زیبایی‌شناسی ژرف‏ ساخت‌های صیغه‏ های متناوب در قرآن کریم از منظر سبک‏ شناسی ( بررسی موردی سوره‏ های مبارکه‏ ی انعام و اعراف)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بوعلی سینا ـ همدان

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بوعلی سینا ـ همدان

3 استاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بوعلی سینا ـ همدان

چکیده

تناوب یکی از تکنیک ­های زبانی در ساختار کلام است و مقصود از آن، جایگزینی کلمه­ ای (اسم، فعل و حرف) به جای کلمه­ ای دیگر است که از نظر معنا نظیر و همانند آن است. در این مقاله، پدیده تناوب در میان صیغه­ های اسم انتخاب شده است؛ یعنی در بافت کلام ادبی، صیغه­ ای به جای صیغه ­ای دیگر می­آید که از نظر اشتقاقی شبیه کلمه محذوف است اما در بردارنده معنایی غیر از معنای نخستین است. این مقاله  با شیوه توصیفی – تحلیلی و با رویکردی سبک شناختی، و به منظور کشف معانی پنهان قران کریم، به تحلیل پدیده هنجارگریز تناوب در قرآن کریم بویژه دو سوره مبارکه انعام و اعراف  پرداخته است. هدف از این مقاله، توصیف و شرح ژرف ساخت های صیغه­ های متناوب و آشنایی با اهداف زیبایی شناسی آن است. نتایج این مقاله حاکی از آن است که تناوب در مصادر، بسآمد بالایی در این دو سوره داشته­ است که غالبا، به جای اسم فاعل و مفعول آمده است. بعد از آن، اسم فاعل، نقش خود را به عنوان یکی از مشخصه های سبکی که جانشین دو فعل "ماضی و مضارع" در این دو سوره شده است، ایفا می­کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An Aesthetic Analysis of the Deep Structures of Alternation in the Holy Qur'an from a Stylistics Perspective: the Case of Surah Al-An'am and Surah Al-A'raf

نویسندگان [English]

  • javad mohammadzade 1
  • salahaddin abdi 2
  • m g 3
1 student of Phd
2 professor of university
چکیده [English]

Alternation as a linguistic technique in discourse structure that replaces a word (comprising nouns, verbs, prepositions and particles) with its synonym. In the present study, among the various forms of alternation, alternation of forms of names, which happens when in literary discourse, a form replaces another which although similar in terms of derivation contains a meaning different from the original meaning, has been focused on. The present study that used a descriptive-analytical method and took a stylistic approach, analyzed the norm-evading phenomenon of alternation in the Holy Qur'an especially in two surahs of Al-An'am and Al-A'raf. Thus, this article aimed at describing the deep structures of alternating forms and acquainting the readers with their aesthetic objectives. The results suggest that alternation in infinitives has a high frequency in these two surahs occurring chiefly as agent nouns and object pronouns. Following the infinitives, the agent nouns play their role as a stylistic feature replacing past and present verbs in these surahs.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: the Holy Qur'an
  • alternation
  • deep structure
  • aesthetics
  • stylistic analysis

مراجع

1)       شفیعی کدکنی، محمدرضا (1391هـ.ش)، زبان شعر در نثر صوفیه. تهران: نشر سخن.
2)       فتوحی، محمود (1391هـ.ش)، سبک‏شناسی: نظریه­­ها، رویکردها و روش­­ها، تهران: انتشارات سخن.
3)       مشکوة الدینی، مهدی، (1370ه.ش)، دستور زبان فارسی بر پایه ی نظریه ی گشتاری، چ2، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
4)       1.قرآن کریم
5)       ابن جنی، (بی­تا)، الخصائص، تحقیق: محمد علی النجار، القاهرة: مطبعة دار الکتب المصریة.
6)       ابن عاشور، محمد الطاهر، (1984م)، تفسیر التحریر والتنویر، ج7، تونس: الدار التونسیة للنشر.
7)       ابن عقیل، (1999م)، شرح ابن عقیل علی ألفیة ابن مالک، ت: محمد محی الدین عبد الحمید، القاهرة: دار التراث.
8)       ابن منظور، محمد بن مکرم، ( بی­تا)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
9)       ابن یعیش، یعیش بن علی. (لاتا)؛ شرح المفصّل، بیروت: عالم الکتب.
10)    أبو العز، محمد حسین، (1348هـ.. ق)، دیوان الخنساء، مصر: مطبعة التقدم التجاریة.
11)    آلوسی، محمود أبو الثناء (بی­تا)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، ج7 و8 و9، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
12)    اندلسی، أبو حیّان، (1993م)؛ تفسیر البحر المحیط، الجزء الرابع، بیروت، لبنان: دار الکتب العلمیة.
13)    الجندی، طه محمد. (1998م)؛ التناوب‏الدلالی بین صیغ الوصف العامل، القاهرة: دار الکتب المصریة.
14)    حسین قاسم، عدنان، (2001م)، الاتجاه الأسلوبی البنیوی فی نقد الشعر العربی، مصر: الدار العربیة للنشر والتوزیع.
15)    درویش، أحمد،(بی­تا)، دراسة الأسلوب بین‏المعاصرة والتراث، القاهرة: دار غریب‏للطباعة والنشر والتوزیع.
16)    الدرویش، محی الدین، (1999م)، إعراب القرآن الکریم وبیانه، ج3، دمشق- بیروت: دار ابن کثیر للطباعة والنشر.
17)    الراجی الهاشمی، التهامی، (1981م)، الثنائیات اللسانیة، سلسلة الدراسات اللغویة، رقم (٣)،الرباط: دار النشر المغربیة.
18)    راغب اصفهانی، أبو القاسم حسین بن محمد، (بی­تا)، المفردات فی غریب القرآن، الجزء الأول، بی جا: مکتبة نزار مصطفی الباز.
19)    زمخشری، جار الله أبی القاسم محمود بن عمر، (1998م)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل وعیون الأقاویل فی وجوه التأویل، تحقیق: عادل أحمد عبد الموجود وعلی محمد معوّض، (ج 2و3)، الریاض: مکتبة العبیکان.
20)    السّامرائی، فاضل صالح، (2003م)، معانی‏النحو. الجزء الثالث، القاهرة: شرکة العاتک لصناعة الکتاب.
21)    ---------، (2007م)، الجملة العربیة تألیفها وأقسامها، الطبعة الثانیة، عمان: دار الفکر.
22)    سلیمان، فتح‏الله أحمد، (2008م)، الأسلوبیة: مدخل نظری و دراسة تطبیقیة، القاهرة: دارالآفاق العربیة.
23)    الطبری، أبی جعفر محمد بن جریر، (2001م)، تفسیر الطبری جامع البیان عن تأویل آی القرآن، تحقیق: عبد الله بن عبد المحسن الترکی، الجزء 9، القاهرة.: دار الهجر.
24)  الفاسی الفهری، عبد القادر، (1982م)، اللسانیات واللغة العربیة نماذج ترکیبیةودلالیة، بغداد:دارالشؤونالثقافیةالعامة.
25)    کوهن، جان (1986م). بنیة اللغة الشعریة. ترجمة محمد الوالی ومحمد العمری. الطبعة الأولی. دار توبقال للنشر، الدار البیضاء.
26)    محمد ویس، أحمد(2005م). الانزیاح فی‏التراث النقدی والبلاغی. ط1. دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
27)  میشال، زکریا، (1986م)، الألسنیة التولیدیةوالتحویلیةوقواعداللغةالعربیة (النظریة الألسنیة)، بی­جا: المؤسسة الجامعیة للدراسة والنشر.
28)    الهاشمی، أحمد، (2007م)، جواهر البلاغة، علق علیه: سلیمان الصالح، بیروت، لبنان: دار المعرفة.
29)    پیرزادنیا، مینا وعبدی، مالک وقاسمی، راضیه (1395هـ.ش)، «بررسی لایه آوایی سوره مبارکه انبیاء از منظر سبک­شناسی» فصلنامه علمی – پژوهشی «پژوهش­های ادبی- قرآنی» سال چهارم، شماره چهارم، صص103 – 124.
30)    المنصوری، أحمد المهدی، (2013م)، « النظریة التولیدیة التحویلیة وتطبیقها فی النحو العربی»، مجلة جامعة القدس المفتوحة للأبحاث والدراسات. العدد 29، صص323 – 334.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار