بررسی و تحلیل نقاط اتصال و اشتراک داستان های سوره کهف

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار الهیات و علوم قرآن و حدیث / دانشگاه اراک

2 دانشجوی دکتری دانشگاه اراک.

چکیده

یکی از بهترین شیوه­های جای­گیری مطالب تعلیمی و انتزاعی در ذهن مخاطب، استفاده از نمودها و تجارب حسی است. در این شیوه ساختارهای فرعی و ملموس، در ارتباطی معنادار مکمل و تأیید کننده مفاهیم تعلیمی و تجریدی مورد نظر هستند. بدین صورت که ساختارهای معنایی کوچک­تر، بر اثر یک پیوستگی معنایی و جای­گیری بر یک محور همنشینی در کنار یکدیگر، ساختاری بزرگتر را پایه­ریزی می­کنند. داستان­های فرعی را­ که در بعضی سوره­های قرآن، در کنار یک داستان اصلی ظهور یافته­اند، می­توان بر اساس همین شیوه، تحلیل و بررسی کرد. یکی از این سوره­ها، سوره کهف است که در آن چهار داستان «اصحاب کهف، صاحب دو باغ، موسی(ع) و خضر، و ذوالقرنین» در کنار هم قرار گرفته­اند. این داستان­ها مستقل از هم بوده و مربوط به امت­ها و اقوام مختلفی هستند که در فاصله زمانی بسیار دوری از هم زیسته­اند. در همین راستا این نوشتار بر آن است تا دلائل و اسباب ادبی تجمع این چهار قصه در سوره واحد را بررسی و حلقه­های اتصال و پیوند آنها را به تصویر بکشد. آنچه در نهایت حاصل شد این است که شماری اشتراکات در مباحث داستانی وجود دارد که باعث درهم تنیدگی و پیوند داستان­های چهارگانه شده است. مانند اینکه بین مکان داستان­های چهارگانه، ارتباط تسلسلی و صعودی وجود دارد و زمان نیز در سه داستان فرعی به تناسب همسویی با داستان محوری (اصحاب کهف) مدخلیت دارد. همچنین بیش از ده ارتباط محتوایی بین داستان­ها بیان شده که از جمله آنها اشتمال قصص چهارگانه بر امری منکر، رکود و انتشار، فتنه، پوشش و حفاظ می­باشد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Studying the Connections and Commonalities of the Stories of Surah al-Kahf

نویسندگان [English]

  • ebrahim ebrahimi 1
  • majid zedi 2
2 arak
چکیده [English]

One of the best ways to make the audience learn educational and abstract content by heart is the use of sensory aspects and experiences. In this method, subordinate and tangible structures, in a meaningful relationship, complete and confirm the intended educational and abstract concepts. Thus, smaller semantic structures create larger structures because of a semantic coherence and a next-to-each-other placement on the syntagmatic axis. One can analyze, suing the same method, the Qur'anic subordinate stories that have emerged along with the main story in certain surahs. One of these surahs is Surah al-Kahf, in which four stories of "the Seven Sleepers, the Owner of Two Gardens, Mūsā (AS) and Khidr, and Dhul-Qarnayn" have come together. These stories are independent of each other and are related to different nations and communities living in distinct eras. The present paper thus seeks to investigate the literary reasons and tools of the compresence of these four stories in the same surah and to illustrate their connections. What was finally found as a result of this study is that there are a number of commonalities in the stories' topics that have intertwined and connected the four stories. The common points include that the connection among the locations of the quadruple stories is sequential and ascensional. Furthermore, time, in the three subordinate stories, is aligned with the central story (the Seven Sleepers). There are also more than ten content connections between the stories, including the stories' inclusion of a wrong deed, stagnation and dissemination, trial, clothing and protection.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • characterization
  • scenery
  • semantic coordination
  • Surah al-Khaf
  1. احمد بدوی، احمد، (1996ق)،  اسسالنقدالأدبىعندالعرب، قاهره: دار نهضة مصر للطباعة و النشر.
  2. پاشائی، مازیار، (1395ش)، بررسی تطبیقی دو داستان خضر و ذوالقرنین، دانشگاه کردستان.
  3. پورکریمی، مجتبی، (1392ش)، اصول و روش­های تربیت اسلامی با تاکید بر سوره کهف، مجله سراج منیر، سال سوم، شماره11.
  4. جرجانی، میرسید شریف، (1377ش)،  تعریفات، فرهنگ اصطلاحاتمعارفاسلامی، ترجمه: حسن سیدعرب، سیما نوربخش، تهران: فرزان روز.
  5. حاج ابراهیمى، محم کاظم، (1376ش)،  النقدالادبى، چاپ اول، اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.
  6. حاج بابایی، محمدرضا، (1393ش)، عناصر روایی داستان اصحاب کهف، پژوهشنامة معارف قرآنی، سال پنجم، شماره19.
  7. حاج حبیب­زاده، محمد صادق، (1396ش)، بررسی ساختار عنصر زمان در داستان­های کهف بر اساس نظریه ژرار ژنت، دانشگاه لرستان.
  8. حری، ابوالفضل، (1387ش)، رویکرد احسنالقصصروایتشناختیبهقصصقرآنی، فصلنامه نقد ادبی، ش2.
  9. ذاکری، مرضیه، (1395ش)، رویکرد ساختارشناسانه به سوره کهف، فصلنامه مطالعات تفسیری، سال هفتم، شماره25.

10. رضایی، زهرا، (1393ش)، بررسیجایگاهتاریخوقصصدرقرآن، پژوهش نامه معارف قرآنی، شماره 18، ص125.

11. غلامرضا، علی­اصغر، بررسی ساخت روایت تصویری قصه­های قرآن مجید با تأکید بر قصه سوره کهف، دانشگاه هنر تهران.

12. فتاحی­زاده، فتیحه، مرضیه ذاکری، (1395ش)؛ رویکرد ساختارشناسانه به سوره کهف، فصلنامه مطالعات تفسیری، سال هفتم، شماره 25، ص 115.

13. فخررازى، محمد بن عمر، (1420ق)، مفاتیح الغیب، چاپ سوم، بیروت: دار احیاء التراث العربى.

14. فراستخواه، مقصود، (1376ش)، زبان قرآن، چاپ اول، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

15. مسبوق، مهدی، (1395ش)، تاثیر داستان­های قرآن بر سلامت روان (مطالعه موردی داستانهای سوره کهف)، فصلنامه تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال سیزدهم، شماره 2.

16. ملبوبی، محمدتقی، (1376ش)، تحلیلینوازقصصقرآن، تهران: امیرکبیر.

17. مهدوی­کنی، صدیقه، (1392ش)، هنروتربیتدرشخصیتپردازیقصصسورهکهف، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال چهارم، شماره 14 ، ص94.

18. میرصادقی، جمال، (1382ش)، ادبیات داستانی، تهران: سخن.

19. نظری، علی، (1386ش)، تحلیل عناصر داستان موسی و عبد در سوره کهف، مجله مشکوه، شماره 95.

20. نورمند، احمد، (1389ش)، براعتاستدلالوبسامدِآندربعضیازمنظومه­ها،باتحلیل کاربردآندرداستانرستمواسفندیارِ شاهنامه، ماهنامة کتاب ماه ادبیات، سال چهارم، ش37، صص 52-41.