بازسامانی دیدگاه‌ها و گونه‌های ساختارشکنی لفظی و ادبی در فواصل قرآن

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه صنعتی شاهرود.

چکیده

قرآن از ویژگی‌ها و قابلیت‌های کلام عرب به بهترین شیوه استفاده کرده است. تناسب که هم‌شکلی و هم‌آهنگی در کلام است و آن را زیباتر، دلنشین‌تر و مؤثرتر می‌کند، در بالاترین حد خود در قرآن وجود دارد. از جمله موارد تناسب در فواصل یعنی حروف پایانی آیات است که باعث نظم‌بخشی و هم‌بستگی آیات یک سوره می‌شود. از اهمیت هم‌آهنگی و تناسب فواصل آیات آن است که هر کجا این هماهنگی با قواعد و هنجارهای لفظی و ادبی آنها در تضاد بوده، ساختارشکنی کرده و فراهنجاری‌هایی ارائه کرده که چشم و گوش هر قاری و شنونده‌ای را مجذوب خود ساخته است. اما جای این سؤال وجود دارد که آیا این ساختارشکنی‌ها در گونه‌های محدود و مشخصی قابل ساماندهی است؟ علت این تغییرات چیست؟ آیا به جهت تناسب و رعایت فواصل است یا جنبه معنایی دارد؟ این مقاله گونه‌های تغییرات و ساختارشکنی‌های ادبی، بلاغی و واژگانی را در پنج‌ دسته «افزایش حرف»، «حذف حرف و کلمه»، «تقدیم و تأخیر»، «معادل‌گزینی» و «ترجیح بعضی صیغه‌ها و ترکیب‌ها» ساماندهی کرده است. همچنین به شیوه توصیفی- تحلیلی- انتقادی سعی شده است گزارشی از دیدگاه‌های اصلی موجود که یا جانب تناسب و رعایت فواصل یا معنا و محتوا را گرفته‌اند، بیان گردد. جنبه نوآورانه مقاله آن است که از طریق موردپژوهی انتقادی در تفسیر تسنیم و با روش تفسیر قرآن به قرآن، هدف از ساختارشکنی در پایان آیات را جنبه زیباشناسانه تناسب ثابت کرده است؛ گرچه نمی‌توان جانب معناشناختی آن را نیز کاملا نادیده گرفت و برای همه موارد قاعده‌ای کلی بیان کرد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Reorganizing Views and Types of Verbal and Literary Deconstruction in the Endings of the Ayahs of the Qur’an

نویسنده [English]

  • Ali Asghar Akhondi
Assistant Professor, Shahroud University of Technology
چکیده [English]

Metaphor is one of the most common and widely-used cognitive processes that can represent the characteristics of the culture and ideology of a society or a school. According to the theory of conceptual metaphor, in metaphors and their linguistic expressions, cognition and culture are intertwined and become a single conceptual combination. What we call conceptual metaphor is as much cognitive as it is cultural in nature. Accordingly, we assume the formation of conceptual metaphors of the Holy Qur’an as related to the culture of the revelation era and in the present analytical-comparative study, by comparing metaphorical expressions in the poems of the Age of Ignorance and ayahs of the Holy Qur’an, a new explanation of the discourse of the relation between the Qur’an and the culture of the revelation era has been obtained. The Holy Qur’an has used the culture of the revelation era and by changing the target domains of metaphors, it has changed the centrality of the world and its related life in the metaphors of the poems of the Age of Ignorance to the centrality of monotheism in its metaphorical expressions, and has thus established a new culture by drawing a worldview of revelation within metaphors. Another finding of this research was that this theory negates "the revelation being influenced by the culture of the revelation era".

کلیدواژه‌ها [English]

  • final letters of ayahs
  • verbal and literary deconstruction
  • proportionality of final letters of ayahs
  • fronting and tailing
  • Tasneem Tafsir

مراجع

قرآن کریم
1-   ابن سیده, علی بن اسماعیل. (بی‌تا). اعراب القرآن. بی‌جا.
2-   ابن سیده, علی بن اسماعیل. (1421). المحکم والمحیط الاعظم. بیروت: دار الکتب العلمیة.
3-   ابن فارس, احمد بن فارس بن زکریا. (1399ق). معجم المقاییس اللغة. بیروت: دار الفکر.
4-   ابن قتیبه, عبدالله بن مسلم الدینوری. (1398ق). غریب القرآن. بیروت: دار الکتب العلمیة.
5-   ابن منظور, محمد بن مکرم. (1414). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
6-   ابوحسان, جمال محمود. (1431). الدلالات المعنویة لفواصل الآیات القرآنیة. عمان: دار فتح.
7-   ازهری, محمد بن احمد. (2001). تهذیب اللغة. یروت: دار احیاء التراث العربی.
8-   آخوندی, علی اصغر. (1395ش). “بررسی تطبیقی تعاریف فاصله قرآنی.” مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی (فروغ وحدت) (44): 81-96.
9-   —. (1394ش). فواصل و چگونگی ارتباط معنایی آنها با آیات. تهران: دانشگاه تهران.
10-    باقلانی, محمد بن طیب. (1997). اعجاز القرآن. قاهره: دار المعارف.
11-    بنت الشاطی, عایشه عبدالرحمن. (بی‌تا)(الف). الاعجاز البیانی للقرآن و مسائل ابن الارزق دراسة قرآنیة و بیانیة. دوم. قاهره: دار المعارف.
12-    —. (بی‌تا) (ب). التفسیر البیانی للقرآن الکریم. هفتم. قاهره: دار المعارف.
13-    جوادی آملی, عبدالله. (1391ش-). تسنیم؛ تفسیر قرآن کریم. قم: نشر اسراء.
14-    حسناوی, محمد. (1406). الفاصلة فی القرآن. بیروت: المکتب الاسلامی.
15-    خرقانی, حسن. پاییز و زمستان (1390). “فرا هنجاری‌های ادبی در فواصل آیات و تفسیرهای زیبا‌شناسانه و معنا‌شناسانة آن.” مطالعات اسلامی: علوم قرآن و حدیث 87: 109-136.
16-    خضر, سیّد. (1430). الفواصل القرآنیّة دراسة البلاغیة. بی‌جا: مکتبة الآداب.
17-    خضری, محمدامین. (1993). من اسرار المغایرة فی نسق الفاصلة. قاهره.
18-    راغب اصفهانی. (بی‌تا). معجم مفردات الفاظ القرآن. بی‌جا: دار الکاتب العربی.
19-    رمّانی, علی بن عیسی, خطابی, و عبدالقاهر جرجانی. (1387ق). النکت فی اعجاز القرآن. فی ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن. دوم. قاهره: دار المعارف.
20-    زبیدی, محمدبن محمدبن عبدالرزاق‏الحسینی.(بی‌تا). تاج‏العروس من جواهر‏القاموس. بی‌جا: دار الهدیة.
21-    زجّاج, ابراهیم بن سری. (1408). معانی القرآن و اعرابه. بیروت: عالم الکتاب.
22-    زرکشی, محمد بن عبدالرحمان. (1415). البرهان فی علوم القرآن. جلد دوم. بیروت: دار المعرفة.
23-    سیبویه, عمرو بن عثمان. (بی‌تا). الکتاب. بی‌جا.
24-    سیوطی, جلال الدین. (بی‌تا). الاتقان فی علوم القرآن. بیروت: دار الجیل.
25-    —. (1408). معترک الاقران فی اعجاز القرآن. بیروت: دار الکتب العلمیة.
26-    طبرسی, فضل بن حسن. (1408). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دارالمعرفة.
27-    طوسی, محمد بن حسن. (1409). التبیان فی تفسیر القرآن. بی‌جا: مکتب الاعلام الاسلامی.
28-    عامر, فتحی احمد. (1988). فکرة‏النظم بین وجوه الاعجاز فی القرآن الکریم. اسکندریة: المعارف.
29-    فخر رازی, محمد بن عمر. (1421). مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر). بیروت: دار الکتب العلمیة.
30-    فراء, یحیی بن زیاد. (بی‌تا). معانی القرآن. مصر. قاهره؟: دار المصریة للتألیف و الترجمة.
31-    فراهیدی, خلیل بن احمد. (1410). کتاب العین. قم: انتشارات هجرت.
32-    فیروزآبادی, محمد بن یعقوب. (1426). القاموس المحیط. جلد هشتم. بیروت: مؤسسة الرسالة.
33-    کرمانی, محمود بن حمزه. (بی‌تا). غرایب التفسیر و عجایب التأویل. بیروت، جده: دار القبلة للثقافة الاسلامیة، موسسة علوم القرآن.
34-    معرفت, محمد هادی. (1386). التمهید فی علوم القرآن. قم: موسسه تمهید، ذوی القربی.
35-    موسوی بلده, سید محسن. (1372). حلیة القرآن. هشتم. تهران: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
36-    نیشابوری, حسن بن محمد. (1416). غرایب القرآن و رغایب الفرقان. بیروت: دار الکتب العلمیة.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار