ویژگی‏های دستوری عبهرالعاشقین در بهره‏ گیـری از آیـات قرآن مبیـن

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم

چکیده

کاربرد آیات قرآن در متون زبان فارسی، خصوصاً متون عرفانی بسیار چشم‌گیر است و یکی از منابع اصلی الهام نویسندگان بوده است. عبهرالعاشقین یکی از متون عرفانی قرن شش با محتوای منحصربه‌فرد، یعنی بررسی رابطه عشق ربانی و انسانی است. هدف از پژوهش حاضر بررسی پیوند آیات قرآن و دستور زبان فارسی در این اثر است. برای این منظور کلیه آیات به‌کاررفته در متن به‌دقت استخراج شد و جایگاه هر آیه در سطوح نقش‌ها و ترکیبات ساختار نحوی و جملات مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس یافته‌های این پژوهش آیات در نقش‌های دستوری نهاد، مفعول، متمم و مضاف‌الیه به‌کاررفته‌اند. در میان این اجزای دستوری، بهره‌گیری از آیات در ساختن ترکیبات اضافی، بیشتر و متنوع‌تر است و اضافه‌های تشبیهی و تلمیحی در سطح وسیع و با موضوعات گوناگون در القای مفاهیم خاص عرفانی ایفای نقش می‌کنند. موضوعاتی نظیر خلقت انسان، عهد الست، بهشت و نعمت‌های آن، موضوع ترکیبات تشبیهی، و عناصر مربوط به داستان انبیای الهی شامل حضرت آدم، نوح، ابراهیم، یوسف، موسی، عیسی علیهم‌السلام و حضرت محمد (ص) موضوع ترکیبات تلمیحی هستند. همچنین آیات قرآن در ساختار جمله‌های ساده، مرکب و معترضه در این متن به کار گرفته‌شده‌اند. گرچه برخی جملات به‌ظاهر معترضه و قابل حذف هستند ولی حضور آن‌ها بار معنایی خاصی بر جمله می‌افزاید. شیوه پیوستن جملات با متن اغلب به صورتی است که فک آن از بافت جمله، معنا را مختل می‌کند. در این اثر ساختار غالب جملات ساده و نشان‌دهنده پیوند استوار آیات با مفاهیم عرفانی است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Abhar al-Asheqin's Syntactic Features in Using Holy Qur'anic Ayahs

نویسندگان [English]

  • Alireza Nabilou 1
  • Mahbube Moqimi 2
1 Professor of Persian Language and Literature, University of Qom
2 PhD student of Persian language and literature, University of Qom
چکیده [English]

The use of Qur'anic ayahs in Persian texts especially mystical texts is very impressive and has been one of the main sources of inspiration for writers. Abhar al-Asheqin is one of the mystical texts of the sixth century with unique content, namely, the study of the relationship between sacred and human love. The purpose of this research is to investigate the connection between Qur'anic ayahs and Persian grammar in this work. To this end, all ayahs used in the text were accurately extracted and the position of each ayah was examined at the levels of the roles and syntactic structures and sentences. According to the findings of this research, the ayahs are used in the grammatical roles of subject, object, complement, and genitive. Among these syntactical components, the use of ayahs in the creation of compound structures is more and more diverse, and simile and allusive dependents are broadly applied in a variety of topics induce specific mystical concepts. Topics such as the creation of man, Alast, paradise and its blessings, simile compounds, and elements related to the story of the divine prophets including Adam, Noah, Ebrahim, Yusuf, Mūsā, Īsā and Muhammad (PBUH) are the subject of allusive compounds. Qur'anic ayahs are also used in the structure of simple and compound sentences as well as parenthetical content in this text. Although some sentences are apparently unnecessary and can be removed, their presence adds certain meanings to the sentences. The joining of sentences in the text is often in a way that separating them from the sentence context disrupts meaning. In Abhar al-Asheqin, the predominant structure of sentences is simple, and indicates a strong connection between ayahs and mystical concepts
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur'an
  • grammar
  • Abhar al-Asheqin
  • mystical language
  1. ابوالفتوح رازى، حسین بن على، (1408 ق)، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن، مشهد، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى.
  2. بقلی شیرازی، روزبهان، (1366)، عبهرالعاشقین، تصحیح هانری کربن و محمد معین، تهران، منوچهری.
  3. بقلی شیرازی، روزبهان، (1360)، شرح شطحیات، تصحیح هانری کربن،تهران،زبان و فرهنگ ایران.
  4. پورنامداریان، تقی و رستاد، الهام، (1392) «بررسی و تحلیل کاربرد آیات و احادیث در شرح شطحیات روزبهان بقلی»، متن پژوهی، شماره 58، سال 17، صص 28-7.
  5. جامی، نورالدین عبدالرحمن (1375)، نفحات الانس من حضرات القدس، تصحیح محمود عابدی، تهران، اطلاعات.
  6. خطیب رهبر، خلیل (1372 ش)، دستور زبان فارسی کتاب حروف اضافه و ربط، تهران، مهتاب.
  7. خطیبی، حسین (1375)، فن نثر در ادب پارسی، تهران، زوار.
  8. دانش‌پژوه، محمدتقی، (1347)، روزبهان نامه، تهران، انجمن آثار ملی.
  9. زرین‌کوب، عبدالحسین(1376 ش)، جستجو در تصوف ایران ، تهران، امیرکبیر.
  10. سورآبادی، ابوبکر عتیق بن محمد(1380)، تفسیر سورآبادی ، تهران، فرهنگ نشر نو.
  11. شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1392)، زبان شعر در نثر صوفیه، تهران، سخن.
  12. طباطبایی، سید محمدحسین(1417 ق)، المیزان فی تفسیر القرآن ، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه.
  13. فتوحی، محمود (1392)، سبک‌شناسی نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، تهران، سخن.
  14. فرشید ورد، خسرو (1392)، دستور مفصل امروز، تهران، سخن.
  15. کارل، ارنست(1377) ، روزبهان بقلی ، مترجم مجدالدین کیوانی، تهران، مرکز.
  16. مترجمان (1356)، ترجمه تفسیر طبرى، تهران، توس.
  17. معصوم علی شاه(1339)، طرایق الحقایق ، به کوشش محمدجعفر محجوب، تهران.
  18. موسوى همدانى، سید محمدباقر (1374)، ترجمه تفسیر المیزان، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم.
  19. میبدی، رشیدالدین(1371 ش)، کشف الأسرار و عدة الأبرار ، تهران، امیرکبیر.

ندیمی،