بررسی قصه یوسف (ع) بر اساس نظریه تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیارگروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

       بررسی معنا و یافتن مدلولات اثر ادبی به واسطه دال­ها و نشانه­های روساخت متنی، همواره یکی از دغدغه­های اصلی ناقد ادبی از دیرباز تاکنون بوده است. تحلیل گفتمان با رویکردها و شاخه­ها و نظرات متعدد و گوناگون خود در تلاش است روابط متقابل زبان و جامعه را گره گشایی کند؛ به بیانی دقیقتر تحلیل گفتمان با تکیه بر اشکال زبانی و نشانه­ها، در ورای خود نوعی مفهوم ایدئولوژیک را با هدف عملکرد اجتماعی بازخوانی می­کند و در واقع ایدئولوژی در پس متون را مورد واکاوی و کنکاش قرار می­دهد؛ از این رو تحلیل گفتمان رویکردی متن بنیاد است که متن را از جهت ملاک­های درونی و بیرونی بررسی می­کند. نظریه تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف یکی از مشهورترین نظریات حوزه گفتمان کاوی به شمار می­آید که در تلاش است ضمن بیان رابطه میان ملاک­های درونی و برونی متن، قدرت مسلّط جامعه­ای را که اثر ادبی در آن شکل گرفته از طریق سه محور توصیف، تبیین و تفسیر مورد واکاوی قرار دهد. بر این اساس پژوهش حاضر در صدد است با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و ابزار کتابخانه­ای، داستان حضرت یوسف را بر پایه­ی نظریه­ی گفتمان انتقادی فرکلاف در سطوح سه گانه تحلیل نماید. دستاورد پژوهش حاضر نشان می­دهد که میان زبان و بافت اجتماعی و بیرونی قصه حضرت یوسف در قرآن کریم انسجام و پیوند ناگسستنی وجود دارد و این قصه از جهت برجستگی­های برهانی، عاطفی و گفتمانی در سطح زبان، متناسب با موقعیت آن در کنعان و سپس در قصر فراعنه مصر شکل گرفته است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critical Discourse Analysis of Surah Yusuf (AS) Using Norman Fairclough's Model

نویسندگان [English]

  • Mahin Hajizadeh 1
  • Ra'na Farhadi 2
چکیده [English]

Studying meaning and finding signified concepts in literary works by means of signifiers and textual surface structures have always been the concerns of literary critics. Discourse analysis, having numerous and different approaches, tries to shed light on the reciprocal relationships between language and society. More specifically, discourse analysis relying on linguistic forms and signs, unearths the ideology behind texts in an attempt to look at the social functions of the language. Thus, discourse analysis is a text-based approach analyzing inner and outer aspects of texts. Norman Fairclough's model, one of the most well-known discourse analysis models, attempts at exploring the dominant power in the society where any given literary work has been produced through implementing the three stages of description, interpretation, and explanation and while explicating the relations between the internal and the external aspects of a certain text. Accordingly, the present descriptive-analytical study aimed at looking into the story of Yousef (AS) drawing on Fairclough's model. The findings of the study show that there is an irrefrangible cohesion and link between the language and the external and social contexts of the Qur'anic story of Yusef (AS), and this story has been formed, in terms of textual pinnacles regarding reasons, emotions and discourse, proportional to the setting of the story in Canaan and then in the palace of the Egyptian Pharaohs.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • invitation the story of Yousef (AS)
  • critical discourse
  • Fairclough's model
  • linguistic context
  • situational context

مراجع

  1. أبوشریفه، عبدالقادر، (1990م)، مدخل الی تحلیل النص الادبی، عمان: دارالفکر.
  2. امین، احمد، (1967م)، النقدالادبی، چاپ اول، دارالکتاب العربی، بیروت.
  3. آقا گل زاده، فردوس، (1385)، تحلیل گفتمان انتقادی، چاپ اول،  تهران، علمی فرهنگی.
  4. براهنی، رضا (1368) قصه نویسی، تهران، نشر البرز، چاپ چهارم.
  5. سلطانی، سید علی اصغر، (1387ش)، قدرت، گفتمان و زبان، تهران: نی.
  6.  _____________، (1384ش)، قدرت، گفتمان و زبان، سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران، تهران: نی.
  7. فرکلاف، نورمن، ( 1379ش)، تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه فاطمه شایسته پیران و دیگران، تهران: مرکز مطالعـات و تحقیقات رسانه­ها.
  8. قطب، سید، (2004)، التصویر الفنی فی القرآن، الطبعة السابعة العشرة،  بیروت: دارالشروق.
  9. محبک، احمد زیاد(2001م) دراسات نقدیة من الأسطورة إلی القصة 6. القصیرة؛ چاپ اول: دمشق: چاپ علاء الدین.
  10. مستور، مصطفی، (1379)، مبانی داستان کوتاه، تهران، چشمه.
  11. مکاریک، ایرناریما، (1385ش)، دانشنامه نظریه­های ادبی معاصر، ترجمه مهران مهاجر و محمد نبـوی، تهران: آگاه.
  12. میرصادقی، جمال، (1380)،  عناصر داستان، چاپ چهارم، بی جا، سخن.
  13. میلز، سارا، ( 1392ش)، گفتمان، ترجمه فتاح محمدی، تهران: هزاره­ی سوم.

مقالات

14. برمی، مرتضی و پروینی، خلیل، (1391ش)، «مکان،زمان،رؤیاوشخصیتدرسورهیوسف(ع)»، پژوهش­های میان رشته‌ای قرآن کریم، س 3، ش2، صص7-26.

15. حری، ابوالفضل، (1388)، مؤلفه­های زمان و مکان روایی در قصص قرآن، مجله علمی-پژوهشی ادب پژوهی، دانشگاه علوم انسانی دانشگاه اراک، دوره سوم، شماره­ی 8-7،  صص141-125.

16. پروینی، خلیل، امینی، یحیی، (1391ش)، «عناصر ادبی و هنری در داستان یوسف (ع) از نگاه سید قطب»،  مطالعات ادبی متون اسلامی،  س1، ش 1، صص 9-31.

17- محسنی، محمدجواد، (1391)، «جستاری در نظریه و روش تحلیل گفتمان فرکلاف»، معرفت فرهنگی اجتماعی، سال سوم، شماره سوم، صص63- 86.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار