تحلیل ادبی آیه 112 سوره نحل از چشـم‏انداز گونه شنـاسی استعـاره

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر حوزوی و دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

در آیه 112سوره نحل تعبیر چشانیدن لباس ترس و گرسنگی به کار رفته است. این استعاره­ قرآنی از دیرباز در کانون توجه مفسران ادبی قرآن مجید بوده و حتی از زیبایی­های ادبی قرآن قلمداد شده است. اخیراً برخی نویسندگان، این تعبیر را از جمله شواهد رؤیاپنداری قرآن مجید دانسته­اند. این مقاله برای وارسی صحت و سقم این ادعا، درون­مایه و نظم محتوایی و ادبی این آیه را واکاوی می­کند. مقاله با تحلیل دو استعاره موجود در آیه یعنی استعاره اصلی(تشبیه ترس و گرسنگی به لباس) و استعاره تبعی(چشانیدن لباس ترس و گرسنگی) آنها را دو استعاره کاملاً عادی قلمداد می­کند. مقاله همچنین با تکیه بر اندیشه بینامتنیت و ذکر شواهدی از متون ادبی پیش از اسلام استدلال می­کند که تعبیر به کار رفته در آیه، به لحاظ زبان­شناختی کاملاً رایج و قابل فهم بوده و هست. با توجه به این­که هر دو استعاره به­کار رفته در آیه در چارچوب قواعد و عرف رایج زبان عربی دیروز و امروز کاملاً قابل فهم بوده و هستند، نمی­توان آن را شاهدی بر رؤیاپنداری قرآن مجید قلمداد کرد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Function of Phonetic Structures of Surah Muhammad in Conveying Textual Meaning

نویسنده [English]

  • Rahim Nobahar
Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Abstract
Ayah 112 of Surah An-Nahl talks about the people of a city who were bestowed on the favors of security, tranquility and economic welfare; but they turned ungrateful to those divine favors. Consequently, Allah chastised them with tasting hunger and fear. The concept of Allah’s recompense to those people is mentioned in the form of a metaphorical proposition: Allamh made them taste the garment of hunger and fear. This metaphor has attracted the attention of the scholars of Qurʾānic studies from the early beginning and has always been considered one of the linguistic beauties of the Qurʾān. Recently some scholars have counted this metaphor among a series of evidence proving the idea of assuming the Qurʾān not as divine revelation, but as the dreams of Prophet Mohammad. To evaluate this single claim, the present article analyses the content and conceptual order of the ayah mentioned. The article also analyses the main metaphor of the ayah i.e. likening the hunger and fear to garment, and the secondary metaphor i.e. making people tasting the garment of hunger and fear. The article also studies the metaphor from an intertextual point of view and gives some examples from Arabic poems of the pre-Islamic era. Given all the above-mentioned dimensions, the article eventually concludes that, according to the principles and customary usage of old and modern Arabic, the metaphor used in the ayah is absolutely normal, popular, and understandable, invalidating the idea of considering the Holy Qurʾān as dreams.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Garment of hunger
  • garment of fear
  • dream-consideration of the Holy Qurʾān
  • Arabic literature
  • intertextuality
1-       زاهدی، زین الدین(1346)، روش گفتار(علم البلاغه)، مشهد، دانشگاه مشهد.
2-       فرید، زهرا(1387)، "مثل در قرآن"، پژوهش­های قرآنی، شماره 56، صص156-189.
3-       سروش، عبدالکریم(1394)، «محمد(ص)، راوی رؤیاهای رسولانه(3): مقراض تیز تناقض»، در: http://drsoroush.com/fa/
4-       شفیعی کدکنی، محمدرضا، صور خیال در شعر فارسی، تهران، نشر آگه، چاپ یازدهم.
5-       شیرازی، شمس­الدین محمد حافظ(1373)، دیوان حافظ، تصحیح: محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران، نشر آروین.
6-       ابن أبی­سلمی، زهیر(1408)، دیوان زهیر بن أبی­سلمی، شرح و مقدمه: علی­حسن فاعور، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول.
7-       ابن­قیس، میمون(بی­تا)، دیوان الاعشی الکبیر، تحقیق: م. محمدحسین، مصر، مکتبه الآداب.
8-       ابن­عاشور، محمدطاهر(1984)، التحریر و التنویر، ج14، تونس، الدار التونسیه للنشر.
9-       ابن­فارس، احمد(1404)، معجم مقاییس اللغه(1404)، ج2، تحقیق: عبدالسلام محمد هارون، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
10-    ابن منظور، علامه(1408)، لسان العرب، ج5، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
11-    انصاری، جمال­الدین بن‏هشام(1383ق)، شرح قطرالندی و بلّ‏الصدی، مصر، المکتبه التجاریه الکبری.
12-    تفتازانی، مسعود بن عمر(بی­تا)، المطول، قم، مکتبه الداوری.
13-    تفتازانی، مسعودبن عمر(1367)، مختصرالمعانی، تحقیق: عبدالمتعال الصعیدی، قم، انتشارات علامه.
14-    جاحظ، عمرو بن بحر(2002)، البیان والتبیین، ج3، تحقیق: علی بوملهم، بیروت، دار و مکتبه الهلال.
15-    جوهری، اسماعیل بن حماد(1368)، الصحاح، ج3، تحقیق: احمد عبدالغفور عطار، تهران، امیری.
16-    خیاط، عبدالرحیم بن محمد(2010م/1389)، الانتصار والرد علی ابن الراوندی الملحد و ما قصد به من الکذب علی المسلمین و الطعن علیهم، دمشق، دار التکوین.
17-    درویش، محی­الدین(1417ق)، إعراب القرآن‏الکریم و بیانه، ج5، دمشق، دار ابن­کثیر و الیمامه، چاپ پنجم.
18-    رازی، فخرالدین محمد(1401)، التفسیر الکبیر، ج20، بیروت، دارالفکر.
19-    سکاکی، ابویعقوب یوسف بن محمد(1420)، مفتاح العلوم، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول.
20-    ذهبی، محمدبن أحمد(1422)، سیر أعلام النبلاء، ج14، بیروت، مؤسسه الرساله.
21-    زرکشی، بدرالدین محمد(1408)، البرهان فی علوم القرآن، ج2، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دار الفکر.
22-    زمخشری، محمود(1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج2، دارالکتاب العربی، بیروت.
23-    سبحانی، جعفر(1420)، التمثیل فی القرآن الکریم، مؤسسه الامام الصادق(ع)، قم.
24-    سیوطی، عبدالرحمن(1394)، الاتقان فی علوم القرآن، ج3، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، مصر، الهیئه المصریه العامه للکتاب.
25-    الشعراء الهذلیین(1385ق)، دیوان الهذلیین، تحقیق: احمد الزین و محمود ابوالوفاء، مصر، دار الکتب المصریه.
26-    طبرسی، حسن بن فضل(1392)، مکارم الاخلاق، بیروت، مؤسسه الاعلمی.
27-    طبرسی، فضل بن‏حسن(1406)، مجمع‏البیان فی تفسیرالقرآن، ج5، بیروت، دارالمعرفه، چاپ دوم.
28-    طبری، ابوجعفر، تفسیر طبری(جامع البیان)(1420)، ج17، تحقیق: احمد محمدشاکر، بیروت، مؤسسه الرساله.
29-    طباطبایی، سیدمحمدحسین(1394)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج12و 17، قم، اسماعیلیان.
30-    عزه، کُثیّر عَزّه(1391/1971)، دیوان کثیر عزه، بیروت، دارالثقافه.
31-    قرطبی، محمدبن احمد(1420)، الجامع‏لأحکام‏القرآن، ج10، چاپ اول، ، بیروت، دارالکتب العلمیه.
32-    قزوینی، محمدبن عبدالرحمان(1989)، الایضاح فی علوم‏البلاغه، تحقیق: محمد عبدالمنعم خفاجی، بیروت، الشرکه العالمیه للکتاب،
33-    کلبی، ابن جُزّی(1415)، التسهیل لعلوم التنزیل، ج1، بیروت، دار الکتب العلمیه.
34-    مختارعمر، احمد(1418)، لغه القرآن: دراسه توثیقیه فنیه، کویت، مؤسسه الکویت للتقدم العلمی، چاپ دوم.
35-    María Jesús and Alfaro (1996), INTERTEXTUALITY: ORIGINS AND DEVELOPMENT OF THE CONCEPT, Atlantis, Vol. 18, No. 1/2 (June - December 1996), pp. 268-285.
36-    Hills, David, "Metaphor", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2017 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL =
<https://plato.stanford.edu/archives/fall2017/entries/metaphor/>.