کارکرد معنایی هماوائی در جزء سی‌ام قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان

3 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان

چکیده

 
تکرارهای آوائی و تشابهات لفظی در قرآن کریم کارکرد­های معنایی دارند؛ چینش و همنشین­سازی واژگان در متن قرآنی به گونه­ای صورت پذیرفته که آن همنشینی، افزون بر آهنگین­کردن کلام، در القاء مفهوم مؤثرتر است و می­توان از آن به عنوان «هماوائی» یا همان «اعجاز النظم الموسیقیّ» یاد کرد؛ کاربست این شیوه از بیان موجب خلق مفهومی تازه می­شود؛ نیز کمک می­کند تا مفاهیم دور از هم- که گاه متّضاد نیز هستند- در کنار یکدیگر قرار گیرند و از رهگذر تناسب صوری و موسیقایی، به نوعی به تناسب، انسجام و اتّحاد معنایی برسند. استفاده از ظرفیت همنشینی و هماوائی در قرآن، این امکان را فراهم نموده تا معنای مورد نظر با قوّت بیشتری به مخاطب القاء گردد و باور­پذیری مفهوم را دو­ چندان نماید. بررسی­ها نشان می­دهد بهره­گیری از این ظرفیت، در جزء سی­ام قرآن کریم نمود بیشتری دارد و از این منظر سزاوار توجّه و پژوهش است. در پرتو اهمیّت مسأله، پژوهش حاضر می­کوشد با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی هماوائی و تأثیر معناییِ آن که از آن به عنوان «اعجاز مجاورت» یاد شده در جزء مورد اشاره بپردازد و نتیجة بحث را فرادید مخاطب قرار دهد. چنین استنباط می­شود که چینش و همنشینی اعجاز­گونه واژگان، موجب برجستگی سخن شده و با به همراه داشتن معنا و مدلولی خاص، به طور ضمنی، نافی ایده ترادف در قرآن گشته است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Semantic Function of Homophony in Juz' 30 of the Holy Qur’an

نویسندگان [English]

  • Razieh Sadat Mirsafi 1
  • Ali Najafi Ivaki 2
  • Amir Hossein Rasoulnia 3
1 PhD Student of Arabic Language and Literature, University of Kashan; Email: aziyehsadat.mirsafi@gmail.com
2 Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, University of Kashan; Email: najafi.ivaki@yahoo.com
3 Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, University of Kashan; Email: rasoulnia@kashanu.ac.ir
چکیده [English]

 
Sound repetitions and verbal similarities in the Holy Qur’an have semantic functions. The arrangement and co-occurrence of words in the Qur’anic text is in a way that besides adding musicality to the speech, is more effective in inducing the meaning and can be referred to as "homophony" or "the miracle of musical order". Applying this method of expression gives rise to the creation of a new concept. It also helps to bring together distant, sometimes contradictory notions, together and to achieve some sort of proportionality, cohesion and semantic alliance through formal and musical correspondence. Using the capacity of collocation and homophony in the Qur’an has made it possible for the intended meaning to be more strongly conveyed to the audience and to double the credibility of the concepts. Studies show that utilizing this capacity is more evident in Juz' 30 of the Holy Qur’an, which thus calls for attention and research. In light of the importance of the problem, the present descriptive-analytical study attempts to examine homophony and its semantic effect referred to as the "the miracle of proximity" in Juz' 30 and to provide the readers with the results of the discussion. It is understood that the miraculous arrangement and collocation of words has highlighted the discourse and, with its specific meaning and signified, has implicitly rejected the idea of synonymy in the Holy Qur’an.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Holy Qur’an
  • syntagmatic forms
  • homophony
  • miracle of expression
  • meaning
  1. راستگو، سید محمد، (1382)، هنر سخن­آرایی(فن بدیع)، چاپ اول، تهران، سمت.                                                                                                                             
  2. شفیعی کدکنی، محمد رضا، (1386موسیقی شعر، تهران، آگاه(چاپ دوّم، چاپ اوّل 1358).
  3. شمیسا، سیروس، (1368)، نگاهی تازه به بدیع، چاپ دوم، تهران، فردوس.
  4. صفوی، کورش، (1390)، از زبان شناسی به ادبیات، جلد اول، چاپ سوم، تهران، سوره مهر.
  5. طالقانی، سید محمود، (1359)، پرتوی از قرآن، تهران، انقلاب، شرکت سهامی انتشار(چاپ دوّم، چاپ اوّل 1345).
  6. عمید، حسن (1369)، فرهنگ فارسی عمید، چاپ سوم، تهران، امیرکبیر.
  7. فتوحی، محمود، (1385)، بلاغت تصویر، تهران، سخن.
  8. فتوحی، محمود، (1390)، سبک­شناسی نظریه­ها، رویکردها و روش­ها، تهران، سخن.
  9. قویمی، مهوش، (1383)، آوا و القاء، تهران، هرمس.
  10. کاشانی، فتح­الله، (بی­تا)، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، علمیّه اسلامیه.
  11. مکارم شیرازی، ناصر، (1373)، تفسیر نمونه، جلد بیست و ششم، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
  12. مکارم شیرازی، ناصر، (1386)، تفسیر نمونه، جلد بیست و  هفتم، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
  13. همایی، جلال­الدین، (1380)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ هجدهم، تهران، هما.                   
  14. ابن جنی، ابوالفتح عثمان، (1955)، الخصائص، الجزء الثانی، تحقیق، محمد علی النجار، القاهره، دارالکتب المصریه.
  15. الجرجانی، عبد القاهر، (بی­تا)، اسرار البلاغه، تعلیق: محمود محمد شاکر، جده، دار المدنی.
  16. الجرجانی، عبد القاهر، (2016)، دلائل الإعجاز فی علم المعانی، تحقیق، عبد الحمید هنداوی، بیروت، دار الکتب العلمیه(الطبعه الثانیه، الطبعه الاولی 1971).
  17. الحموی، ابن حجه، (1987)، خزانه الأدب و غایه الأرب، الجزء الاول، شرح، عصام شعیتو، الطبعه الاولی، بیروت، دار الهلال.
  18. الراغب الاصفهانی، حسین بن محمد،( 1427)، مفردات الفاظ القرآن،  چاپ دوم، قم، طلیعه النور.
  19. زمخشری، محمود بن عمر بن محمد، (1391)، تفسیر کشّاف، جلد چهارم، ترجمه، مسعود انصاری، تهران، ققنوس(چاپ دوّم،چاپ اوّل 1389).
  20. علی الصغیر، محمد حسین،  (1420)، الصوت اللغوی فی القرآن، الطبعه الاولی، بیروت، لبنان، دار المورخ العربی،
  21. قطب، سید، (1425)، التصویر الفنی فی القرآن، بیروت، دار الشروق.
  22. قطب، سید، (1988)، فی ظلال القرآن، المجلد السادس، الطبعه الخامسه عشره، بیروت، دار الشروق .
  23. الکواز، د. محمد کریم، (1426)، الاسلوب فی الاعجاز البلاغی للقرآن الکریم، الطبعه الاولی.
  24. نحله، محمود احمد، (1981)، لغه القرآن الکریم فی جزء عم، بیروت، دار النهضه العربیه.
  25. یاسوف، احمد، (1419)، جمالیات المفرده القرآنیه فی کتب الاعجاز و التفسیر، الطبعة الثانیة، دمشق، دار المکتبی.
  26. ضیایی، بهاره، (1390)، «بررسی جادوی مجاورت در شعر معاصر فارسی»، پایان نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه شهرکرد.
  27. بلقاسم، دفه، (2009)، «نماذج من الاعجاز الصوتی فی القرآن الکریم-دراسه دلالیه-»، مجله کلیه الآداب و العلوم الإنسانیه و الإجتماعیه، جامعه بسکره، العدد 5، صص66-32.
  28. شفیعی کدکنی، محمد رضا، (1377)، «جادوی مجاورت»، نشریة  بخارا، سال اوّل، شمارة دوّم، صص26-16.
  29. شفیعی کدکنی، محمد رضا؛ گلچین، میترا، (1381)، «جلوه­هایی از جادوی مجاورت در مثنوی»، مجلة دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، صص42-29 .