خوانشی نو از مکتب فرمالیسم در پرتو رویکرد شکل دهی جامعه شناسی (پژوهشی زیباشناسانه در حاشیه سوره کوثر)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیا رگروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه علامه طباطبائی(ره

2 دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات عربی دانشگاه علامه طباطبایی(ره)

چکیده

میان ساختارهای زبانی هر جامعه و همچنین الگوهای شناختی، فکری و فرهنگی آن رابطه‏ای تنگاتنگ برقرار است؛ به طوری که می‏توان گفت در بسیاری از فرهنگ‏ها، زبان نقش اصلی را در شناخت مقوله‏های فرهنگی برعهده دارد. در واقع در این فرهنگ ها بدون شناخت زبان، راه به جایی نمی­توان برد. این نوع مطالعه در ساخت و بافت متن به منظور شناخت فرهنگ زبانی و اجتماعی سابقه­ی بسیار زیادی ندارد.
مکتب صورت گرایی، رویکردی زبان شناسانه است که بر خلاف سایر مکاتب نقدی در دریافت معنای متن به دیدگاههای تاریخی، سیاسی، جامعه شناسی و روان شناسی توجه نمی­کند؛ اما این امر به معنای این نیست که زبان و متن هیچ رابطه­ای با فرهنگ و جامعه­یِ متن ندارد، بلکه به عبارتی دیگر، این نوع از تحلیل و بررسی معنای متن، جلوه ای دیگر از اهمیت به فرهنگ و جامعه یِ متن است؛ زیرا رویکرد فرمالیستی، هدف اصلی و والای متن را سمت و سو دادن به جامعه  و فرهنگِ آن می‏داند که می­توان آن را همسو با رویکرد شکل دهی در تئوری­های جامعه شناسی و علوم سیاسی دانست.
مقاله حاضر براساس این رویکرد ( فرمالیستی و شکل دهی) به تحلیل و بررسی سوره کوثر می­پردازد و براساس واکاوی مقوله­های زبانی، سعی در ایجاد مرکزیت معنایی سوره دارد؛ زیرا این پژوهش، وجه غالب فرهنگ اسلامی را متن می­داند. در پایان مقاله نشان داده شده که براساس رویکرد فرمالیستی و شکل دهی، وجه مسلط و غالب سوره کوثر، آشنایی زدایی در سطح واژگانی  و از حیث محتوایی امتداد نسل پیامبر(ص) است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A New Reading of Formalism in Light of Formation Approach in Sociology: An Aesthetic Study of Surah Al-Kawthar

نویسندگان [English]

  • jalal marami 1
  • ghasem azizi 2
چکیده [English]

Abstract
There is a close relationship between each society's language structures one the hand and its cognitive, intellectual and cultural patterns on the other so that it can be said in many cultures language plays the main role in recognizing cultural issues. In fact in such cultures without knowing language one fails to know cultures. This kind of research into the construction and texture of the text aiming at recognizing linguistic and social culture is somehow new.
Formalism is a school of literary criticism that contrary to the other schools does not pay attention to historical, political, sociological, and psychological views in its attempt to understand the meaning of the text. However, this not means that the language and the text have no relation to the socioculture of the text but (in other words) this kind of review and criticism of the text is another manifestation of valuing the text's socioculture, because Formalism believes that the main and high purpose of the text is directing the society and its culture. This belief can be seen in line with the formation approach in the theories of sociology and political sciences.
This present article, based on this approach (Formalistic and formation) reviews Surah Al-Kawthar and according to an analysis of linguistics categories attempts to create this Surah's semantic centrality, because this study sees text as the main aspect of the Islamic culture. At the end of the study it is shown that according to Formalistic and formation approach, the main aspect of Surah Al-Kawthar is the Prophet's continued generation.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Linguistic analysis
  • culture and language
  • formalism
  • formation
  • Al-Kawthar
  1. ـ القرآن الکریم
  2. ـ أبوزید، نصر حامد(1381)، معنای متن: ترجمه مرتضی کریمی نیا، چاپ دوم، انتشارات طرح نو، تهران.
  3. ـ اسکارپیت، روبر، (1390)، جامعه­شناسی ادبیات، ترجمه مرتضی کُتُبی، سمت، تهران.
  4. ـ پاینده، حسین، نقد ادبی و دموکراسی(1388)، چاپ دوم، انتشارات نیلوفر، تهران
  5. ـ تودوروف، تزوتان، نظریه ادبیات، مترجم: عاطفه طاهایی، نشر دات، چاپ دوم، 1392.
  6. ـ الجرجانی، عبدالقاهر، دلائل الإعجاز فی علم المعانی، التعلیق: السید محمد رشید رضا، لبنان، بیروت، دارالمعرفة، الطبعة الثالثة، 2001
  7. ـ راودراد، اعظم (1392)، جامعه شناسی سینما و سینمای ایران، انتشارات دانشگاه تهران.
  8. ـ زیما، پیرو، (1392)، روشهای تجربی و دیالکتیکی در جامعه‏شناسی ادبیات، مجموعه مقالات درآمدی بر جامعه‏شناسی ادبیات، گزیده و ترجمه محمد جعفر پوینده، چاپ سوم، انتشارات نقش جهان، تهران
  9. ـ ژاک لنار، (1392)، جامعه شناسی ادبیات و شاخه های کوناگون آن، مجموعه مقالات درآمدی بر جامعه­شناسی ادبیات، گزیده و ترجمه محمد جعفر پوینده، چاپ سوم، انتشارات نقش جهان، تهران.
  10. ـ شفیعی کدکنی، محمد رضا(1391)، رستاخیز کلمات، چاپ دوم، انتشارات سخن، تهران.
  11. ـ فرکلاف، نورمن(1389)، تحلیل اتقادی گفتمان، گروه مترجمان،  دفتر مطالعات و توسعه رسانه وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی، چاپ سوم، تهران
  12. ـ الزمخشری، محمود، (1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، دارالکتاب العربی للطبعة الثالثة، بیروت.
  13. ـ خسروی شکیب، محمود(1388)، وجه غالب و بازی ساختار، مجله زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، س17، شماره 66.
  14. ـ حکیدی البخیت العمری، شحاده (2006)، أسرار إعجاز سورة الکوثر، المجلة الأردنیة فی الدراسات الإسلامیة، شماره 2. أردن.