تحلیل زبان‌شناختی واژه های «حمد» و «شکر» در آیات قرآن کریم بر پایه الگوی ارتباطی یاکوبسن و رده‌بندی کولماس

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان‏شناسی دانشگاه تربیت مدرس

2 عضو هیات علمی و دانشیار گروه زبان‏شناسی همگانی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

در پژوهش حاضر از دو الگوی زبان‌شناختی برای تحلیل آیاتی که به عمل شکرگزاری اشاره کرده‌اند، استفاده شد. ابتدا الگوی ارتباطی یاکوبسن (1960)، برای رابطه بین خالق هستی و مخلوق به کارگرفته شد. در این الگو به طور معمول پیام­رسانی بین فرستنده و گیرنده پیام در ارتیاط بین انسان­ها تحلیل می­شود. همچنین، انواع شکرگزاری در آیات قرآن کریم با استفاده از الگوی رده­بندی کولماس (1981) بررسی شد. داده­ها با استفاده از نرم‌افزارها و تارنماهای مربوط، از قرآن کریم و ترجمه‌ آن استخراج گردید. در این پژوهش فقط آیاتی که در آنها حمد و شکر در قالب انجام عمل شکرگزاری به کار رفته­اند مدنظر بوده است. از نظر فراوانی مشخص شد که دو واژه حمد و شکر به ترتیب 68 و 75 بار در قرآن کریم ذکر شده است، که از این میان فقط در آیات 30 و 158 سوره بقره، آیه‌ 3 سوره اسراء و آیه 13 سوره رعد به عمل حمد و شکرگزاری اشاره شده است، که به بیان دیگر رابطه‌ای بین دو طرف شاکر و مشکور فرض شده است. در این 4 آیه، فرشتگان، خداوند متعال، حضرت نوح (ع)، و رعد، در مقام فرستنده پیام یا شکرگزار ظاهر شده‌اند. همچنین مشاهده شد که این چهار نوع شکرگزاری با توجه به رده­بندی کولماس، در طبقه اول و سوم انواع شکرگزاری قرار گرفته اند.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Linguistic Analysis of Thanks and Praise-Related Words in the Qur’anic Ayahs Based on Jakobson’s Communication Model and Coulmas's Taxonomy of Thanks

نویسندگان [English]

  • Rouhollah Yaghoubi 1
  • Alieh Kord Za'feranlou Kambouzia 2
1 Linguistics Department, Humanities Faculty, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor of Linguistics - Tarbiat Modares University
چکیده [English]

This study aimed to analyze ayahs referring to the act of giving thanks in the Qur'an within two linguistics frameworks. To this end, Jakobson’s communication model, according to which the communication between the sender and the receiver of a message is analyzed in the inter-human relations, was initially used to study the relationship between the Creator and the Creatures. In addition, Coulmas's taxonomy was applied in order to classify various types of giving thanks in the Qur'an. Data were collected from the Holy Qur'an and some of its translations using relevant software and websites. Then, The frequency of two words Hamd and Shokr and their derivations were counted to be 68 and 75, respectively. Only four instances of referring to the act of thanks and praise, in which the relation between the praiser and the praised have been assumed, were found in ayahs 30 and 158 of SurahAl-Baqarah, ayah 3 of Surah Al-Isra, and ayah 13 of Surah Ar-Ra'd. In these four ayahs, the archangels, Allah, the Most Exalted, Prophet Noah (UHBP), and Ra'd (Lightening) have appeared in the positions of the sender of the message or the praiser. Moreover, with respect to Coulmas's taxonomy of thanks, it was revealed that these ayahs can be categorized as Type I and Type III of different forms of giving thanks. 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jakobson's model
  • Coulmas's taxonomy
  • thanks and praise
  • the Qur'an
  • Linguistics

