«بررسی تلمیحات روایی-قرآنی در مجموعه اشعار فاضل نظری»

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار/ گروه زبان و ابیات فارسی دانشگاه اراک

2 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک.

چکیده

تلمیح یکی از کهن­ترین و پرکاربردترین صنایع بلاغی است که به­سبب عواملی چون فشردگی و ایجاز زبانی خاص خود، ورود قسمتی از یک متن غایب در متن حاضر و نقش پررنگ مخاطب در ادغام و دریافت این تداخل متنی و ...، در همۀ ادوار مورد توجه شاعران بوده و موجب غنای معنایی و زیبایی شعر شده است. این صنعت ادبی در اشعار شاعران معاصر با پیچیدگی­ها و تنوع فرمی و محتوایی بیشتری به­کاررفته که تحلیل و بررسی آنها نیازمند مطالعات دقیق­تر با رویکردهای نوین است. از سویی، قصص قرآنی یکی از اولین متونی است که شاعران کلاسیک و معاصر فارسی در تلمیحات خود به آنها اشاره دارند. برهمین اساس، در پژوهش حاضر تلمیحات روایی-قرآنی در اشعار فاضل نظری را با تأکید بر تنوع ساختاری و فرمی تلمیحات بررسی کرده است؛ تا دریابد بیشترین تلمیحات روایی در اشعار او کدام است و نظری با چه روش­ها و فنونی از تلمیحات روایی قرآن در اشعارش استفاده کرده­است. پس از بررسی توصیفی- تحلیلی هر شش دفتر شعر نظری، این نتایج به­دست آمد که از نظر محتوایی داستان­های آدم (ع) و یوسف(ع) پربسامدترین تلمیحات قرآنی در غزلیات نظری هستند؛ همچنین از حیث ساختاری انواع تلمیحات ترکیبی، چندوجهی، پژواکی، آیرونیک و... در اشعار او وجود دارند که این امر بیانگر تنوع کاربرد و پیچیدگی­ها و ظرافت­های هنری این صنعت در اشعار این شاعر است.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of Qur’anic-Narrative Allusions in the Poetry Collection of Fazel Nazari

نویسندگان [English]

  • Zahra Rajabi 1
  • Simin Azizi 2
1 Corresponding author: Assistant Professor of Persian Language and Literature, Arak University
2 MA Student of Persian Language and Literature, Arak University
چکیده [English]

Allusion is one of the oldest and most widely used rhetorical devices, which because of, among others, compactness and linguistic brevity, the inclusion of a part of an absent text in a present text and the prominent role of the audience in merging and receiving this textual interference, has attracted the attention of poets in all periods and has added to the semantic richness and beauty of poetry. This literary device has been used in the poems of contemporary poets in more complex ways and with more variety of form and content, the analysis of which requires more detailed studies taking new approaches. On the other hand, Qur’anic stories are among the first texts that classical and contemporary Persian poets refer to in their allusions. Accordingly, in this study, the narrative-Qur’anic allusions in Fazel Nazari poetry were studied placing emphasis on the structural and formal diversity of his allusions to identify the most frequent narrative allusions as well as the methods and techniques using which he has employed the narrative allusions of the Qur’an in his poetry. A descriptive-analytical study of all six poetry books of Nazari showed that in terms of content, the stories of Adam (AS) and Yusuf (AS) are the most frequent Qur’anic allusions in his sonnets. Furthermore, structurally speaking, there are all kinds of combinational, multimodal, echoic, ironic, etc. allusions in his poems, which indicates the variety of applications and the complexities and artistic delicacies of this device in the poems of this poet.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • rhetoric
  • allusion
  • Qur’anic narratives
  • Fazel Nazari

مراجع

  1.  

    1. قرآن مجید (1376)، ترجمه محمد مهدی فولادوند، تهران، دفترمطالعات تایخ و معارف اسلامی.
    2. ابن فارس، احمد بن الحسین، (1404)، معجم المقاییس اللغه؛ قم: انتشارات مکتب الاعلام الاسلامی.
    3. ابن منظور، محمد بن مکرم (بی­تا)، لسان العرب؛ ج2، بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر والتوزیع.
    4. اخوان ثالث، مهدی (1369)، تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم، چاپ دوم، تهران: مروارید.
    5. انزابی­نژاد، رضا (1355)، «چهره پیامبران و قصص قرآن درادبیات فارسی»، نشریه ی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، سال 28، ش مسلسل 118-119، ص241-209.
    6. ایران زاده، نعمت الله و سید احمد ذبیحی (1379) «مضامین داستان قرآنی یوسف(ع) درشعرمعاصر»، فصلنامه ی زبان و ادب فارسی،ش46، ص95-122.
    7. ایشانی، طاهره (1393)، «تحلیل تأثیرپذیری مثنوی تحفةالعراقین از قرآن کریم»، مجله مطالعات ادبیات تطبیقی؛ سال هشتم، ش 23، ص153-170.
    8. جرجانی، عبدالقاهر (1331 ه.ق)، دلایل الاعجاز فی علم المعانی، قاهره، چاپ محمد عبده.
    9. حلبی، علی اصغر (1385)، تأثیر قرآن و حدیث درادبیات فارسی، ج4، تهران، نشر اساطیر.
    10. حلبی، محمود (1980)،حسن التوسل الى صناعة الترسل، به کوشش اکرم عثمان یوسف، بغداد.
    11. خرمشاهی، بهاالدین (1371)، حافظ نامه، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
    12. راستگو، سید محمد (1380)، تجلی قرآن و حدیث درشعرفارسی، ج2، تهران، سمت.
    13. رامپوری، غیاث الدین محمد (1337)، غیاث اللغات، جلد 1، به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران، معرفت.
    14. رجبی، زهرا و میرهاشمی، طاهره (1398)، «فرم شناسی تلمیحات روایی-قرآنی درمجموعه اشعارشفیعی کدکنی»، فصلنامه پژوهش های ادبی، س 16، ش64، ص 9-30.
    15. روزبه، محمد رضا (1386)، ادبیات معاصر ایران (شعر)، تهران، نشر روزگار.
    16. رنجبر، احمد (1385)، بدیع، تهران، اساطیر.
    17. زوزنی، حسین (1340)،المصادر، جلد1، به کوشش تقی بینش، مشهد، انتشارات باستان.
    18. زیدان، جرجی (1983)، تاریخ آداب اللغه العربیه، بی­جا، دارالمکتبه الحیاه.
    19. شمس قیس، محمدبن قیس (1388)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، به تصحیح عبدالوهاب قزوینی و تصحیح مجدد مدرس رضوی و تصحیح مجدد سیروس شمیسا، تهران، علم.
    20. شمیسا، سیروس (1381)، نگاهی تازه به بدیع، چ14، تهران، فردوس.
    21. شوشتری، مرضیه (1394)، «سیر تحول تلمیح نوح در قرن چهارم تا چهاردهم»، سبک­شناسی نظم و نثر فارسی، ش 27، صص 129-147.
    22. صفری­نژاد، حسین و اسماعیل­زاده، جبار (1390)، «نگاهی به تلمیح و بازبینی تلمیحات اسلامی در دیوان نزاری قهستانی»، کتاب ماه ادبیات، ش 172، صص 47-53.
    23. عالی محمودی، امیدوار؛ نوریان، سید مهدی و فشارکی، محمد (1396)، «بررسی تلمیح و اقتباس مضامین قرآنی در مثنوی نه­سپهر امیر خسرو دهلوی»، فنون ادبی، سال نهم، ش 2، صص 33-52.
    24. عباسپور، هومن (1381)، «تلمیح»، دانشنامه ادب فارسی؛ ج2، به سرپرستی حسن انوشه، ج2، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    25. فخررازی، محمد بن عمر (1317ه.ق)، نهایه الایجاز فی درایه الاعجاز فی علوم البلاغه و بیان اعجاز القرآن الشریف، قاهره، مطیعه الآداب و الموید.
    26. فشارکی، محمد (1379)، نقد بدیع، تهران، سمت.
    27. فلاح، غلامعلی و زارعی، مهرداد (1394)، «هندی وارگی در اشعارفاضل نظری»، مجله زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی، ش23، صص146-166.
    28. قاسمیان، خسرو و مجرد، ساناز (1397)، «بررسی ساختارها و طرفیت های معناسازی دراشعارفاضل نظری(مطالعه ی سبک شناختی پنج مجموعه شعری)»، شعرپژوهی (بوستان ادب)، دانشگاه شیراز، سال دهم، شماره چهارم، پیاپی3، صص159-180.
    29. کزازی، میرجلال الدین (1373)، زیباشناسی سخن پارسی(بدیع)، چ5، تهران، کتاب ماد وابسته به نشر مرکز.
    30. میرصادقی، جمال و میمنت میرصادقی (ذوالقدر) (1377)، واژه­نامه هنر داستان نویسی، فرهنگ تفصیلی اصلاح­های ادبیبات داستانی، تهران، کتاب مهناز.
    31. -نظری، فاضل، (1394)، گریه های امپراتور تهران، انتشارات سوره مهر.
    32. -__________(1390)، اقلیت، انتشارات سوره مهر.
    33. -__________(1393)، آن­ها، انتشارات سوره مهر.
    34. -__________(1392)، ضدّ، انتشارات سوره مهر.
    35. -__________(1398)، کتاب، انتشارات سوره مهر.
    36. -__________(1398)، اکنون، انتشارات سوره مهر.
    37. واعظ کاشفی سبزواری،کمال الدین حسین(1369)، بدایع الافکار فی صنایع الاشعار، ویراسته و گزارده میرجلال الدین کزازی، تهران، نشرمرکز.
    38. هدایت، رضا قلی بن محمد هادی (1383)، مدارج البلاغه درعلم بدیع، به اهتمام حمید حسینی با همکاری بهروز صفرزاده، تهران، فرهنگستان زبان وادب فارسی.
    39. همایی، جلال الدین (1337)، فنون و صناعات ادبی، تهران، موسسه نشرهما.
    40. یاحقی، محمد جعفر(1369)، فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی و هنری سروش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار