بررسی طرح‌واره تصویری سوره یوسف (ع) بر مبنای نظریۀ زبان‌شناسی شناختی جانسون

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات، دانشگاه فرهنگیان تهران, ایران

3 استادیار گروه زبان و ادبیات دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

چکیده

ذهن و زبان انسان و کارکردهای مختلف آن از جمله موضوعات قابل بررسی در قرآن کریم است؛ نظریۀ طرح‌واره تصویری یکی از مهم‌ترین ساخت‌های مفهومی در معنی‌شناسی شناختی است که رابطه تنگاتنگی با این موضوع دارد. در قرآن بسیاری از مفاهیم انتزاعی در قالب مجموعه‌ای از مفاهیم عینی بیان می­گردد. چنین کارکردی در ساختار استعاری آیات، امکان درک پدیده‌های انتزاعی آموزه‌های قرآنی را از طریق انطباق استعاری پدیده‌های فیزیکی که ماهیتی ملموس دارند، فراهم می‌سازد. به عقیده جانسون، تجربیات ما از جهان خارج، ساخت‌هایی در ذهن ما پدید می‌آورند که ما آن‌ها را برای فهم موضوعات دیگر به گزاره­های زبانی خود انتقال می‌دهیم. درواقع، طرح تصویری، نوعی ساخت مفهومی است که انسان بر اساس تجربیات فیزیکی خود در جهان خارج، آن‌ها را برای فهم عمیق­تر جهان مهیا می­سازد. این تجربیات عینی، امکان درک دیگر مفاهیم در حوزه‌های انتزاعی‌تر را به انسان می‌دهد. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش تحلیلی- توصیفی به طرح‌واره‌های موجود در سوره یوسف (ع) بپردازد تا به این پرسش‌ها پاسخ دهد که در سوره یوسف کدام‌یک از طرح‌واره‌های تصویری موجود است؟ و برای درک دقیق‌تر معانی و مفاهیم، کدام‌یک از طرح‌واره‌های تصویری کاربرد بیشتری داشته‌اند؟ نگارندگان درصدد آن هستند که با استفاده از طرح‌واره تصویری به‌عنوان مهم‌ترین مفهوم زبان‌شناسی شناختی به رمزگشایی معنایی سوره یوسف بپردازند. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که طرح‌واره‌های سوره یوسف در سه محور حجمی، حرکتی و قدرتی آشکارگی می­یابند و در آن میان طرح‌وارۀ قدرتی بسامد بیشتری نسبت به دیگر طرح­واره­ها دارد.
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of the Image Schemata of Surah Yusuf (AS) Using Johnson's Theory of Cognitive Linguistics**

نویسندگان [English]

  • mohammad reza pashaei 1
  • Hedayatollah Taghizadeh 2
  • Hadi Dehghani Yazdeli 3
1 Corresponding author: Assistant Professor, Department of Language and Literature, Farhangian University , Tehran;
2 Assistant Professor of Department of Language and Literature, Farhangian University , Tehran
3 Assistant Professor of Department of Language and Literature, Farhangian University , Tehran
چکیده [English]

In recent times, a lot of research has been done on the human mind and language and its various functions in the Holy Qur’an. In addition, the theory of image schema is one of the most important conceptual constructs in cognitive semantics that is closely related to the human mind and language. In the Holy Qur’an, many abstract concepts are expressed in the form of a set of objective concepts based on image schemata. Such a function in the metaphorical structure of the ayahs allows the understanding of abstract phenomena of the Qur’anic teachings through the metaphorical adaptation of physical phenomena of a perceptible nature. According to Johnson, our experiences of the outside world create constructs in our minds that we transmit into our own language. In fact, image schema is a kind of conceptual construct that man builds based on his physical experiences in the outside world. These objective experiences enable humans to understand other concepts in more abstract areas such as language. The present study with an analytical-descriptive method aimed to identify the image schemata in Surah Yusuf, which help understand meanings and concepts, and to determine their frequency. In other words, the authors sought to semantically decode Surah Yusuf by using image schemata as the most important concept of cognitive linguistics. The findings show that the schemata of Surah Yusuf are based on three spatial, transformational, and force axes, with force schema being the most frequent. 
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Qur’an
  • metaphor
  • image schema
  • Surah Yusuf (AS)

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. افراشی، آزیتا و محمدمهدی مقیمی زاده (1393)، «استعاره‌های مفهومی در حوزۀ شرم با استناد به شواهدی از شعر کلاسیک فارسی»، فصلنامه علمی پژوهشی زبان شناخت، شماره 2، صص 20-1.
  3. بیابانی، احمدرضا و یحیی طالبیان (1391)، «بررسی استعاره‌های جهت‌گیرانه و طرح‌واره‌های تصویری در شعر شاملو»، فصلنامه علمی پژوهشی نقد ادبی، شماره 1، صص 126-99.
  4. توفیقی، حسن، علی تسنیمی و مهیار علوی مقدم (1398)، «تحلیل طرح‌واره‌های قدرتی در غزلیات شمس و پیوند آن با الگوی جهان‌بینی مولانا»، فصلنامه علمی پژوهشی شعر پژوهی (بوستان ادب)، شماره 4، صص 24-1.
  5. تیلر، جان رابرت (1383). بسط مقوله مجاز و استعاره. ترجمه مریم صابری، تهران، مهر.
  6. حجازی، بهجت السادات (1395)، «استعاره مفهومی آیۀ نور در قرآن»، فصلنامه علمی پژوهشی فنون ادبی، شماره 3، صص 102-85.
  7. حسینی، زهرا و زهرا ریاحی زمین (1389). «اشارات عرفانی در داستان یوسف (ع)». فصلنامه علمی پژوهشی بوستان ادب، دوره دوم، شماره سوم، 1/59. صص 27-63.
  8. خسروی، سمیرا، حسین خاکپور و سمیرا دهقان (1393)، «بررسی طرح‌های تصویری در معناشناسی شناختی واژگان قرآن»، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های ادبی- قرآنی، شماره 4، صص 112-94.
  9. دریس، فاطمه؛ الخاص ویسی؛ بهمن گرجیان و ساسان شرفی (1397)، «بررسی کاربست طرح‌واره‌های تصویری جانسون در قرآن کریم با تکیه بر اشاره‌های تربیتی و آموزه‌های اخلاقی در کلام وحی»، فصلنامه علمی پژوهشی آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث، سال دوم، شماره 4، صص 59-76.
  10. راسخ مهند، محمد (1394)، درآمدی بر زبان‌شناختی شناسی، نظریه‌ها و مفاهیم، تهران، سمت.
  11. رضوی، محمدرضا (1390)، معرفی و نقد کتاب درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی؛ نظریه‌ها و مفاهیم، ویژه‌نامه فرهنگستان، شماره 7، صص 320-294.
  12. سلیمی، سیده فاطمه، زهرا علی‌نتاج (1396)، «کارکرد طرح‌واره‌های تصویری در مفاهیم تربیت اخلاقی قرآن»، فصلنامه سراج منیر، سال هشتم، شمارۀ 29، صص 85-58.
  13. قاسمی، آزاده، علی ایزانلو، محمود الیاسی (1394). «بررسی طرح‌واره حجمی واژه غم در اشعار فریدون مشیری»، مجموعه مقالات دهمین همایش بین‌المللی ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی.
  14. قاسم‌زاده، حبیب‌الله (1379)، استعاره و شناخت، تهران: فرهنگان.
  15. قائمی، مرتضی، اختر ذوالفقاری (1395)، «بررسی استعاره‌های شناختی در حوزۀ زندگی دنیوی و اخروی در زبان قرآن»، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های زبان‌شناختی، شماره 1، صص 20-1.
  16. قائمی نیا، علیرضا (1390)، معناشناختی شناسی قرآن، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  17. صفوی، کوروش (1384)، «بحثی دربارۀ طرح‌های تصویری از دیدگاه معنی‌شناسی شناختی»، فصلنامه علمی پژوهشی نامۀ فرهنگستان، شماره 20، صص 85-66.
  18. صفوی، کوروش (1384) فرهنگ توصیفی معناشناسی، تهران: فرهنگ معاصر.
    1. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1367) تفسیر المیزان، قم: بنیاد علمی و فرهنگی علامه طباطبایی.
  19. کاظمی، شهاب (1384)، «جلوه‌های هنری در سوره یوسف»، پیام جاویدان، شماره 8، صص 163-145.
  20. کوچش، زلتن (1393)، استعاره در فرهنگ جهانی؛ جهانی‌ها و تنوع، ترجمه نیکتا انتظام، تهران: سیاهرود.
  21. کوچش، زلتن (1393)، مقدمه‌ای کاربردی بر استعاره، تهران: سمت.
  22. گلفام، ارسلان و فاطمه یوسفی راد (1381). «زبانشناسی شناختی و استعاره». فصلنامه علمی پژوهشی تازه های علوم شناختی، سال 4، شماره 3، صص 59-64.
  23. لیکاف، جورج، مارک جانسون (1394)، استعاره­هایی که با آنها زندگی می­کنیم، ترجمه هاجر آقا ابراهیمی، تهران: علم
  24. محمدی آسیابادی، علی، اسماعیل صادقی، معصومه طاهری (1391)، «طرح‌وارۀ حجمی و کاربرد آن در بیان تجارب عرفانی»، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا)، ش 22، صص 162-141.
  25. مولوی، جلال الدین محمد (1360)، مثنوی معنوی، تصحیح رینولد نیکلسون. تهران، مولی.

 

  1. -Evans, V, & green, M. (2006). Cognitive Linguistic; an Introduction,
  2. Edinburgh University press.
  3. Tamly, Leonard (2000). Towards a Cognitive Semantics, London, Comberidge.
  4. -Johnson, Mark(1987).The Body in the Mind: the Bodily Basis of Meaning, Imagination, and Reason, Chicago: University of Chicago PressYu, N, (1998), The contemporary theory of metaphor: A perspective from Chinese,
  5. -Saeed, J.I. (2013). Semantics, Oxford،
  6. -Yu, N, (1998), The contemporary theory of metaphor: A perspective from Chinese, Amesterdam, J. Benjamins Pub, co.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار