بررسی مؤلفه‏ های موسیقایی سورة «الحاقّه»

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه محقق اردبیلی

2 دانشیار دانشگاه تهران

3 کارشناس ارشدزبان وادبیات عربی

چکیده

یکی از مهم­ترین جنبه­ های اعجاز زبانی قرآن، موسیقی دل­نشین آن است که نقش زیادی در برتری متن قرآنی بر متون دیگر دارد. در ساختار موسیقایی اعجاب­انگیز قرآن با دو گونة ایقاع درونی و ایقاع بیرونی رو به رو هستیم که هریک از گونه­های یادشده دارای مولفه­هایی چون: ایقاع درونی مترادف و متمایز، ایقاع تکرار، ایقاع توازی، ایقاع فواصل، ایقاع آوایی، ایقاع تکیه و ایقاع نغمآهنگ می­باشند.  همسویی این مولفه­ها با مضامین آیات در نهایت به انسجام متن قرآنی می­انجامد. این مقاله در صدد است تا با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی همراه با استخراج شواهد قرآنی، این جنبه از اعجاز قرآن کریم را در سورة حاقّه بررسی کند. نتایج این پژوهش نشان می­دهد، قرآن کریم که تجلی­گاه کلام الهی است افزون بر معانی و محتوای ژرف، سرشار از زیبایی­های متعدّد موسیقایی است، به­ طوری ­که ساختار تمام اجزاء و عناصر موسیقایی آن متناسب با یکدیگر و هماهنگ با محتوا و اغراض متن قرآنی به­کار گرفته شده و در القای هر چه بیشتر معانی و مفاهیم آیات سهیم است. 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Study of Musical Elements in Surah Al-Haaqqa

نویسندگان [English]

  • Javad Garjami 1
  • Gholamabbas Rezaei 2
  • Adel Azaddel 1
  • solmaz porshoor 3
1 Garjami
3 -
چکیده [English]

