تحلیل نقش توهم اشتباه حرکات و حروف اعرابی در برجسته‌سازی زبان قرآن کریم (با محوریت نظریه لیچ)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم،دانشکده علوم قرآنی خمین

چکیده

از جمله شبهاتی که در مورد قرآن کریم وجود دارد ادعای مخالفت برخی حرکات و حروف اعرابی آن با قواعد ادبیات عربی است ؛ ولی این نوع تمایز اعرابی نه تنها عیب نیست بلکه بر اساس نظریه برجسته­سازی یکی از وجوه زیبایی و بلاغت قرآن کریم است. هدف از این پژوهش بررسی نقش تغییر سبک حرکات و حروف اعرابی در قرآن کریم بر اساس نظریه لیچ ، زبان­شناس انگلیسی با رویکردی تحلیلی- توصیفی و با استناد به تفاسیر است. وی اساس برجسته­سازی را به دو شکل انحراف از قواعد حاکم بر زبان «قاعده کاهی» و افزودن قواعدی بر قواعد حاکم بر زبان «قاعده افزایی» می­داند. یافته­های پژوهش حاکی از آن است که قرآن ­کریم با ایجاد تمایز اعرابی در برخی واژگان ، نوعی وقفه در کلام ایجاد و آن را برجسته می­کند و از این طریق معنای مقصود را به مخاطب منتقل می­سازد. اینگونه برجسته­سازی در قرآن کریم در حوزه قاعده­کاهی و هنجارگریزی نحوی به شیوه عطف اسم منصوب بر اسم مرفوع ، عطف اسم مرفوع بر اسم منصوب و عطف فعل مجزوم بر فعل منصوب و برای اغراضی چون مدح ، بیان تعجب و... رخ می­دهد. همچنین در حوزه قاعده ­افزایی به شیوه تشبیه اسم غیرمنصرف به اسم منصرف توسط الف زائده و مرفوع شدن اسم إنّ برای خلق موسیقای کلام و توازن و اغراضی چون بیان عظمت و تعجب رخ می­دهد.
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Role of Illusion of False Diacritics and Diacritical Letters in Foregrounding the Language of the Holy Qur’an Using Geoffrey

نویسنده [English]

  • Ahmad Omidvar
Assistant Professor, University of Sciences and Teachings of the Holy Qur’an, Faculty of Qur’anic Sciences, Khomein
چکیده [English]

 
Among the doubts about the Holy Qur’an is the claim that some Qur’anic words-ending diacritics contradict the rules of Arabic literature but according to the theory of foregrounding, this kind of distinction of diacritical signs is not only a defect but one of the aspects of the beauty and rhetoric of the Holy Qur’an. Relying on exegeses, this analytical-descriptive study aimed to investigate the role of changing the style of words-ending diacritics and diacritical letters of the Holy Qur’an based on the theory of Geoffrey Leach, the English linguist. He considers the basis of foregrounding deviations from linguistic norms, which take two forms of "unexpected irregularity", and "unexpected regularity" or parallelism. The findings of this research indicate that the Holy Qur’an, by distinguishing the diacritics in some words, creates a kind of pause in speech and highlights it, and thus conveys the desired meaning to the audience. Such foregrounding in the Holy Qur’an occurs with respect to unexpected irregularity and syntactic deviation in the forms of conjunction and apposition by changing the diacritics of nouns and verbs for purposes such as praise, expression of surprise, and so on. Furthermore, unexpected regularity occurs by simulating an unnunated noun with a nunated one to create verbal musicality and rhythm and for purposes such as expressing greatness and surprise.
 

 

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Holy Qur’an
  • Geoffrey Leach
  • foregrounding
  • unexpected irregularity
  • unexpected regularity

مراجع

  1. قرآن­کریم.
  2. آلوسى، سیدمحمود،1415 ق.روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم،بیروت: دارالکتب العلمیه،چاپ اول.
  3. ابن­عاشور، محمد بن طاهر،د.ت.التحریر والتنویر،موسسة التاریخ.
  4. استرآبادى،محمدبن­على،د.ت.آیات الأحکام(استرآبادى)،تهران: مکتبة المعراجی،چاپ اول.
  5. امیرى­شاد­مهرى،احمد،1377ش.ترجمه تفسیر جوامع الجامع، مشهد:بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى،چاپ دوم.
  6. اندلسى،ابوحیان محمد بن یوسف،1420ق.البحر المحیط فى التفسیر، بیروت:دار الفکر.
  7. انوشه،حسن،1376ش.فرهنگ­نامه ادبی فارسی،تهران:سازمان چاپ وانتشارات فرهنگ وارشاد اسلامی،چاپ­اول.
  8. بقاعی،ابراهیم بن عمر و مهدی، عبدالرزاق غالب،بی‌تا.نظم الدرر فی تناسب الآیات والسور،بیروت:دارالکتب العلمیه.
  9. بلاغى­نجفى،محمدجواد،1420ق.آلاء الرحمن فى تفسیر القرآن،قم:بنیاد بعثت،چاپ اول.
  10. بیضاوى، عبدالله بن عمر،1418ق.أنوار التنزیل وأسرار التأویل،بیروت: دار احیاء التراث العربى،ط1.
  11. ثعالبى،عبدالرحمن بن محمد،1418ق.جواهر الحسان فى تفسیر القرآن،بیروت:داراحیاء التراث العربى،ط1.
  12. جعفر،شرف­الدین،1420ق.الموسوعة القرآنیة،خصائص السور، بیروت:دار التقریب بین المذاهب الاسلامیة،ط1.
  13. حسینى­جرجانى،سید امیرابوالفتوح،1404ق.آیات الأحکام(جرجانى)،تهران:انتشارات نوید،چاپ اول.
  14. حسینى­شیرازى،سید محمد،1423ق.تبیین القرآن،بیروت:دار العلوم،ط2.
  15. حقى­بروسوى،اسماعیل،بى­تا.تفسیر روح البیان، بیروت: دارالفکر.
  16. حلى،سیدعلى بن طاووس،بی­تا.سعد السعود للنفوس منضود، محمدکاظم الکتبی، قم.
  17. خانى،رضا وحشمت الله ریاضى،1372ش.ترجمه بیان السعادة فى مقامات العبادة، تهران:مرکز چاپ وانتشارات دانشگاه پیام‏نور، چاپ اول.
  18. خرم‌دل،مصطفی،۱۳۸۴ش.تفسیر نور. تهران:احسان.
  19. خطیب،عبدالکریم،1424ق.التفسیر القرآنى للقرآن،بیروت:دارالفکر العربی.
  20. دروزة،محمدعزت،1383ق.التفسیر الحدیث، القاهرة:دار إحیاءالکتب العربیة.
  21. درویش،محیى­الدین،1415ق.إعراب القرآن و بیانه،سوریه: دارالارشاد،چاپ چهارم.
  22. دعاس- حمیدان- قاسم،1425ق.إعراب القرآن الکریم،دمشق:دارالمنیر ودارالفارابى،ط1.
  23. رازى،ابوالفتوح،1408 ق.روض الجنان وروح الجنان فى تفسیرالقرآن،مشهد:بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى.
  24. رازى،فخرالدین،1420ق.مفاتیح الغیب،بیروت:دار احیاء التراث العربى،ط3.
  25. روحانی، مسعود و محمد عنایتی ­قادیکلایی، بررسی هنجارگریزی در شعر شفیعی­کدکنی،مجله گوهردریا،1388ش،شماره3،صفحات90-63.
