بررسی و تحلیل قصۀ حضرت آدم(ع) در قرآن با رویکرد به نظریۀ رمزگان های پنج گانۀ رولان بارت و آراء مفسران شیعی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه الهیات و معارف اسلامی، گرایش علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران، ایران.

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

3 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران، ایران.

چکیده

نشانه‌شناسی تأثیر برجسته‌ای در تحلیل ابعاد پرداخته ‌نشدۀ متون دارد. در این نظام، رمزگان‌ها دارای اهمیت ویژه‌ای هستند. در این زمینه، آراء رولان بارت از اعتبار بیشتری برخوردار است. او رمزگان‌ها را به پنج نوع کنشی، هرمنوتیکی، نمادین، معنابُنی و فرهنگی تقسیم می‌کند. به این واسطه، امکان ارائۀ تحلیلی متقن از لایه‌های ثانویه و زیرین متن فراهم می‌شود. در مقالۀ پیش‌رو، با استناد به منابع کتابخانه‌ای و روش توصیفی- تحلیلی و با کاربست نظریۀ رمزگان بارت، قصۀ آدم(ع) در قرآن با نگاهی به آراء مفسران شیعی کاویده شده‌ است تا به این پرسش اصلی پاسخ داده شود که اغراض ثانویه از بازگویی این روایت دینی چه بوده و روایت در بازتولید معانی مختلف چه تأثیری داشته است؟ نتایح تحقیق نشان می‌دهد که بازتاب رمزگان‌ فرهنگی در آیات مرتبط، حاکی از نمود گستردۀ ایدئولوژی و بینامتنیت دینی برای پیشبرد روایت-ها است. رمزگان هرمنوتیکی در کشف ابعاد مبهم روایت برای فرشتگان در ابتدا و مخاطبان در سطح ثانویه مؤثر بوده است. تقابل‌های دوگانی در رمزگان نمادین، بر رویارویی دائمی نیکی و بدی متمرکز است. بررسی رمزگان‌های معنابنی در آیات نشان می‌دهد که قصه‌پرداز با استفاده از واژه‌ها و عبارات دینی، نظام دلالتی مطلوبش را شرح داده و با هدف تقویت بینش مخاطبان، به معرفی شخصیت‌های روایت پرداخته است. همچنین، رمزگان کنشی در بازنمایی تحولات معرفتی آدم(ع) و حوا تأثیر مطلوب داشته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Storyof ProphetAdam (UHBP) in the Qur’an with an Approach to Roland Barthes's Five Codes and the Views of Shiite Exegetes

نویسندگان [English]

  • Ziba Kazemian 1
  • Seyyed Adel Nader Ali 2
  • Maryam Haji Abdolbaghi 3
  • Tayyebeh Akbari Rad 3
1 PhD Student, Department of Theology and Islamic Teachings, Islamic Azad University of North Tehran
2 . Corresponding Author: Assistant Professor, Department of Qur’anic and Hadith Sciences, Razi University
3 Assistant Professor, Department of Qur’anic and Hadith Sciences, Islamic Azad University of North Tehran
چکیده [English]

 
Semiotics has a prominent effect in analyzing the unaddressed dimensions of texts. In this system, codes are of particular importance. In this regard, Roland Barthes's views are more credible. He divides codes into five types: proairetic, hermeneutic, symbolic, semantic, and cultural. This categorization allows for a solid analysis of the underlying and secondary layers of the text. In the present article, using Barthes's sign theory, the story of Prophet Adam in the Qur’an was examined and analyzed by looking at the views of Shiite exegetes to reveal the secondary intentions of retelling this religious narration and the direct effect of the narration in reproducing different meanings. The results show that the reflection of cultural codes in the relevant ayahs indicates the widespread expression of religious ideology and intertextuality to advance the narratives. Hermeneutic codes have been effective in discovering the ambiguous dimensions of narrative for angels (at the first level) and for the audiences (at the secondary level). Dualistic confrontations in symbolic codes have focused on the constant confrontation of good and evil. The analysis of the semantic codes in the ayahs shows that the narrator, using religious words and phrases, has described his preferred signification system and has introduced the characters of the narrative with the aim of strengthening the audience's range of insights. Also, proairetic codes have been desirably effective in representing the quality of the epistemological developments of Adam (UHBP) and Eve.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • rhetoric of the Qur’an
  • miracle of the Qur’an
  • Masnavi
  • the Qur’an
  • metonymy

مراجع

ـ قرآن کریم.
1-   آلن، گراهام، (1385)، رولان بارت، ترجمۀ پیام یزدان­جو، تهران، مرکز.
2-   ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، (1371)، روض­الجنان و روح­الجنان فی تفسیر القرآن، به تصحیح دکتر محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد، بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.
3-   احمدی، بابک، (1380)، ساختار و تأویل متن، چاپ پنجم، تهران، مرکز.
4-   __________ ، (1393)، از نشانه­های تصویری تا متن، چاپ هفتم، تهران، مرکز.
5-   اسکولز، رابرت، (1379)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران، آگه.
6-   بارت، رولان، (1378)، درجۀ صفر نوشتار، ترجمۀ شیرین­دخت دقیقیان، تهران، هرمس.
7-   __________ ، (1384)، بارت و سینما، ترجمۀ مازیار اسلامی، تهران، گام نو.
8-   پاینده، حسین، (1397)، نظریه و نقد ادبی، 2ج، تهران، سمت.
9-   پین، مایکل، (1392)، بارت و فوکو و آلتوسر، ترجمۀ پیام یزدان­جو، چاپ چهارم، تهران، مرکز.
10-    تورات (سفر پیدایش)، (1388)، ترجمه و شرح و نقد از علی­قلی جدیدالاسلام، به کوشش رسول جعفریان، چاپ سوم، قم، انصاریان.
11-    تولان، مایکل، (1386)، روایت­شناسی؛ درآمدی زبان­شناختی – انتقادی، ترجمۀ فاطمه علوی و فاطمه نعمتی، تهران، سمت.
12-    چندلر، دانیل، (1387)، مبانی نشانه­شناسی، ترجمۀ مهدی پارسا، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
13-    سارتر، ژان پل، (1352)، ادبیات چیست؟، ترجمۀ ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی، تهران، زمان.
14-    سجودی، فرزان، (1387)، نشانه­شناسی کاربردی، تهران، علم.
15-    سلدن، رامان و ویدوسون، پتر، (1384)، راهنمای نظریۀ ادبی معاصر، ترجمۀ مخبر، چاپ دوم، تهران، طرح نو.
16-    صافی پیرلوجه، حسین، (1395)، درآمدی بر تحلیل گفتمان انتقادی (گفتمان روایی)، تهران، نی.
17-    صفوی، کوروش، (1381)، مبانی نشانه­شناسی نوین، تهران، سمت.
18-    طباطبایی، محمدحسین، (1393ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ سوم، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
19-    طبرسی، فضل بن حسن، (1390)، مجمع­البیان فی تفسیر القرآن، 29ج، ترجمۀ محمد بیستونی، قم، بیان جوان.
20-    کالر، جاناتان، (1388)، در جستجوی نشانه­ها، ترجمۀ لیلا صادقی و تینا امراللهی، چاپ دوم، تهران، علم.
21-    کتاب مقدس (عهد جدید)، (1357)، تهران، سازمان ترجمۀ تفسیری کتاب مقدس.
22-    مارتین، والاس، (1386)، نظریه­های روایت، ترجمۀ محمد شهبا، چاپ دوم، تهران، هرمس.
23-    بارت، رولان، (1373)، «از اثر تا متن»، ترجمۀ مراد فرهادپور، مجلۀ ارغنون، شمارۀ 4، صص66-57.
24-    ترکمانی، حسینعلی و شکوری، مجتبی و مهیمنی، مازیار، (1396)، «تحلیل روایت­شناختی سورۀ نوح(ع) بر مبنای دیدگاه رولان بارت و ژرار ژنت»، مجلۀ پژوهش­های ادبی- قرآنی، سال 5، شمارۀ 3، صص 116-91.
25-    سیدان، الهام، (1394)، «نشانه­شناسی لایه­ای رمزگان­ها در داستان قرآنی خلقت آدم(ع) با تأکید بر کشف­الاسرار میبدی»، مجلۀ پژوهش­های ادبی- قرآنی، دورۀ 3، شمارۀ 4، صص 169-144.
26-    شکیبایی­فر، شهلا، (1397)، «نقد روان­شناختی سبک زندگی حضرت مریم(س) با رویکردی به نظریۀ پنج­گانۀ رولان بارت»، مجلۀ جامعه­شناسی آموزش و پرورش، شمارۀ 9، صص 210-201.
27-    عباس­زاده، فرنگیس، (1397)، «بررسی نشانه­شناختی ارزش و روابط سلبی عناصر طبیعت در قرآن کریم بر پایه نشانه­شناسی لایه­ای»، مجلۀ ذهن، دورۀ 19، شمارۀ 75، صص 270-231.
29- Barthes, Roland, (1964), Elements of Semiology,  Translated by A. Lavers & C. Smith, Paris, Editions du Seuil.
30- _________________ , (1970), s/z, Translated by Richard Howard & Richard Miller, NewYork, Hill and Wang.
31- _________________ , (1986), The Rustle of Language, Translated by R. Howard, California, University of California Press.
32- Bowman, Peter James, (2000), »Theodor Fontane’s Cécille: An Allegory of Reading«, German Life and Letters, Issue 1, N 53, p.p 14-29.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار