نقش و کارکرد سبک قرآنی در بیان دلالت‌ها مطالعه‌ی موردی سوره‌ی مائده

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی‌سینا

2 عضو هیات علمی وزارت علوم تحقیقات و فناوری

3 دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی

چکیده

سوره‌ی مبارکه‌ی مائده از سوره‌های مدنی است که محتوای آن غالباً در تشریح و تبیین احکام اسلامی است. بنابراین بدیهی است که نسبت به سایر سوره‌ها به ­خصوص، سوره‌های مکی، دارای ویژگی‌های خاصی باشد. پژوهش حاضر با بهره ­گیری از ابزار سبک‌شناسی و روش توصیفی تحلیلی می­ کوشد ویژگی­های برجسته‌ی سبک این سوره را مورد مطالعه قرارد دهد و کارکرد هر یک از لایه­های سبکی را در تبیین معنای مورد نظر تبیین نماید تا از این رهگذر کارکرد عناصر سبک­ساز و ویژگی‌های برجسته‌ی سبک زبانی- بیانی این سوره را نشان دهد. برآیند پژوهش نشان می­دهد که یکی از مهم­ترین ویژگی‌های سبک این سوره خطاب قرار دادن مؤمنان با «نداء» به واسطه‌ی عبارت «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا» است که در این سوره از بسامد بالایی برخوردار است و این امر بیان­گر رحمت الهی و تکریم مؤمنان است. سبک چینش جملات در این سوره، با مفاد سوره و محتوای تشریعی با جملات کوتاه و طلبی آن همسویی و تناسب دارد. افزون بر این در بسیاری از آیات ترتیب جملات آهنگین بوده و وفور جملات فعلیه باعث پویایی و حیات سبک این سوره شده است. از دیگر ویژگی‌های سبکی این سوره گونه­ های مختلف تکرار و کارکرد شایسته­ ی موسیقی معنوی آن در تبیین معانی آیات است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role and Function of Qur’anic Style in Expressing Implications A Case Study of Surah Al-Ma'idah

نویسندگان [English]

  • Seyyed Mehdi Masboogh 1
  • Hamid Aghajani 2
  • Mehri Ghaderi Bibak 3
1 Corresponding Author: Professor of Arabic Language and Literature, Bu Ali Sina University; Email: smm.basu@yahoo.com
2 . Faculty Member of Iranian Ministry of Sciences, Research, and Technology; Email: hamid.aghajani@msrt.ir
3 PhD in Arabic Language and Literature; Email: mehrighaderibibak@gmail.com
چکیده [English]

 
Sura Al-Ma'idah is one of the Medinan surahs that is chiefly devoted to explaining and explicating Islamic law. Naturally, one expects that this surah, as compared with other surahs, especially Meccan ones, has distinguishing characteristics. The present research, utilizing stylistic tools and a descriptive-analytical method, tries to study prominent stylistic features of this surah and to explicate the function of each stylistic layer in explaining the intended meaning so that it may show the role of style-creating elements and the important linguistic-rhetorical style of this surah. The findings indicate that one of the most important stylistic features of this surah is addressing the believers using interjections by means of the phrase "O those who believe", which is highly frequent in this surah. This fact signifies the divine mercy and the dignifying of the believers. The style of the order of sentences in this surah is in line and proportionate with its content as well as with the use of short and demand-related sentences to state Islamic laws. Moreover, in many ayahs the arrangement of sentences enjoys rhythm and the high frequency of verbal sentences has made the style of this surah dynamic and vivid. Other stylistic features of this surah are the existence of different forms of repetition, and the proper use of its spiritual musicality in explicating the meanings of ayahs.    
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • stylistics
  • Surah Al-Ma'idah
  • stylistic layers
  • phonetics
- قرآن کریم.
1. أبوهلال‏العسکری، حسن‏بن‏عبدلله (1984)، الصناعتین، تحقیق مفید قمیحه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
2. حسین قاسم، عدنان(2001م)، الاتجاه‏الأسلوبی‏البنیوی فی نقدالشعرالعربی، القاهره: الدارالعربیه للنشر والتوزیع.
3. الزمخشری، جارالله أبوالقاسم(1407ق)، الکشاف عن‏حقائق غوامض التنزیل، الطبعه الثالثه، بیروت: دار الکتاب العربی.
4. زکیه، ایلوک (2010م)، مشترک التضاد فى سورة المائدة دراسة تحلیلیة دلالیة، پایان­نامه کارشناسی­ارشد دانشگاه اسلامی مولانا مالک ابراهیم مالانج.
5. السیوطی، جلال­الدین (1974م)، الإتقان فی علوم القرآن، المحقق  محمد أبو الفضل ابراهیم، القاهره: الهیئه المصریه العامه للکتاب.
6. شاکر، حیدر صاحب (2011م) لمسات بلاغیة من التعبیر القرآنی سورة‌ المائدة أنموذجاً، مجله سرّ من رأی، دانشگاه سامراء، سال هفتم، شماره 24.
7. شعلال، رشید(1993م) البنیة‏الایقاعیة فی‏شعر أبی‏تمام، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، الجزائر، دانشگاه عنابه.
8. شفیعی­کدکنی، محمدرضا (1384ش)، موسیقی شعر، چاپ هشتم، تهران: آگاه.
9. طباطبایی، محمد حسین (1374ش)، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،‌ دفتر انتشارات اسلامی.
10. عباس،‌ حسن (1998م)، خصائص الحروف العربیة‌ ومعانیها، دمشق: منشورات اتحاد کتاب العرب.
11. عوض، ابراهیم (2000م)، سورة المائدة دراسة أسلوبیة فقهیة مقارنة، القاهره: مکتبه زهراء الشرق.
12. فخر الرازی، محمد بن عمر (1420ق)، مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر)، الطبعه الثالثه، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
13. محبتی، مهدی (1380ش). بدیع نو هنر ساخت و آرایش سخن، چاپ اول، تهران: انتشارات سخن.
14. مصطفی المجایده، باسل عمر (2009م)، أثر اختلاف الإعراب فی تفسیر القرآن الکریم (دراسة تطبیقیة فی سورة المائدة)، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، فلسطین: دانشگاه اسلامی غزه.
15. مکارم‌شیرازی، ناصر (1387‌ش)، تفسیر نمونه، چاپ 36، قم: دارالکتب الاسلامیه.
16. وحیدیان‌ کامیار، تقی (1379)، بدیع از دیدگاه زیباشناسی، تهران: انتشارات دوستان.
17. هاشمی، احمد (1389ش)،