  26. زجاج،ابراهیم بن سرى بن سهل،1420ق.إعراب القرآن(زجاج)،القاهرة/ بیروت:دارالکتاب المصرى ودارالکتب اللبنانى،ط4.
  27. زحیلى،وهبة بن مصطفى،1418ق.التفسیر المنیر فى العقیدة والشریعة والمنهج،بیروت‏‘دمشق:دار الفکر المعاصر،ط4.
  28. زمخشرى، محمود،1407ق.الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت:دار الکتاب العربی،ط3.
  29. السامرائی،فاضل صالح،2003م.لمسات بیانیة فی نصوص من التنزیل،عمان:دارعمار للنشر،ط3.
  30. سبزوارى­نجفى،محمد بن حبیب الله،1406ق.الجدید فى تفسیر القرآن المجید،بیروت:دارالتعارف للمطبوعات،ط1.
  31. سجودی،فرزان،1388ش.ساخت­گرایی،پساساخت­گرایی ومطالعات ادبی،گروه مترجمان،تهران:سوره مهر،چاپ­دوم.
  32. سورآبادى،ابوبکر عتیق بن محمد،1380ش.تفسیر سورآبادى،تهران:فرهنگ نشر نو،چاپ اول.
  33. شاذلی،سید بن قطب بن ابراهیم،1412ق.فى ظلال القرآن، بیروت/ القاهرة:دارالشروق،ط17.
  34. شبر،سید عبدالله،1412ق.تفسیر القرآن الکریم(شبر)،بیروت:دار البلاغة للطباعة والنشر،ط1.
  35. شبر،سید عبدالله،1407ق.الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین،کویت:مکتبة الألفین،ط1.
  36. شریف­لاهیجى،محمد بن على،1373ش.تفسیر شریف لاهیجى،تهران:دفتر نشرداد،چاپ اول.
  37. شفیعی­کدکنی،محمدرضا،1368ش.موسیقی شعر،تهران:نشرآگاه.
  38. شوکانى،محمد بن على،1414ق.فتح القدیر،دمشق،بیروت:دار ابن کثیر، دار الکلم الطیب،ط1.
  39. صادقى­تهرانى،محمد،1419ق.البلاغ فى تفسیر القرآن بالقرآن،قم:مؤلف،چاپ اول.
  40. صافى،محمود بن عبد الرحیم،1418ق. الجدول فى إعراب القرآن،دمشق‏‘بیروت:دار الرشید‘مؤسسة الإیمان،ط4.
  41. صفوی،کورش،1391ش.آ­شنایی با زبان شناسی در مطالعات ادب فارسی،تهران: نشر علمی.
  42. ........................،1390ش.از زبان­شناسی به ادبیات،تهران:سوره مهر،چاپ­سوم.
  43. طلایی،مولود و نعیمه فقیهیان و محمدرضانصراصفهانی،برجسته­سازی زبانی در داستان کوتاه شرق بنفشه اثر شهریارمندنی­پور(بر مبنای چهار چوب زبان شناختی دیویدلیچ)،مجله ادبیات فارسی معاصر،1393ش،سال چهارم،شماره اول،صفحات 103-85.
  44. طنطاوى،سید محمد،د.ت،التفسیر الوسیط للقرآن الکریم،القاهرة:نهضة مصرللطباعة والنشر والتوزیع.
  45. طوسى،محمد بن حسن،د.ت.التبیان فى تفسیر القرآن،بیروت:دار احیاء التراث العربى.
  46. علوی­مقدم،مهیار.1377ش.نظریه­های نقد ادبی معاصر،تهران:سمت.
  47. فراء،ابوزکریا یحیى بن زیاد،بى­تا.معانى القرآن،مصر:دارالمصریه للتألیف والترجمه،ط1.
  48. فضل­الله،سید محمدحسین،1419ق.تفسیر من وحى القرآن،بیروت:دار الملاک للطباعة والنشر،ط2.
  49. فقهی،عبدالحسین و علی­رضا فرازی،نقد وبررسی ادعای خاورشناسان در باب وجود اشتباهات دستوری در قرآن کریم،مجله الجمعیة العلمیة الإیرانیة للغة العربیة،1389ش،دوره6،شماره 16،صفحات117-97.
  50. فیض­کاشانى،ملا محسن،1418ق.الأصفى فى تفسیرالقرآن،قم:مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى،چاپ اول.
  51. فیض­کاشانى،ملا محسن،1415ق،تفسیر الصافى،تهران:انتشارات الصدر،چاپ دوم.
  52. قاسمى،محمد جمال­الدین،1418ق.محاسن التاویل،بیروت:دار الکتب العلمیه،ط1.
  53. قرائتى،محسن،1383ش.تفسیر نور،تهران:مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن،چاپ یازدهم.
  54. قرشى،سید على­اکبر،1377ش.تفسیر أحسن الحدیث،تهران:بنیاد بعثت،چاپ سوم.
  55. قرطبى،محمد بن احمد،1364ش.الجامع لأحکام القرآن،تهران:انتشارات ناصرخسرو،چاپ اول.
  56. کاشانى،ملا فتح الله،1336ش.تفسیر منهج الصادقین فى إلزام المخالفین،تهران:کتابفروشى محمدحسن علمى.
  57. کاشانى،ملا فتح الله،1423ق.زبدة التفاسیر،قم:بنیاد معارف اسلامى،چاپ اول.
  58. کاشانى،ملا فتح الله،1373ق.خلاصة المنهج،تهران:انتشارات اسلامیه.
  59. کرمى­حویزى،محمد،1402ق.التفسیر لکتاب الله المنیر،قم:چاپخانه علمیه،چاپ اول.
  60. گنابادى،سلطان محمد،1408ق.تفسیر بیان السعادة فى مقامات العبادة،بیروت:مؤسسة الأعلمی للمطبوعات،ط2.
  61. مختاری، قاسم و مطهره فرجی، آشنایی­زدایی در جزء سی­ام قرآن کریم، فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهش­های ادبی- قرآنی، تابستان۱۳۹۲ش، سال اول ، شماره دوم ، صفحات 16-1.
  62. مظهرى،محمد ثناءالله،1412ق.التفسیر المظهرى،پاکستان:مکتبة رشدیه.
  63. مقدس­اردبیلى،احمد بن محمد،د.ت.زبدة البیان فى أحکام القرآن،تهران:کتابفروشى مرتضوى،چاپ اول.
  64. مقیاسی، حسن و سمیرا فراهانی، برجسته­سازی در خطبه فدکیه حضرت زهرا سلام الله علیها، مجله پژوهش­های ادبی – قرآنی، بهار و تابستان 1394ش،دوره 7، شماره13، صفحات56-33.
  65. مکارم­شیرازى،ناصر،1421ق.الأمثل فى تفسیر کتاب الله المنزل،قم:مدرسه امام على بن ابى طالب،چاپ اول.
  66. موسوى­سبزوارى،سید عبدالاعلى،1409ق.مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن،بیروت:موسسه اهل بیت(ع)،ط2.
  67. میبدى،رشیدالدین،1371ش.کشف الأسرار وعدة الأبرار،تهران: انتشارات امیر کبیر،چاپ پنجم.
  68. میرصادقی،جمال و میمنت،1377ش.واژه نامه هنر داستان­نویسی،تهران: مهناز،چ1.
  69. نحاس،ابوجعفر احمد بن محمد،1421ق.إعراب القرآن(نحاس)،بیروت:دار الکتب العلمیة،ط1.
  70. نیشابورى،محمود بن ابو الحسن،1415ق.إیجازالبیان عن معانی القرآن،بیروت:دار الغرب الاسلامى،ط1.
  71. نیشابورى،نظام­الدین حسن بن محمد،1416ق.تفسیر غرائب القرآن ورغائب الفرقان،بیروت:دار الکتب العلمیه،ط1.
  72. Hassan, R. (1989). Language and Verbal Art, London: Oxford University Press.
  73. Leech, G. N (1969). A Linguistic Guide to English Poetry,New York: Longman.
فصلنامه پژوهش‌های ادبی - قرآنی
دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 33
اردیبهشت 1400
صفحه 27-52

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار