سبک‌شناسی لایه‌ای سورۀ مبارکۀ «نبأ» (لایۀ نحوی، آوایی، واژگانی)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی مقطع دکتری رشته زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک.

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک

3 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک

چکیده

سبک­ شناسی لایه ­ای، روشی نوین در مطالعۀ مشخّصه­ های سبکی یک اثر است که با طرح لایه­ ها و مؤلّفه­ های مناسب متن به بررسی عملی و عینیِ سبک متون مختلف می ­پردازد. با تحلیل متن در پنج لایۀ آوایی، واژگانی، نحوی، معنی ­شناختی و بلاغی، مشخّصه­ های برجستۀ سبک و نقش و ارزش آن­ها در هر لایه مشخّص شده و کشف و تفسیرِ پیوند مشخّصه ­های صوری متن با محتوای آن آسان­تر می ­گردد و هدف نهایی که کشف جهان ­بینی حاکم بر متن است، حاصل می ­شود.
پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی ویژگی ­های بارز سبکی سورۀ «نبأ» در سه لایۀ نحوی، آوایی و واژگانی پرداخته است تا چگونگی بازتاب اندیشۀ آخرت­ گرایی حاکم بر آن، با به­ کارگیری متغیّرهای مناسب هر لایه نشان داده شود. این پژوهش در پی پاسخ  به دو سوال ذیل می­باشد: 
 1- هرکدام از متغیّرهای موجود در لایه ­های سه ­گانه چگونه با موضوع اصلی سوره که پیرامون معاد است، ارتباط برقرار می ­کند؟ 2- کدام لایه نقش برجسته ­ای در ملموس نمودن  مضمون اصلی سوره یعنی معاد دارد؟
در این مقاله، برای بررسی لایۀ نحوی، سه متغیّر طول جمله، وجهیّت و صدای دستوری؛ در لایۀ آوایی، ریتم و دلالت آواها و در لایۀ واژگانی رمزگان انتخاب شد. برآیند تحقیق حاکی از آن است که کوتاهی آیات با توجّه به موضوع اصلی سوره که پیرامون قیامت است، اندیشۀ کوتاهی عمر و لزوم آمادگی برای زندگی اخروی را به انسان­ ها گوشزد می­ کند. غلبۀ وجه معرفتی- اخباری، اطمینان و قطعیّت کلام خداوند را در مورد وقوع قیامت نشان می­دهد و غلبۀ صدای دستوری منفعل، نشان­گر حالت انفعالی جهان و آدمی است که با پیچیده شدن طومار هستی به سوی سرنوشت محتوم خویش حرکت می­کند؛ سرنوشت شوم بدکاران و فرجام نیک پرهیزگاران. ریتم تند و کوبنده و استفادۀ بالا از آواهای مجهور و شدید که چونان فریادها و ضربه ­های بی­امان بر حسّ آدمی فرود می­آید، او را به اندیشه و تدبّر در هستی فرا می­خواند و این­که در پسِ چنین تدبیر متقن و دقیقی، حتماً  قیامتی و حسابی و بهشتی و دوزخی هست و حضور رمزگانی همچون «النبأ العظیم»، «یوم الفصل»، «نفخ الصور»، «جهنّم»، «حمیم»، «طاغین»، «غسّاق»، «جزاء»، «عذاب»، «متّقین»، «مفازاً»، «ذلک الیوم» و «عذاباً قریباً» اندیشۀ مزبور را تقویت می ­کند. در ضمن از بین لایه ­های مذکور، لایۀ نحوی به­ دلیل ظرفیّت بالایی که در ایجاد معانی مختلف دارد، بیشترین نقش را در راستای خدمت به موضوع اصلی سوره  ایفا کرده است. 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Stylistic Analysis of Syntactic, Phonetic, and Lexical Levels of Surah an-Naba'

نویسندگان [English]

  • Mehrangiz Khodabakhshinejad 1
  • mokhtari mokhtari 2
  • abrahim anari 2
  • mahmod shahbazi 3
1 araq University
2 یب
3 a
چکیده [English]