One of the important aspects of the linguistic miracle of the Qur'an is its pleasant music that plays a large role in the superiority of the Qur'anic text over other texts. we encounter two types of internal rhythm and external rhythm in dealing with Qur'anic musical structure and each of the mentioned types cover components like: synonymous internal rhythm, differing internal rhythm, repetition rhythm, parallel rhythm, rhythm of intervals, phonetic rhythm, stress rhythm, and intonation rhythm and the alignment of such components with the themes of ayahs eventually leads to Qur'anic text cohesion. The present analytic descriptive article, using Qur'anic evidence, tries to study this aspect of the miracle of the Holy Qur'an in Surah Al-Haaqqa. The results show that the Qur'an, which is the manifestation of divine words, besides deep meaning and contents is full of numerous musical beauty so that the structure of all its parts and musical elements is compatible with each other and in accordance with religious content and purposes, and thus involve in better conveyance of meanings and concepts of Qur'anic ayahs
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Holy Qur'an
  • linguistic miracle
  • internal and external music
1ـ ابن­ قتیبة الدینوری، عبدالله بن مسلم (  2007م.)، تأویل مشکل القرآن (تحقیق ابراهیم شمس الدین)،بیروت: دار الکتب العلمیة.
2 ـ اسماعیل، عزالدین، فی الشعر العربی المعاصر، بیروت: دارالثقافة، بی تا. 
3 ـ أنیس، ابراهیم (1995)، الأصوات اللغویة، القاهره: مکتبة الأنجلوالمصریة.
4 ـ البحراوی، سید (1996)، الایقاع فی شعر السیاب، القاهره: نواره للترجمه والنشر.
5 ـ بنت الشاطی، عایشه (1376اعجاز بیانی قرآن، ترجمة حسین صابری، تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
6 ـ التونجی، محمّد (1993)، المعجم المفصل فی الادب،ج 2، بیروت: دارالکتب العلمیة.
7 ـ التونجی، محمّد(1419ه – 1999م)، المعجم المفصّل فی الادب، الجزء الاوّل، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الثانیة.
8 ـ حاجی زاده، مهین (1388)، دستور نویسی و زبان­شناسی عربی، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
9 ـ حسان، تمام، (1413 - 1993)، البیان فی روائع القرآن، القاهره: عالم الکتب.
10 ـ الحمد، غانم قدوری (2003م)، الدراسات الصوتیة عند علماء التجوید، عمان: دار عمار.
11 ـ حمدان، نذیر (1412ه – 1991م)، الظاهرة الجمالیة فی القرآن الکریم، جده: دارالمنایرة.
12 ـ خالقی، روح اللّه (1317)، نظری به موسیقی، تهران: چاپخانة آفتاب تهران.
13 ـ خلیل زاید، فهد، (1428ه - 2008م)، الاعجاز‏العلمی و البلاغی فی‏القرآن‏الکریم، اردن: دارالنفائس.
14 ـ رازانی، ابوتراب (1342)، شعر و موسیقی و ساز و آواز در ادبیّات فارسی، تهران: انتشارات ادارة کل نگارش وزارت فرهنگ.
15 ـ راغب، عبدالسّلام احمد (1387)، کارکرد تصویر هنری در قرآن کریم، ترجمۀ سیدحسین سیدی، تهران: انتشارات سخن.
16 ـ رافعی، مصطفی صادق (1387) اعجاز قرآن و بلاغت محمّد(ص)، ترجمة عبدالحسین ابن الدین، تهران: جامی.
17 ـ رحیمیان، جلال؛ رزمجو، آیت الله(1389)، مبانی زبانشناسی، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
18 ـ رمزی، سعید (1386)، راز موسیقی، مشهد مقدس: نشر یوسف فاطمه.
19 ـ زرقانی، محمدعبدالعظیم (1385)، مناهل العرفان فی علوم القرآن، ترجمة محسن آرمین، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
20 ـ ستوده­نیا، محمدرضا (1378)، بررسی تطبیقی میان علم تجوید و آوا شناسی، تهران:رایزن.
21 ـ سیّدی، سیّدحسین (1390)، زیبایی­شناسی آیات قرآن، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
22 ـ شاکر، محمّد کاظم (1391)، قواعدوقف و ابتدا در قرائت قرآن کریم، قم: مؤسسه بوستان کتاب، چاپ دهم.
23 ـ شریف ­الرضی، محمد بن حسین (1379)، نهج­البلاغه، ترجمة محمد دشتی، قم: مشهور.
24 ـ شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1376)، موسیقی شعر، تهران: آگه، چاپ پنجم.
25 ـ شفیعی کدکنی، محمّد رضا (1373)، موسیقی شعر، تهران: آگاه، چاپ چهارم.
26 ـ فراست­خواه، مقصود (1376)، زبان قرآن، تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
27 ـ فضیلت، محمود (1387)، زیبایی شناسی قرآن، تهران: سمت، چاپ دوم.
28 ـ قدامة‏بن جعفربن قدامة بن‏زیادالبغدادی، ابوالفرج (1302ه)، نقدالشعر، قسطنطنیة: مطبعة الجوائب.
29 ـ قمحاوی، محمد صادق (1381)، تجوید قرآن کریم، ترجمة محمد باقر حجتی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
30 ـ کلینی، محمّد (1383)، اصول کافی، ج 4، ترجمة صادق حسن زاده، تهران: صلوات.
31 ـ مرسی، کمال الدین عبد الغنی (1420ه – 1999م)، فواصل الایات القرآنیة، الطبعة الاولی، دینوقراط – الازاریطة – اسکندریة: الکتب الجامعی الحدیث.
32 ـ المسدی، عبد السلام (1981)، التفکیر اللسانی فی الحضارة العربیة، دار العربیة للکتاب.
33 ـ معلوف، لویس (1390)، المنجد،  ترجمة محمد بندر ریگی، ج 2، تهران: اسلامی، چاپ دوم.
34 ـ معرفت، محمّدهادی (1380)، علوم قرآنی، قم: موسسه فرهنگی تمهید، چاپ سوم. 
35 ـ مطعنی، عبدالعظیم ابراهیم محمد (1388)، ویژگی­های بلاغی بیان قرآنی، ترجمة سیّدحسین سیّدی، تهران: سخن.
36 ـ هاشمی، احمد (1387)، ترجمه و شرح جواهر البلاغه، ترجمة حسن عرفان، ج2، قم: نشر بلاغت، چاپ نهم.
37 ـ الهاشمی، علوی (2006)، فلسفة الایقاع فی الشعرالعربی، بیروت: المؤسسةالعربیة للدراسات و النشر.
38 ـ یاسوف، احمد (1388)، زیباشناسی واژگان قرآن، ترجمة سیّدحسین سیّدی، تهران: سخن.
39 ـ البایبی، احمد (1424)، «التنغیم عند ابن جنی»، آفاق الثقافة و التراث،  صص 17-6.
40 ـ بوبان، نگار (1388)، «بررسی آوایی ریتم در پایه­های واژگان شعر و نثر فارسی رسمی»، مجلة پژوهش­های زبان­شناسی، سال اوّل، شمارة اوّل، صص 122-101.
41 ـ رضایی هفتادر، غلامعباس؛ گرجامی، جواد (1390)، «بررسی ساختار موسیقایی شعرسپید عربی»، مجلة ادب عربی، سال3، شمارة2، شمارة پیاپی4، صص50-29.
42 ـ عبد­الکریم مجاهد، عبد الرحمان (1982)، «الدلالة الصوتیة و الدلالة الصرفیة عند ابن جنی»، مجلة عالم الفکر، السنة الرابعة، العدد 26.
43 ـ فیض الله زاده، عبدالعلی؛ عدالتی نسب، علی (1390)، «بررسی و نقد ساختار و محتوای شعر سپید عربی»، مجلة پژوهشنامه نقد ادب عربی، شماره 1 ، صص 148-131.
44 ـ عبدالعال، محمد قطب، 18/11/1393، «الأداء التصویری وإیقاع‏الفواصل فی‏القران‏الکریم»، الفکر الاسلامی