بررسی اغراض بلاغی اسلوب های تهکّم و استهزاء در قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه قم عضو گروه علوم قرآن و حدیث

2 استادیار دانشگاه قم عضو گروه زبان و ادبیات عربی

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی

چکیده

زمانی‌که گوینده یا نویسنده، سخنانی را بر زبان یا صفحه کتاب، جاری می‌سازد و با کلام خودگروه خاصی را مخاطب قرار می‌دهد، بی گمان با گزینش واژگان ویژه در پی تحقق اغراض خاصی است و با توجه به این اغراض است که واژه ها، جمله ها، ساختارها و اسلوب های خود را تعیین می‌کند و در قالب آنها کلام خود را هدفمند ساخته و سامان می دهد.از جمله این ساختارها، اسلوب تهکم و استهزاء است که متکلم در بهره گیری از آن،اغراضی همچون توبیخ مخاطب، تحقیر، تعجیز و ... را دنبال می کند.
مقاله حاضر به  بررسی اغراض بلاغی این اسلوب در قرآن کریم اختصاص یافته و نمونه هایی از آیات مربوط به این اسلوب را با تکیه بر منابع و مآخذ اصیل قرآنی- ادبی و بلاغی به بحث و گفتگو نهاده و نتایجی را به دست داده که برای تفسیرپژوهان در کشف مقاصد هدایتی قرآن کریم بسیار راه گشا است. برای این منظور پس از استخراج آیات مربوط به این اسلوب با مراجعه به کتب بلاغی و تفاسیر ادبی به بررسی اغراض بلاغی مورد نظرآنها پرداخته و در نتیجه روشن شد که اسلوب مورد نظر در بسیاری ازآیات قرآن وجود دارد و خداوند متعال از به کارگیری آن اهداف متعددی دارد که از مهمترین آنها می‌توان به تحقیر، تعجیز، توبیخ و ... نسبت به شنوندگان اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The study of rhetorical purposes of mockery (al-Tahakkom and al-Estehza) in the Holy Quran

نویسندگان [English]

  • Ezzatollah Molainia 1
  • Rasool Dehghanzad 2
  • Marzieh Sadat Kadkhodaei 3
چکیده [English]

When a speaker or writer expresses different concepts verbally, he or she will surely have special intentions to achieve.  He or she will basically make use of different styles of speech that suit his or her intentions. One of these styles is mockery (al-Tahakkom and al-Estehza) which the writer tries to follow the purposes of punishment, contempt, humiliation… through it. This paper seeks to examine the rhetorical purposes of this style of speech in Holy Quran based on the authentic sources of the Qur'an and some literary and rhetorical texts. For this reason, after extracting the Holy verses concerning this method of speech, with referring to the rhetorical and literary commentary books, we have reviewed the rhetorical purposes of mockery. The results indicate that this method has been used in the holy Qur'an many times, and God by using this method have followed special goals such as: Contempt, Incapacitation and reprimand of the audience.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • rhetorical purposes
  • style
  • mockery (al-Tahakkom and al-Estehza)