تحلیل ساختار سورۀ شمس بر مبنای نظریۀ کنش گفتاری جان سرل

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه الهیات دانشگاه اراک

2 استاد تمام گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک

چکیده

 کاربست مباحث زبان‌شناسی در مطالعۀ متون دینی از جمله قرآن کریم، به خوانش نظام‌مند آن کمک می‌کند. یکی از زیر شاخه‌های زبانشناسی، کاربردشناسی زبان است که در رویکردهایی مانند نظریۀ کنش گفتاری نمود می‌یابد. با عنایت به محوریّت تهذیب در سورۀ شمس و ترسیم نظام ارزشی مطلوب در این سوره، پژوهش حاضر با هدف تبیین ساختار سورۀ شمس و با روش توصیفی- تحلیلی در صدد پاسخگویی به این سوال است که گونه­های مختلف کنش­های گفتاری در سورۀ شمس کدامند؟ و از تحلیل این کنش­ها و روابط بین آنها چه نتایجی حاصل می شود؟   بازیابی کنش‌های گفتاری در پاره گفتارهای موجود، حاکی از ساختار سه بخشی سوره شمس است. پیام اصلیِ سوره در قالب کنش اظهاری، نظام ارزشی جدیدی را تعریف می‌کند. کنش تعهّدی در قالب سوگندهایی که از موارد کاملاً مشهود و محسوس به سمت امور غیبی و غیر محسوس، سیر می­کند اطمینان‌بخشی و بیان اهمیت موضوع را برای گفته‌یابان فراهم می­نماید. در واقع گوینده گفتمان قصد دارد به واسطۀ سوگندهایی که یاد می‌کند، مخاطب را به کنشی که در نظر دارد و اتخاذ وضعیت مطلوبی که در مقابل وضعیت نامطلوب ترسیم می‌شود، سوق دهد. تعهّدی که در این پاره گفتارها رقم می‌خورد به این معنی است که گفته یابان، هر یک از دو مسیر اعلام شده در آیات نهم و دهم (به عنوان جواب سوگند) را برگزیند، به تحقیق به آن عاقبت و سرنوشت دچار می‌شود. در آیه پایانی، ]وَ لَا یخَافُ عُقْبَاهَا[ در قالب کنش اظهاری بر تحقّق عقاب تأکید می‌شود.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Structure o Surah Ash-Shams Based on John Searle's Speech Act Theory

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Dastranj 1
  • Mohsen Zolfaghari 2
1 Corresponding Author: Assistant Professor, Department of Theology, Arak University; Email: f-dastranj@araku.ac.ir
2 Full Professor, Department of Persian Language & Literature, Arak University; Email: m-zolfaghary@araku.ac.ir
چکیده [English]

The application of linguistic topics in the study of religious texts including the Holy Qur’an contribute to a systematic reading of them. The pragmatics of language is one of the subfields of linguistics, which is reflected in approaches such as speech act theory. Considering the centrality of purgation in Surah Ash-Shams that depicts the desired value system, the present descriptive-analytical study seeks to identify the different types of speech acts in Surah Ash-Shams and what the results of analyzing these actions and the relationships between them are. The retrieval of speech acts in some of the existing utterances indicates the three-part structure of Surah Ash-Shams. The main message of the surah defines a new value system in the form of declarative act. The commitment act in the form of oaths, which go from the obvious and the tangible to the unseen and the intangible, provides reassurance and an expression of the importance of the subject to speech-seekers. In fact, the speaker of the discourse intends to lead the audience to the action he wants and to adopt a favorable position that is depicted in the face of an unfavorable one through the oaths he mentions. The commitment made in these utterances means that if speech-seekers choose one of the two paths announced in the ninth and tenth ayahs (as the answer to the oath), surely they will be lead to that fate and destiny. In the final ayah, وَ لَا یخَافُ عُقْبَاهَا"" the realization of the punishment in the form of the declarative act is emphasized.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Surah Ash-Shams
  • speech act
  • John Searle
  • context of situation
  1. قرآن کریم؛
  2. آقا گل‌زاده، فردوس (1375)، تحلیل گفتمان انتقادی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  3. پایا، علی (1383)، فلسفه تحلیلی؛ مسائل و چشم‌اندازها، تهران، طرح نو.
  4. جواد، علی (1976)، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام. بغداد، مکتبة النهضة.
  5. چپمن، شیوان (1384)، از فلسفه به زبان‌شناسی، ترجمه حسین صافی، تهران، گام نو.
  6. حسینی، حسن‌پور، محمد ضیاء، خسرو (1391)، سخن کاوی، گفتمان شناسی (انتقادی) تجزیه و تحلیل کلام، تهران، رهنما.
  7. زرکشی، محمد بن بهادر (1410ق)، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق جمال حدی ذهبی و دیگران، بیروت، دار المعرفه.
  8. راغب اصفهانی،(1416ق) المفردات فی غریب القرآن،بیروت، دارالقلم.
  9. رامیار،(۱۳۶3)، تاریخ قرآن، تهران، امیر کبیر
  10. رضایی اصفهانی، محمد علی (1389)، سیمای سوره‌های قرآن، قم، پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن.
  11. سرل، جان راجرز (1385)، افعال گفتاری؛ جستاری در فلسفه زبان، ترجمه محمد علی عبداللهی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  12. شمس الدینی گورزانگی، مرضیه و گلی، مهرناز و رضویی دوست، غلامرضا،1397، تحلیل متن شناسی سوره زمر بر مبنای نظریه کنش گفتار سرل، دومین کنفرانس بین المللی نوآوری و تحقیق درعلوم انسانی، مدیریت و معارف اسلامی،تهران،https://civilica.com/doc/800515
  13. صفوی، کورش (1387)، در آمدی بر معناشناسی، تهران، سوره مهر (پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی).
  14. طباطبایی، محمد حسین (1374)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمد باقر موسوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم.
  15. فلاح، ابراهیم، شفیع پور، سجاد،(1379) گفتمان‌کاوی انتقادی سوره شمس بر اساس الگوی فرکلاف، دوفصلنامه علمی پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن، دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 13، صص 29-42.
  16. قائمی‌نیا، علیرضا (1397)، وحی و افعال گفتاری؛ نظریه وحی گفتاری، قم، مؤسسه فرهنگی طه، کتاب طه.
  17. کلبی، هاشم بن محمد (1364)، الاصنام. تهران، نشر نو.
  18. کوک، گای، (1388)، زبان شناسی کاربردی، ترجمه مصطفی حسرتی، فریبا غضنفری و عامر قیطوری، کرمانشاه، انتشارات دانشگاه رازی کرمانشاه.
  19. مطوری، علی(1437)، دراسة أسلوبیة فی سورة الشمس، مجلۀ آفاق الحضارة الاسلامیه، شماره 36، صص 73 تا 88.
  20. مکاریک، ایرنا ریما (1384)، دانشنامه نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمه مهران مهاجر، محمد نبوی، تهران، آگه.
  21. یول، جورج (1387)، کاربردشناسی زبان، ترجمه محمد عمو زاده و منوچهر توانگر، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
  22. یار محمدی، لطف الله (1385)، گفتمان‌شناسی رایج انتقادی، تهران، سمت.

 

23. Austin, J.L (1970). How to Do Things with Words? The William James Lectures Delivered at Harvard University، Harvard University Press.

24. Botha, J.E (1991). Speech act theory and new testament exegesis, HTS, Vol 47, No 2.

25. Brinton, L. j, (2000). The Structure of English، A Linguistic Introduction, Vol 1, Amsterdam، john Benjamins publishing Co,.

26. Crystal, d (2003). A Dictionary of Linguistics & Phonetics, Oxford، Blackwell.

27. Huang, Y (2006). Speech Acts, In Brown, K.Y A. Barber & R.J. Stainton (eds.) Concise Encyclopedia of Language and Linguistics. Oxford، Elsevier Ltd

28. Martínez Flor, Alicia (2005) A theoretical review of the speech act of suggesting: towards a taxonomy for its use in FLT, Revista Alicantina de Estudios Ingleses, NO 18, P 167-187.

29. Marc Monfort a, y Adoración Juárez Sánchez,  Intervención en trastornos pragmáticos: consideraciones metodológicas, Revista de Logopedia, Foniatría y Audiología

  1. 30.  Volume 38, Issue 1, January–March 2018, Pages 24-30.

31. Searle, J.R (1969). Speech Acts، an Essay in the philosophy of Language, Cambridge، Cambridge University Press.

32. ــــــــــــــــــــــ ,(1975). A taxonomy of illocutionary acts. Language and knowledge, Minneapolis، university of Minneapolis press.

33. ــــــــــــــــــــــ ,(2001). Rationality in Action, Cambridge, MA، MIT press.

34. Yule, G (1996). Pragmatics, Oxford university press, New York.