مراجع

  1. ثقفی تهرانی، محمد، (1398ق)، تفسیر روان جاوید، تهران: انتشارات برهان، چاپ سوم.
  2. حاجی اسماعیلی، محمدرضا، (1391)، »بازخوانی اندیشه تفسیری مفسران پیرامون تسبیح به حمد در قرآن«، فصل­نامه لسان صدق، دوره 1، شماره 3، گروه قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان، صص 39-19.
  3. حری، ابوالفضل، (١٣٨٧)، »افسون صوت و معنا در دعای آغازین سال نو به منزله اثری ادبی«، پژوهش زبان‌های خارجی، شماره ٤٣، صص 93-71.
  4. حسینی شاه عبدالعظیمی، حسین، (1363)، تفسیر اثنی عشری، تهران: انتشارات میقات، چاپ اول.
  5. زمخشرى، محمود، (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، دار الکتاب العربی، بیروت.
  6. شجاعی، زهره؛ گودرزی، محمدعلی؛ تقوی، سید محمدرضا، (1394)، »پیش‌بینی علائم اختلالات روانی بر مبنای ایمان مذهبی و شکرگزاری«، فصلنامه پژوهش در سلامت روانشناختی، دوره 9، شماره 3، صص ۴۳-۵۴.
  7. شعبان‌زاده، ماهرخ، (1389)، شکرگزاری و تأثیرات آن از دیدگاه قرآن و حدیث، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اصول‌الدین تهران.
  8. صفوی، سیدمحمدرضا، (1391). "بهترین ترجمه قرآن در حال حاضر/ سبک ترجمه‌ در انتقال مفاهیم چه نقشی دارد". فارس­نیوز: 13911115000416
  9. http://www.farsnews.com/printable.php? nn=
  10. طریحی، فخرالدین، (1375)، مجمع البحرین، واژه «الحمد»، چاپ اول، ج 3.
  11. طیب، سید عبدالحسین، (1378)، اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌، تهران: انتشارات اسلام‌، چاپ دوم‌.
  12. قرائتی، محسن، (1383)، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن، چاپ یازدهم.
  13. قرائتی، محسن، (1395)، قرآن کریم، ترجمه و تفسیر، تلخیص دوره ده جلدی تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن، چاپ سوم.
  14. قرشی بنابی، سید علی اکبر، (1371)، قاموس قرآن، نشر تهران، دارالکتب الاسلامیه، در سه جلد.
  15. مختاری، حیدر و آزاد، اسدالله، (1387)، »تعیین و تبیین عناصر و ساختار ارتباط در نظام کتابخانه و پیشنهاد مدل ارتباط برای آن«. فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی، شماره1 (پیاپی41): 259-278.
  16. مصلایی پور، عباس و  تاجیک، الهه، (1393)، »حوزه معنایی شکر در قرآن کریم»، مطالعات قرآن و حدیث، 8(15): 197-220.
  17. مکارم شیرازی، ناصر، و جمعی از فضلا، (۱۳۸۶)، برگزیده تفسیر نمونه، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه.
    1. Asadi, H., Kajbaf, M.B., Kollahdoozan, S.A., Goodarzi, S., & HoseiniRazi, S. (2014). Predictiveat the risk of mental disorders pattern on the based religious beliefs, social support, coping strategies and record of mental disorders. Journal of Research in Psychological Health, 8(2), 21-30 [Persian].
    2. Bühler, K. (1990). Theory of language: The representational function of language. (Vol. 25). John Benjamins Publishing.
    3. Clore, G. L., Ortony, A., & Foss, M. A. (1987). The psychological foundations of the affective lexicon. Journal of personality and social psychology, 53(4), 1-751.
    4. Coulmas, Florian. (1981). Poison to your soul: thanks and apologies contrastively viewed. In: Coulmas, F. (Ed.), Conversational Routine. Mouton, The Hague, pp. 69–91.
    5. Desrochers, Josee M. (1987). Structural Theory of Communication and Society by Abraham Moles: A Translation. Thesis (M.A.), University of Arkansas, Fayetteville. Includes bibliographical references (leaf 136).
    6. Duthler, K. W. (2006). The politeness of requests made via email and voicemail: Support for the hyperpersonal model. Journal of Computer‐Mediated Communication, 11(2), 500-521.
    7. Jakobson, R. (1960). Linguistics and poetics. In Style in language (pp. 350-377). MA: MIT Press.
    8. Krause, N., & Hayward, R. D. (2015). Humility, compassion, and gratitude to God: Assessing the relationships among key religious virtues. Psychology of Religion and Spirituality, 7(3), 1-192.
    9. Krause, N., Bruce, D., Hayward, R. D., & Woolever, C. (2014). Gratitude to God, Self? Rated Health and Depressive Symptoms. Journal for the Scientific Study of Religion, 53(2), 341-355.
    10. Krause, N., Emmons, R. A., & Ironson, G. (2015). Benevolent images of God, gratitude, and physical health status. Journal of religion and health, 54(4), 1503.
    11. Krause, N., Emmons, R. A., Ironson, G., & Hill, P. C. (2017). General feelings of gratitude, gratitude to god, and hemoglobin A1C: Exploring variations by gender. The Journal of Positive Psychology, 1-12.
    12. McCullough, M. E., Emmons, R. A., & Tsang, J. (2002). The grateful disposition: A conceptual empirical topography. Journal of Personality and Social Psychology, 82, 112-127.
    13. Sebeok, T. A. (1960). Style in language. Oxford, England: John Wiley. http://dx.doi.org
    14. Shannon, C. E., & Weaver, W. (1949). A Mathematical Model of Communication Urbana. (IL: University of Illinois Press, 1949).
    15. Schramm, Wilbur (1997). "how communication works" in: Wells, Alan; Hakanen, Ernest A.(eds). Mass media and society. London: Ablex Pubishing Corporation, p: 54-63.
    16. Thurackal, J. T., Corveleyn, J., & Dezutter, J. (2016). Spiritual Development and Gratitude among Indian Emerging Adults. Archive for the Psychology of Religion, 38(1), 72-88.
فصلنامه پژوهش‌های ادبی - قرآنی
دوره 6، شماره 1 - شماره پیاپی 21
اردیبهشت 1397
صفحه 23-42

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار