واکاوی دلالت ادبی بلاغی مرجع ضمیر تأویله بر اعجاز، در آیات (36-37و45)سوره‌ یوسف(ع)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه اراک

2 استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک

چکیده

قرآن کریم معجزه جاویدان پیامبر خاتم، آینه تمام نمای زندگی بشریت است، در آیات سوره‌ یوسف، نمایی از زندگی حضرت یوسف، به نمایش درآمده که به دلیل امکان رجوع ضمیر"تأویله" به مرجع‌های مختلف، چالش‌هایی را در میان مفسران بزرگ برانگیخته است. پژوهش حاضر بر آن است با بررسی واژه‌های تأویل، اعجاز و تحلیل سیاق آیه، نقد و بررسی دلایل مفسران، ترجیح نظریه اعجاز را واکاوی نماید، از آنجا که برخی مفسران ضمن ارجاع ضمیر "ه" در کلمه "تأویله" به طعام، معتقد به اعجاز حضرت یوسف(ع) و ادعای نبوت او هستند. بعضی دیگر، ضمیر را به خواب و رؤیا برگردانده و سخن حضرت یوسف(ع) را وعده به تسریع در اجابت حاجت می‌دانند و مدعی هستند که هیچ اعجازی در این ‌آیه رخ نداده است. بر اساس یافته‌های به دست آمده در پژوهش، دلایل مخالفان اعجاز در این آیه، قابل پذیرش نیست، لذا با توجه به سیاق آیه که سخن از پیامبری یوسف(ع) است؛ اعجاز دیگری از حضرت یوسف(ع) ثابت شده و اشکالات وارد به برخی از تفاسیر و بسیاری از ترجمه‌های قرآنی، نمایان می‌شود.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Exploring the Literary-Rhetorical Signification of Pronoun Reference in the Word Taʾwīloh to the Qur'anic Miracle in the Ayahs 36-37 and 45 of Surah Yusuf

نویسندگان [English]

  • Ali Shams 1
  • hossein goli 2
2 Arak
چکیده [English]