Layered stylistics is a novel method for studying the stylistic characteristics of works that practically and objectively investigates the styles of different texts through the provision of a design of appropriate layers or levels and components for the text. By analyzing texts at five phonetic, lexical, syntactic, semantic and rhetorical levels, the outstanding characteristics of style and its role and value are specified at each level, and the discovery and interpretation of the link between the formal characteristics of the text and its content is facilitated and the ultimate goal of discovering the worldview dominating the text can be achieved.
The present research used a descriptive-analytical method to investigate the outstanding stylistic features of Surah "an-Naba'" at three syntactic, phonetic and lexical levels to shed light on how, applying appropriate variables to each level, the thought of the inclination to the hereafter governing it is reflected. To this end, at the syntactic level, three variables of the length of the sentence, the modality and the grammatical voice; at the phonetic level, the rhythm and signification of the voices, and at the lexical level, the codes were selected. The results of the research indicate that the shortness of ayahs regarding the main subject of Surah, which is the Day of Judgment, notifies humans of the shortness of the life time and the necessity of becoming prepared for the life in the hereafter. The prevalence of the epistemic-indicative mood shows the certainty of the word of God about the coming of the Day of Judgement and the dominance of passive voice, is an indication of the passive state of the world and of man who moves towards his destined fate, which is bad for the evildoers and good for the God-fearing. The sharp and strong rhythm and high usage of void and intense sounds which come down to the readers' senses as furious screams and blows, calls for contemplating about the universe and that following such a firm and precise plan, there is certainly a Day of Judgment, and paradise and the hell. The presence of codes such as "the great news", "the Day of Separation", "blowing the Trumpet", "hell", "scalding water", "transgressors", "purulence", "recompense", "torment", "the God-fearing", "attainment", "that Day", "near punishment" strengthen the aforementioned thought. Meanwhile, from among these levels, the stylistic level due to its high capacity for creating various meanings, has played the most prominent role in serving the main subject of this surah

کلیدواژه‌ها [English]

  • layered stylistics
  • world-view
  • the holy Qur'an
  • Surah an-Naba'

مراجع

1)       ابراهیمی، شیما؛ قربان صباغ، محمودرضا (1393). سبک­شناسی نحوی داستان "قفس" صادق چوبک بر اساس صدای دستوری. فصلنامۀ مطالعات زبان و گویش­های غرب ایران، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه رازی کرمانشاه، سال دوّم، شمارۀ 5، صص 104- 85 .
2)       أُرمی، محمّد بن عبدالله (2001). تفسیر حدائق الرّوح و الرّیحان فی روابی علوم القرآن. إشراف هاشم محمّد علی بن حسین المهدی. ج 31. بیروت: دار طوق النجاة.
3)       أنیس، ابراهیم (بی تا). الأصوات اللغویة. القاهرة : مکتبة نهضة مصر.
4)       بشر، کمال (2000). علم الأصوات. القاهرة: دار غریب.
5)       بنت الشاطئ، عائشة (1376). الإعجاز البیانی للقرآن و مسائل ابن الأرزق. ترجمه حسین صابری. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
6)       بوملحم، علی (2008). فی الأسلوب الأدبی. بیروت: دار و مکتبة الهلال.
7)       تفتازانی، سعدالدین مسعود بن عمر (2001). المطوّل: شرح تلخیص مفتاح العلوم، تحقیق عبدالحمید هنداوی. بیروت: دارالکتب العلمیة.
8)       جبر، محمّد عبدالله (1988). الأسلوب و النحو: دراسة تطبیقیة فی علاقة الخصائص الأسلوبیة ببعض الظاهرات النحویة. الإسکندریة: دارالدعوة.
9)       جرجانی، عبدالقاهر (1368). دلائل الإعجاز فی القرآن الکریم، ترجمه و حاشیه نویسی سید محمد رادمنش. مشهد: آستان قدس رضوی.
10)   الحسینی، راشد بن حمد بن هاشل (2004). البنی الأسلوبیة فی النص الشعری. لندن: دارالحکمة.
11)  خفّاجی، محمد عبدالمنعم و دیگران(1992). الأسلوبیة ... و البیان‏العربی. القاهرة: الدارالمصریة اللبنانیة.
12)    دُرپَر، مریم (1392). سبک­شناسی انتقادی(سبک­شناسی نامه­های غزالی با رویکرد تحلیل­گفتمان انتقادی). تهران: انتشارات علم.
13)    ربابعة، موسی (2002). الأسلوبیة: مفاهیمها و تجلّیاتها. إربد: دارالکندی.
14)    الریحانی، محمّد عبدالرحمن (1998). اتّجاهات‏التحلیل الزمنی فی‏الدراسات اللغویة. القاهرة: دارقباء.
15)    سجودی، فرزان (1387). نشانه­شناسی کاربردی. تهران: نشر علم. ویراست دوّم.
16)     السیوطی، عبدالرحمن بن أبی بکر (1380). الإتقان فی علوم القرآن. ضبطه و صحّحه و خرّج آیاته محمّد سالم هاشم. قم: منشورات ذوی القربی.
17)    شفیعی کدکنی، محمدرضا (1368). موسیقی شعر. تهران: انتشارات آگاه، چاپ دوّم.
18)    صابونی، محمّدعلی ( بی تا). صفوة التفاسیر. ج 3. بیروت: دارالفکر.
19)    طالقانی، سیدّ محمود (1345 ش). پرتوی از قرآن. ج40. تهران: شرکت سهامی انتشار.
20)    طباطبایی، محمدحسین(بی­تا). تفسیر المیزان. ترجمه محمدباقر موسوی همدانی. ج20. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
21)    طبرسی (بی ­تا). مجمع البیان فی تفسیر القرآن.ج 15. لبنان: بیروت.
22)   عبدالمطلب، محمّد (1994). البلاغة و الأسلوبیة. بیروت: مکتبة لبنان ناشرون- لونجمان: الشرکة المصریة العالمیة للنشر.
23)   عوض­حیدر، فرید (1999). علم الدلالة،  القاهرة: مکتبه النهضة المصریة.
24)    فتوحی، محمود (1392). سبک­شناسی (نظریه­ها، رویکردها و روش­ها). تهران: سخن.
25)    فرشیدورد، خسرو(1384). دستور مفصل امروز بر پایۀ زبان­شناسی جدید. تهران: سخن، چاپ دوم.
26)    قائمی، مرتضی؛ ذوالفقاری، اکرم (1395). نقش وجه فعل در وجهیّت در نامۀ 53 نهج­البلاغه. پژوهش­های زبان­شناسی تطبیقی، دورۀ 6، شمارۀ 12، صص 106- 85 .
27)    قطب، سیّد (1988). فی ظلال القرآن. ج 6. بیروت:  دار الشروق.
28)    کمپ بل، دان (1380). اعجاز موسیقی. ترجمه منیژه شیخ جوادی. تهران: نشر محمّد.
29)    کوّاز، محمدکریم (1386). سبک­شناسی اعجاز بلاغی قرآن. ترجمۀ سیّدحسین سیّدی. تهران: سخن.
30)    لاینز، جان (1391). درآمدی بر معناشناسی زبان. ترجمه کورش صفوی. تهران: نشر علمی.
31)   محمّد، أحمد سعد(1998). التوجیه البلاغی للقراءات القرآنیة. القاهرة: مکتبة الآداب.
32)   مکرسی، مونیة (2010). التفکیر الأسلوبی عند ریفاتیر. الإشراف: الدکتور عبدالسّلام ضیف. مذکّرة مقدّمة لنیل شهادة الماجستیر فی الأدب العربی، جامعة الحاج لخضر، باتنة.
33)    ناتل خانلری، پرویز (1366). تاریخ زبان فارسی. جلد دوّم. تهران: نشر نو.
34)    وردانک، پیتر (1393). مبانی سبک­شناسی. ترجمۀ محمد غفاری. تهران: نشر نی، چاپ دوم.
35)    یاسر حسین، کاصد (بی تا). الجرس و الإیقاع فی تعبیر القرآن. بی نا.
36)  Claiman, A. H. (1991). Grammatical Voice. Cambridge studies in Linguistic.
37)  Palmer, F.R. (2001), mood and modality. Cambridg: Cambridg university press.
38)  Simpson, Paul. (1993). language, ideology and point of view. London: Rouledge.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار