نشانه‌شناسی رمزگان‌های تشویق و تهدید در سورۀ «قلم»

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه لرستان، ایران

2 استاد زبان و ادبیات عربی، دانشگاه لرستان، ایران

چکیده

نشانه‌شناسی علمی است که به ‌واکاوی نشانه‌ها‌ی زبانی و رمزگان‌های موجود در متون ادبی می‌پردازد تا با بازشناخت مفاهیم مستتر آن‌ها و کشف لایه‌های پنهانی، به خوانشی جدید در متن برسد. قرآن کریم که مهم‌ترین منبع تعلیم و تربیت اسلامی است، نیازمند استخراج اصول تربیتی بر مبنای مسائل جدید تربیتی است و برای تفسیر تخصصی تربیتی آن باید لایه‌های معنایی نشانه‌های آن مورد مطالعه قرار گیرد. یکی از رویکردهای مهم تربیتی قرآن، ترغیب، تشویق، ترهیب و تهدید برای جلب توجه مخاطبان است. نشانه‌شناسی رمزگان تشویق و تهدید به عنوان پرکاربردترین روش‌های تربیتی در قرآن کریم از اهمیت فراوانی برخورداراست. پژوهش حاضر، با روش توصیفی تحلیلی برمبنای منابع کتابخانه‌ای به‌صورت موردی، به‌بررسی نشانه‌شناسی رمزگان‌های تشویق و تهدید در سورۀ قلم و تبیین رویکرد تربیتی آن پرداخته است. در این سوره، از رمزگان‌های فرهنگی و هرمنوتیک و نمادین برای بیان اسباب نزول و تاب­آوری پیامبر در برابر آزار واذیت مشرکان و تقابل صفات نیک رسول خدا (ص) در برابر صفات رذیله مشرکان، در راستای تربیت دعوت‌گر به‌روش تشویق و برای تنبیه مخالفان از شیوۀ تهدید به‌منظور آرامش قلب پیامبر اکرم(ص) و ثبات قدم وی در مسیر دعوت به دین اسلام استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Semiotic Study of Codes of Encouragement and Threats in Surah Al Qalam

نویسندگان [English]

  • Fariba Sarlaki 1
  • Ali Nazari 2
1 PhD student of Arabic language and literature, Lorestan University, Iran
2 Professor of Arabic language and literature, Lorestan University, Iran
چکیده [English]

Semiotics is a science that deals with the analysis of linguistic signs and codes in literary texts in order to reach a new reading by recognizing their hidden meanings and discovering hidden layers. The Holy Qur’an, which is the most important source of Islamic education, requires the extraction of educational principles based on new educational issues, and for its specialized educational interpretation, the semantic layers of its signs must be studied. One of the significant educational approaches of the Qur’an is using persuasion, encouragement, intimidation and threats to attract the attention of the audience. The semiotics of codes of encouragement and threats, as the most used educational methods in the Holy Qur’an, are thus very important. The current research, using a descriptive-analytical method and based on library sources, has investigated the semiotics of encouragement and threats in Surah Al Qalam to explain its educational approach. In this surah, cultural, hermeneutic, and symbolic codes are used to express the reasons for the Asbab al-Nuzul (occasions or circumstances of revelation) and resilience of the Prophet against the persecution and harassment of the polytheists as well as the comparison of the virtues of the Messenger of God (PBUH) against the vices of the polytheists, in line with the education of the inviter by means of encouragement. Also, to punish the opponents, threats are used in order to calm the heart of the Holy Prophet (PBUH) and to steady his steps in the path of calling to Islam.

کلیدواژه‌ها [English]

  • semiotics
  • codes
  • Surah Al Qalam
  • encouragement
  • threat

مراجع

  1. قرآن کریم

    1. ابن عاشور، محمد الطاهر (1984). تحریر المعنى السدید وتنویر العقل الجدید من تفسیر الکتاب المجید، تونس: الدار التونسیة.
    2. احمدی، بابک (1393). ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز، چاپ هفدهم.
    3. ----- (1399). از نشانه‌های تصویری تا متن، تهران، مرکز.
    4. اصفهانی، راغب (1412). المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودی، دمشق-بیروت: دار القلم – الدار الشامیة.
    5. اکو، امبرتو (۱۳۹۳). نشانه‌شناسی، ترجمۀ پیروز ایزدی. تهران: ثالث.
    6. پاینده،حسین (1398). نظریه ونقد ادبی، ج2،تهران،انتشارات سمت.چاپ دوم.
    7. پالمر، فرانک رابرت (1387). معنی‌شناسی، ترجمۀ کورش صفوی، تهران. نشرمرکز.
    8. تشاندلر، دانیال (2008م). أسس السیمیائیة، ترجمة طلال وهبه، الطبعة الأولی، المنظمة بیروت: المنظمة العربیة للترجمة.
    9. حسینی‌زاده، سید علی و شهاب الدین مشایخی (1393). روش‌های تربیتی در قرآن، ج2، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اول.
    10. دینه سن، آنه‌ماری (۱۳۸۰ش). درآمدی بر نشانه‌شناسی، ترجمۀ مظفر قهرمان، چاپ اول، آبادان: پرسش.
    11. رازی، فخرالدین (1420). مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الثالثة.
    12. زمخشری، أبوالقاسم (1407). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتاب العربی.
    13. ساغروانیان، جلال (1369). فرهنگ اصطلاحات زبانشناسی، مشهد: نشرنما.
    14. سجودی، فرزان (1390ش). نشانه‌شناسی کاربردی، تهران: نشر قصه.
    15. سوسور، فردینان دو (1382). دورۀ زبان‌شناسی عمومی، ترجمۀ کوروش صفوی، تهران: هرمس، چاپ دوم.
    16. سیباک، تامس آلبرت (1399). درآمدی بر نشانه‌شناسی، ترجمۀ محسن نوبخت، تهران: ناشر علمی.
    17. ضمیران، محمد(1382). درآمدی بر نشانه‌شناسی هنر، تهران. نشر قصه، چاپ اول.
    18. قائمی‌نیا، علیرضا(1393). بیولوژی نصّ نشانه‌شناسی و تفسیر قرآن، ج دوم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
    19. قائمی مقدم، محمدرضا(1391). روش‌های تربیتی قرآن کریم، تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.
    20. قرشی بنابی، علی اکبر(1386). قاموس قرآن، ج ششم، تهران: دارالکتب الاسلامیة، چاپ شانزدهم.
    21. گیرو، پی‌یر( 1387ش). نشانه‌شناسی، ترجمۀ محمد نبوی، تهران: نشر آگه.
    22. مکاریک، ایرنا ریما(1398). دانشنامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: نشر آگه، چاپ ششم.
    23. نرسیسیانس، امیلیا(1387). انسان- نشانه- فرهنگ، تهران: نشر افکار، چاپ اول.
    24. اقبالی، عباس و سعیده حسن شاهی(1398). «واکاوی سبک‌شناسی سورۀ قلم»، مطالعات سبک‌شناسی قرآن کریم، شمارۀ 2، صص37-23.
    25. ایان، ریچارد نتون(1392). «به سوی تفسیر مدرن سورۀ کهف، ساختار و نشانه‌شناسی»، ترجمۀ ابوالفضل حری، ماهنامۀ کتاب ماه دین، شمارۀ 67.
    26. برکت، بهزاد و دیگران(۱۳۸۹). «نشانه‌شناسی شعر» فصلنامۀ پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، 130-109.
    27. پیرانی شال، زریوند، نیلوفر(1399). «نشانه‌شناسی لایه‌ای رمزگان‌های سورۀ مبارکه «المسد» از نظر رولان بارت»، پژوهش‌های ادبی و قرآنی، شمارۀ 2، صص 114-99.
    28. بناروانی، خلیفه حسنوند، محمد کاظم و دیگران(۱۳۸۴). «بررسی نگارۀ آزمودن فریدون پسرانش را از منظر نشانه‌شناسی لایه‌ای»، نشریۀ هنرهای زیبا، شمارۀ ۲۴. صص 104-97.
    29. خزعلی، انسیه و اکبری، میترا(1395). «نشانه‌شناسی واژگانی نفاق در قرآن کریم»، فصلنامۀ لسان مبین، شمارۀ 25، صص 47-25.
    30. خلیفه نیاورانی، بهمن(1391). «نشانه‌شناسی و ادبیات»، همایش ملی پژوهش‌های ادبی دانشگاه شهید بهشتی.

    دیانت، لیلا(۱۳۹۱). «تحلیل سنگ نوشته‌های شهدای شیراز در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران از منظر نشانه‌شناسی لایه‌ای»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، در رشته زبان‌شناسی همگانی.

    1. سلیمی، سیدفاطمه و ساداتی، سید خدیجه(1398). «تحلیل نشانه معناشناسی فواصل قرآن» پژوهشنامۀ تأویلات قرآنی، شمارۀ 2. صص 54-28.
    2. سیدان، الهام(1394). «نشانه‌شناسی لایه‌ای رمزگان‌ها در داستان قرآنی خلقت آدم»، فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی- قرآنی، شمارۀ 4. صص 169-143.
    3. عباس‌زاد، فرنگیس(1397). «بررسی نشانه‌شناختی ارزش و روابط سلبی عناصر طبیعت بر پایۀ نشانه‌ای در قرآن کریم»، مجلۀ ذهن، شمارۀ 75، صص 270-231.
    4. قائمی‌نیا، علیرضا(1386). «زبان‌شناسی شناختی و تفسیر قرآن کریم»، مجلة ذهن، شمارۀ 30، صص26ـ3.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار