شکل‌ها و شیوه‌های شروع داستان‌ها در قرآن

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب.

2 دانشیارگروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد تهران جنوب

چکیده

آغاز داستان در محدوده خود، شالوده جهان داستان را پی می‌ریزد، سیر حرکت طرح داستان را مشخص می‌کند و با وجود نقشی که در پیکربندی روایت ایفا می‌کند، در مباحث داستان‌نویسی، کمتر به شیوه‌های آغاز داستان‌ها و کارکرد آن توجه شده است. از آن جا که آغاز داستان تأثیری بر خواننده می‌گذارد که فرایند خواندن او را تحت تأثیر قرار می‌دهد و هدف داستان‌های قرآنی ایجاد تحوّل و تذکّر و عبرت‌آموزی در مخاطب همراه با جذابیت است؛ از این رو داستان‌ و چگونگی آغاز آن‌ها اهمیت خاصی در این کتاب آسمانی دارد. در این مقاله کوشش بر آن است که با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی شیوه‌های شروع داستان‌ها در قرآن مورد بررسی قرار گیرد؛ بنابراین با دقت نظر در داستان‌های قرآن و مقایسه آن‌ها با یکدیگر و با توجه به چگونگی شروع، در پی پاسخ به این پرسش است که آیا شروع داستان­های قرآن با تنوع و تفاوت همراه است؟ و اگر این گونه است، چه تاثیری در روند داستان دارد؟ و به این نتیجه رسید که برخی داستان‌ها با مقدّمه چینی و فضاسازی شروع می‌شوند و برخی دیگر بدون مقدّمه و به شکل غافل‌گیری مخاطب آغاز می‌شوند. علت این تنوع این است که شروع هر داستانی به تناسب فضای و درون‌مایه آن  است. دیگر این که این تنوع در شروع هر کدام به نوعی خواننده را تشویق و ترغیب می‌کند تا به داستان وارد شود و آن را دنبال کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Forms and Styles of the Beginnings of the Qur'anic Stories

نویسندگان [English]

  • hussein faal iraqi 1
  • soheala mousavi sirjani 2
1 Academic staff of Farhangian Uneversity
2 daneshgah azaz tehran jonoob
چکیده [English]

The beginning of a story, in its own right, sets the story's world and determines its progression. Despite the role a story beginning plays in the configuration of the narrative, little attention has been paid to the ways stories begin and to the functions of such beginnings. Since the story beginning influences the readers' process of reading and because the Qur'anic stories aim at evolution, admonition, and learning lessons in the audience and in an engrossing way. Therefore, stories and how they begin are of special significance in this divine book. The present descriptive-analytical study tried to investigate the ways the Qur'anic stories begin. Thus, it seeks to answer this question that do the Qur'anic stories begin differently and innovatively? And if yes, how such beginnings influence the flow of the story? The findings indicate that some stories begin with an introduction and setting the mood while others begin with no introduction hence surprising the audience. Such a variation is because the beginning of each story accords its mood and themes. In addition, the beginning variety somehow encourages the reader to enter the story and follow it.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Qur'an
  • story
  • narration
  • beginning
  1. ابراهیمی، نادر (1378)، براعت استهلال یا خوش‌آغازی در ادبیّات داستانی، تهران، حوزة هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
  2. اخوّت، احمد، (1371)، دستور زبان داستان، اصفهان، نشر فردا.
  3. ارسطو، (1375)، فن شعر. ترجمه، عبدالحسین زرین‌کوب، تهران، امیر کبیر
  4. بستانی، محمود، (1371)،  پژوهشی در جلوه‌های هنری داستاهای قرآن، جلد 1 و 2، ترجمه، محمدحسین جعفرزاده. مشهد، آستان قدس رضوی.
  5. پروینی، خلیل، (1379)، تحلیل عناصر ادبی و هنری داستان‌های قرآن، تهران، انتشارات فرهنگ‌گستر.
  6. تولان، مایکل ، جی، (1383)، درآمدی نقادانه زبان شناختی بر روایت،  ترجمه، ابولفضل حری، چاپ اول، تهران، بنیاد سینمایی فارابی.
  7. جوادی آملی، عبدالله، (1372)ف قصه دینی، فصلنامه سینمایی فارابی ، شماره 21زمستان 72،ص5.
  8. حاج منوچهری، فرامرز، (1395)، گونه‌شناسی و تحلیل ساختار قرآن، تهران، دانشگاه امام صادق (ع).
  9. حبیبی، علی‌اصغر، (1390)، «واکاوی مؤلّفه‌های داستان‌های قرآن کریم»، پژوهش‌های میان‌رشته‌ای قرآن کریم، دوره‌ی 2، شماره‌ی 5، صص 49 ـ 37.

