حریم ممنوع علم کجاست ؟ تاملی در حوزه معنایی و دلالت چهار واژه قرآنی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

مدیر کل برنامه ریزی پژوهشی

چکیده

بشر که در تلاش برای پیشرفت و سلطه بر جهان پیرامون، گاهی مقهور موانع زمانی، مکانی و معرفتی شده است در مقام مقایسه با میزان پیشرفت انسانهای نخستین، خود را موفق و بعضا در نقطه پایان و مرز نهایی پیشرفت می داند حال آن که گذر زمان و کشف و کسب دانسته های جدید همواره با پدیدار شدن مجهولات تازه همراه بوده است؛ از این رو بشر در سیر تلاش و تکاپوی پیوسته، خود را در مقابل این پرسش می بیند که کدام حریم علم است که از دسترس او خارج است و دیگر نباید برای ورود در آن ساحت، خود را به زحمت بیاندازد. این پرسش محور بحث در این گفتار قرار گرفته است و با اتکاء به معرفت قرآنی و بررسی معناشناسانه حوزه معنایی واژگان قرآنی و التفات به مباحث فلسفه علم به این برونداد منتهی شده است که بجز علوم خاص ذات حق تعالی و علومی که به اذن الهی برای همیشه در پرده غیب قرار گرفته است، سایر علوم بالقوه در دایره تسخیر بشر قرار دارد و انسان به اقتضای «مقام خلافت» و «امر به استعمار زمین» برای تحقق اراده خداوند متعال باید تلاش خود را برای دستیابی به آن علوم به کار بگیرد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Where is the Forbidden Boundary of Science? Reflections on the Semantic Field and Signification of Four Qur’anic Words

نویسنده [English]

  • Ali Bagher Taherinia
. Professor, University of Tehran
چکیده [English]

In their effort to develop and to dominate the world around them, humankind have sometimes been overcome by temporal, spatial, and epistemological obstacles. Nevertheless, compared with the extent of the development of the early humans, modern humankind consider themselves successful and somewhat at the end point of progress. The passage of time, discovery and acquisition of new knowledge, however, have always been accompanied by the emergence of new unknowns. Therefore, in this process of constant struggle, humankind find himself faced with the question of which realm of science is beyond their reach, and should not bother themselves entering it. Relying on the Qur’anic knowledge and by scrutinizing the semantic field of the Qur’anic words and paying attention to the discussions of the philosophy of science, this article focused on the above-mentioned question, and concluded that except for the special science of the essence of the Almighty God and the sciences that have been forever hidden behind the curtain of the unseen by God's permission, other potential sciences can be conquered by human beings, and they must make their efforts to fulfill the will of God the Almighty, in accordance with the "position of the caliphate of God" for humankind and the divine “command to build on the earth".

کلیدواژه‌ها [English]

  • end of science
  • semantics
  • science of the unseen
  • exegesis
  • conquest of all things except God
ـ قرآن کریم
1-   نهج البلاغه
2-   ابراهیمی، حسین.( 1387)، پژوهش و تحقیقی نو بر سیره نبی اعظم ص، قم، مرکز انتشارات ثقلین.
3-   ابوالخیر، ابوسعید. دیوان رباعیات ابوسعید ابوالخیر، نشر ایران من.
4-   بیتر، خضرالاحمد، (2009)، اصبع غالیلو عشر افکار عظیمه فی‏العالم، موسسه بن راشد المکتوم، منتدی الاسکندریه.
5-   پلانک، ماکس کارل ارنست لودویگ. (1395)ترجمه آرام ، احمد. علم به کجا می رود.. تهران. شرکت سهامی انتشار.
6-   پولاک، فرد، ( 1399) ترجمه حسین ظفری  و محمد منیری، تصویر آینده، تهران، موسسه چاپ و نشر دانشگاه اما حسین ع.
7-   چالمرز، ترجمه زیبا کلام،  سعید. (1394). چیستی علم. تهران. انتشارات سمت.
8-   خیام، عمربن ابراهیم.1391 . رباعیا حکیم عمر خیام. تهران. انتشارات پاریس.
9-   راغب اصفهانی، حسین بن محمد. المفردات فی غریب القران. مکتبه نزار مصطفی الباز.
10-زمخشری، جارالله.(1374)، الکشاف عن حقایق و غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التاویل.  قم. مکتب الاعلام الاسلامی مرکز النشر.
11-سعدی، مصلح بن عبدالله (1366) ، گلستان، تهران، انتشارات صفی علیشاه.
12-طباطبایی، محمد حسین (1997) المیزان فی تفسیر القران. بیروت. موسسه الاعلمی للمطبوعات.
13-طبرسی، فضل بن حسن( 2006)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن. لبنان، بیروت، دارالعلوم.
14-طبرسی، فضل بن حسن( 1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ( چاپ سوم)، تهران ، ناصرخسرو
15-طوسی، محمد بن حسن ( 1414) ، امالی، قم : دارالثقافه.
16-فردوسی، ابوالقاسم(1386)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق و محمود امیدسالار( چاپ اول)، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
17-قرشی، سید علی اکبر (1377) احسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت، چ سوم.
18-کلینی، محمدبن یعقوب (1407)، الکافی، ( چاپ چهام) تهران، دارالکتب الاسلامیه،
19-ناصر خسرو ( 1378)، دیوان، تصحیح مجتبی مینویی و مهدی محقق( چاپ پنجم)، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
20-طاهری نیا، علی باقر. 1399 . نقطه پایان علم کجاست. پژوهش های علم و دین . دوره 11 شماره 1 .
21-المحمداوی، علی العلی، (1431). نظریه العلم و المعرفه فی القران الکریم. آفاق الحضاره الاسلامیه، سال 13 ش 2 : 115 - 144
22-مطیع، مهدی. و همکاران.( 1397) کاربرد نظریه شبکه معنایی در مطالعات قرانی، پژوهشنامه تفسیر و زبان قران. شماره 2. 93-112.
23-نیری، عصمت. حسین قاسمی و محمد تقی دیاری، بررسی علم غیب ایمه در مکتب کلامی طباطبایی و شاگردان وی. فصلنامه پژوهش های فلسفی – کلامی، سال 17 ، شماره 68: 129- 146.
24-نیلساز، نصرت. و همکاران، نقد شبهه تعارض آیات علم غیب در قران، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات تفسیری، سال چهارم، شماره :13 ، 31-50.
25-آلوسی، محمود بن عبدالله.روح المعانی فی تفسیر القران العظیم و السبع المثانی. بازیابی شده از
http//:www.altafsir.com
26-  رابیل، سیده. جستاری در مساله علم غیب . -elm%20ghib.html http://intjz.net/maqalat/sh
27-سه برداشت از شکوفایی علم در عصر ظهور، مجله  امان  مهرو آبان سال 1392 شماره 44
https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6024/7917/102946
28-طبری، محمد بن جریر. جامع البیان عن تاویل آی القران. بازیابی شده از http//:www.altafsir.com
29-عمادالدین، خلیل. مدخل الی موقف القران‏الکریم من‏العلم، موقع موسوعه الاعجاز العلمی.www.55a.net
30-علم چیست، مجله علمی ایلیاد. 16/1/1384.بازیابی شده از Iliadmag.com http//:
31-قسوم، نضال. "تامل معی"، شماره 40. بازیابی از سایت http//:youtub.com
32-گیلانی، عبدالقادر. تفسیر الجیلانی. بازیابی شده از http//:www.altafsir.com
33-منصوری ، خلیل، انواع علوم از منظر قرآن، http://www.samamos.com
34-هورگن،جون. مترجم قسوم، نضال پایان علم. (1998). مجله العربی  بازیابی شده از
http://www.3rbi.info/Article.asp?ID=5354
35-هولتن، جرالد. ترجمه نیکو سرخوش. بحث بر سر پایان علم. 1399، 24 تیر،. بازیابی شده از
https://vista.ir/m/a/jnyho,Horgan, John,(2015), the end of science, new yourk,BASIC BOOKS.
وبگاهای بازدید شده
https://vista.ir/m/a/jnyho
http://www.3rbi.info/Article.asp?ID=5354
http://www.iliadmag.com
http//:www.altafsir.com
http://www.Islamqyest.net
www.quora.com/what-is-the-end-of-knowledge
www.serious-science-org/2008   june_steven FULL  END OF KNOWLEDGE
https://www.cambridge.org/core/journals/british-journal-for-the-history-of-science
http://www.samamos.com/