Ebrahim Golshani Bardaie was one of the great mystics of The Holy Qur'an, the miracle of the last prophet, offers a full-length mirror of the life of the mankind. Surah Yusuf depicts a section of the life of Prophet Yusuf. The possibility of the pronoun reference in the word taʾwīloh, in this surah, to refer to different references, has stirred debates among great exegetes. The present study thus aims to explore the preference of the theory of miracle through looking at the words taʾwīl (esoteric interpretation) and i'jāz (miracle) and analyzing the register of the ayahs in question. This kind of analysis seems to be important because some exegetes consider the pronoun at the end of the word taʾwīloh to refer to food and consequently they believe in the miracle of the Prophet Yusuf (AS) and his claim for prophethood whereas there are other exegetes who interpret the aforementioned pronoun as dream and sleep, and consider Yusuf's (AS) words as a promise for quickening in responding the request hence their claim of the lack of miracle in the ayah. Based on the findings, the reasons given by the opponents of miracle are not acceptable. Therefore, considering the register of this ayah that concerns the prophethood of Yusuf (AS), another miracle of him is proved and the shortcomings of some of the exegeses and many of the Qur'anic translations become evident.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • taʾwīl
  • miracle
  • Yusuf
  • interpretation
  • invitation
1-       ابن عاشور، محمد بن طاهر، بی‌تا، التحریر و النویر، بی‌جا.
2-       ابن منظور، محمد بن مکرم، (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
3-       ابن فارس، احمد، (1404ق)، معجم مقاییس اللغه، بی­جا: مکتب الاعلام الاسلامی.
4-       اندلسی، ابوحیان محمد بن یوسف، (1420ق)، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دار الفکر.
5-       بیضاوی، عبدالله بن‏عمر، (1418ق)، انوارالتنزیل و اسرارالتأویل، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
6-       پل نویا، بی‌تا، تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمهْ اسماعیل سعادت، تهران: نشر دانشگاهی.
7-       التفتازانی، فاضل اللبیب مسعود بن عمر، (2010م/ 1431) ، مختصر المعانی، علم المعانی و البیان- المجلد الاول، مع الحاشیة شیخ الهند محمود حسن ، کراتشی – باکستان: مکتبة البشری.
8-       حسن، عباس، (1398ق)، دار المعارف الطبعة: الطبعة الخامسة عشرة.
9-       حسینی همدانی، سیدمحمدحسین، (1404ق)، انوار درخشان، تهران: انتشارات کتابفروشی لطفی.
10-    حقی بروسوی، اسماعیل، بی تا، تفسیر روح البیان، بیروت: دار الفکر.
11-    حموده، طاهر سلیمان، (1999م)، ظاهر الحذف فی الدرس اللغوی، اسکندریة: دار الجامعیة للنشر.
12-    درویش، محیی الدین، (1415ق)، اعراب القرآن و بیانه، سوریه، دار الارشاد.
13-    راغب اصفهانى، حسین بن محمد، (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق صفوان عدنان داود، بیروت،: دارالعلم الدار الشامیة.
14-    رمضان النجار، نادیه، (1391ش)، زبان­شناسی سوره یوسف، ترجمه و تحقیق: سید ابوالفضل سجادی و محمود شهبازی، قم: طلیعه سبز.
15-    زمخشرى، محمود، (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.
16-    سیوطی، جلال الدین، بی تا، الاتقان فی علوم القرآن، تصحیح محمد ابوالفضل ابراهیم و …، قم: انتشارات شریف رضی.
17-    شاذلی، سید بن قطب بن ابراهیم، (1412ق)، فى ظلال القرآن، بیروت- قاهره: دارالشروق.
18-    شبر، سید عبدالله، (1412ق)، تفسیر القرآن الکریم، بیروت، دار البلاغه للطباعه و النشر.
19-    صادقی تهرانی، محمد، (1419ق)، البلاغ فی التفسیر القرآن بالقرآن، قم، بدون نشر.
20-    صدر، سیدمحمد باقر و حکیم، سیدمحمدباقر، (1403ق)، علوم‏القرآن، تهران، المجمع‏العلمی الاسلامی.
21-    طباطبایى، سید محمد حسین، (1417ق)، المیزان فى تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم.
22-    طبرسى، فضل بن حسن، (1372ش)، مجمع‏البیان فى تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
23-    طبرسى، فضل بن حسن، (1377ش)، تفسیر جوامع الجامع،تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم.
24-    عباسی مقدم، مصطفی، (1379ش)، اسوه‌های قرآنی و شیوه‌های تبلیغی آنان، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول.
25-    عیاشی، محمد بن مسعود ، بی‌تا، تفسیر العیاشی، تهران: مکتبه علمیه اسلامیه.
26-    فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمدبن عمر،(1420ق)، مفاتیح‏الغیب، بیروت: دار احیاء‏التراث العربی.
27-    فیض کاشانی، ملا محسن، (1415ق)، تفسیر الصافی، تهران: انتشارات الصدر.
28-    فضل‏الله، سیدمحمدحسین، (1419ق)، تفسیر من وحی القرآن، بیروت: دارالملاک لطباعه و النشر.
29-    قمی مشهدی، محمدبن محمدرضا، (1368ش)، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
30-    کلینی، ابوجعفر محمدبن یعقوب، (1365ش)، تصحیح علی‏اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
31-    محلی، جلال‏الدین و جلال‏الدین سیوطی، (1416ق)، تفسیر جلالین، بیروت: موسسه النور للمطبوعات.
32-    مکارم شیرازی، ناصر، (1374ش)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
33-    معرفت، محمد هادی، (1415ق)، تلخیص التمهید، قم: انتشارات حوزه علمیه.
34-    مغنیه، محمد جواد، (1424ق)، تفسیر الکاشف، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
35-    الهاشمی، السید أحمد، دون تاریخ، جواهر البلاغة؛ فی المعانی و البیان و البدیع. ضبط و تدقیق و توثیق،   یوسف الصمیلی، بیروت: مکتبة العصریة.  
36-    یدالله، نصریان، (1380ش)، علوم بلاغت و اعجاز قرآن، تهران: سمت.
37-    رهبری، حسن (1388)، مفهوم تأویل در سوره یوسف، پژوهش­های قرآنی: 232-252
38-    علوی‏نژاد، سیدحیدر، (1388)، معناشناسی تاویل قرآن در منظر اهل بیت علیهم‏السلام، مجله حسنا، شماره دوم.