10. حری، ابوالفضل، (1389)، «مناسبات زبانی و یا زنجیربندی خرد و کلان در قصص قرآنی (با نگاهی به داستان یونس) »، پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، دورة 1، شمارة 4، صص 91 ـ 77.

  1. حسینی، محمّد، (1382)، ریخت‌شناسی قصّه‌های قرآن: بازخوانش دوازده قصّه قرآنی، تهران، ققنوس.
  2. رضایی، محمّد، (1379)، ساختار هنری قصّه‌های قرآن، سینما از نگاه اندیشه. جلد3، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، حوزة هنری.
  3. روزبه، محمدرضا، (1381)، ادبیات معاصر ایران، تهران، نشر روزگار.

14. سلیمانی، مهسا و فهیمه غلامی زارع‌زاده، (۱۳۹۵). بررسی ساختاری قصّه‌های قرآن کریم، همایش سراسری علمی ـ پژوهشی سبک زندگی، خراسان رضوی ـ تایباد، ادارة فرهنگ و ارشاد اسلامی تایباد.

  1. سیوطی، جلال الدین، (1390)، الاتقان فی علوم القرآن، جلد2،ترجمه، سید مهدی حایری، تهران، امیر کبیر.
  2. طباطبائی، محمّدحسین، (1363)، تفسیر المیزان، ترجمه، محمّدباقر موسوی همدانی، قم، انتشارات اسلامی.
  3. قطب، سیّد، (1360)، آفرینش هنری در قرآن، ترجمه،  محمّدمهدی فولادوند، چاپ دوم، تهران، بنیاد قرآن.
  4. ــــــــــ، (1359)، نمایش هنری در قرآن، ترجمه،  محمّدعلی عابدی، تهران، مرکز نشر انقلاب.
  5. ــــــــــ، (1335)، در سایة قرآن، ترجمه،  احمد آرام، تهران، انتشارات علمی.
  6. ــــــــــ، (1362)، در سایة قرآن، ترجمه، سیّدعلی خامنه‌ای، جلد اوّل، تهران، انتشارات ایران.
  7. ــــــــــ، (1361)، در سایة قرآن. جزء سی‌ام، ترجمه،  محمّدعلی عابدی، تهران، مرکز نشر انقلاب.
  8. قطب، محمّد، (1362)، روش تربیت اسلام، ترجمه،  محمّدمهدی جعفری. تهران، مؤسسه انجام کتاب.
  9. کانیوورث، آنجلی، (1386)، «شکل و ساختار قرآن»،ترجمه، محمّدجواد اسکندرلو، قرآن‌پژوهی خاورشناسان، شمارة 3، صص 32 ـ 11.
  10. محدّثی، جواد، (1368)، هنر مکتب، تهران، مدیریت فرهنگی ـ هنری معاونت پرورشی.
  11. مخملباف، محسن (1361). اشاراتی به ویژگی‌های قصّه‌های قرآن، جنگ دوم، چاپ دوم، تهران، حوزة اندیشه و هنر اسلامی.
  12. ـــــــــــــــــ، (الف1360)، قصّه‌نویسی و نمایشنامه‌نویسی، تهران، انتشارات حوزة اندیشه و هنر اسلامی.
  13. ـــــــــــــــــ، ( ب1360)، هنر مکتبی. تهران، حوزة اندیشه و هنر اسلامی.
  14. مدرّسی، فاطمه، (1390)،  فرهنگ توصیفی نقد و نظریه‌های ادبی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
  15. معرفت، محمد هادی، (1385)، نقد شبهات پیرامون قرآن کریم، ترجمه، حسن حکیم باشی و دیگران، قم، موسسه  فرهنگی انتشارات التمهید.
  16. مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از نویسندگان، (1361)، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتاب اسلامیه.
  17. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1368)، اهداف مسائل تاریخی در قرآن، قم، دارالقران الکریم.
  18. موسوی گرمارودی، علی، (1363)، قصّه در قرآن، مجلة کیهان فرهنگی، سال اوّل، شمارة 6، صص 26 ـ 22.