکریم، الجزء الاوّل، دارالمعارف.
  6. بهرامپور، شعبانعلی، (1379)، درآمدی بر تحلیل گفتمان، تهران، انتشارات فرهنگ گفتمان.
  7. رافعی، مصطفی صادق، (1387)، اعجاز قرآن و بلاغت محمّد (ص)، ترجمه­ی عبدالحسین ابن الدین، ویراستار قوام الدین طه، تهران: مهماز-جامی.
  8. سجودی، فرزان، (1387)، نشانه­شناسی کاربردی، تهران، نشر علم.
  9. سیدی، سید حسین،(1390)، زیبایی شناسی آیات قرآن، چاپ اوّل، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  10. شعیری، حمید رضا، (1388 الف)، مبانی معناشناسی نوین، تهران، نشر سمت.
  11. ﺷﻌﻴﺮﻱ، ﺣﻤﻴﺪﺭﺿﺎ ﻭ ﺗﺮﺍﻧﻪ ﻭﻓﺎﻳﻲ (1388)، ﺭﺍﻫﻲ ﺑـﻪ ﻧـﺸﺎﻧﻪ-ﻣﻌﻨﺎﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺳّـﻴﺎﻝ: ﺑـﺎ ﺑﺮﺭﺳـﻲ ﻣـﻮﺭﺩﻱ «ﻗﻘﻨﻮﺱ» ﻧﻴﻤﺎ، ﺗﻬﺮﺍﻥ، ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﻋﻠﻤﻲ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ.
  12. شعیری، حمید رضا. (1389). تجزیه و تحلیل نشانه-معناشناسی گفتمان، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
  13. فراست­خواه، مقصود،) 1376(، زبان قرآن، تهران، شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
  14. قائمی­نیا، علیرضا، (1389)، بیولوژی نص؛ نشانه­شناسی و تفسیر قرآن، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  15. الکرمانی، محمود بن حمزة بن نصر، (بی­تا). اسرار التکرار فی القرآن، بی نا.
  16. گرمس، آلژیرداس ژولین، (1389)، نقصان معنا، ترجمه و شرح حمیدرضا شعیری، تهران، نشر علم.
  17. مکارم شیرازی، ناصر، (1387)، تفسیر نمونه، جلد بیست و ششم، تهران، دارالکتب الاسلامیة.
  18. مکارم شیرازی، ناصر، (1387)، «تفسیر نمونه»، جلد بیست و هفتم، تهران، دارالکتب الاسلامیة. 
  19. وحیدیان کامیار، تقی، 1375، فرهنگ نام آواها در زبان فارسی، چاپ اوّل، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.

 

مقالات

  1. اخوان ثالث، مهدی، (1392)، «آیات موزون افتاده»، http://www.ettelaat.com/etiran/?p=15545 شهریور 1392.
  2. پاکتچی، احمد؛ شعیری، حمیدرضا، رهنما، هادی، (1394)، «ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎی ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻲ در ﺳﻮره­ی «ﻗﺎرﻋﻪ»، ﺑﺎ تکیه ﺑﺮ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺗﻨﺸﻲ»، دوﻣﺎﻫﻨﺎﻣﺔ ﺟﺴﺘﺎرﻫﺎی زﺑﺎﻧﻲ، د 6، ش 4 (ﭘﻴﺎﭘﻲ 52)، صص 68-39.
  3. شریفی؛ حدیث، نجم الدین؛ فؤواد، (1393)، «تحلیل نشانه­شناختی گفتمانی سوره الرحمن مبتنی بر الگوی تنشی»، دوفصلنامه علمی  پژوهشی پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن ، شماره پنجم ،صص 72-47.
  4. شریفیان، مهدی، (1391)، «بررسی عملیات زبانی گفتمان در منظومه ی "صدای پای آب" سهراب سپهری براساس الگوی "نشانه – معنا شناختی گفتمان"»، فصلنامه­ی "پژوهشنامه­ی ادبیات و زبان شناسی"دانشگاه آزاد اسلامی - واحد فیروزآباد، سال اول – شماره­ی دوم، صص 51-25.
  5. شعیری، حمید رضا، (1388 ب)، «از نشانه شناسی ساختگرا تا نشانه – معناشناسی گفتمانی»، فصلنامة تخصصی نقد ادبی. س 2. ش 8، صص 51-33.
  6. شعیری، حمیدرضا، (1384الف)، «مطالعه فرآیند تنشی گفتمان»، پژوهش زبان­های خارجی، شماره 25، صص 204-187.
  7. شعیری، حمیدرضا، (1384ب)، «بررسی بنیادین ادراک حسی در تولید معنا»، پژوهشنامه علوم انسانی، شماره 46-45، صص 146-131.       
  8. مصطفوی؛ سیدحسن سادات، شعیری؛ حمیدرضا، رهنما؛ هادی (1392)، «از کرامت جاهلی تا کرامت قرآنی؛ نشانه شناسی فرآیندهای گفتمانی «کرامت» در قرآن با تکیه بر الگوی تنشی»، دوفصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، شماره دوم، صص 42-24.
  1.  Benveniste, E. (1970), “ L’Appareil formal de le’nonciation“,in  Language, Paris, Larousse.
  2. Fontanille, J. & Zilberberg, C. (1998) Tension et signification, Hayen: Mardaga.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار