سازه های فاصله ای راوی از روایت در داستان های قرآنی (با تکیه بر نظریه شلومیث ریمون کنان)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه ایلام

چکیده

هر چند انتظار ما از روایت این است که از نوع متعاقب، یعنی روایت رخدادی بعد از وقوع باشد، اما بررسی سازه­های روایتی برخی داستان­ها با تکیه بر نظریه فواصل روایتی شلومیث ریمون کنان، ثابت می­کند که همیشه، وضع به این منوال نیست. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی– تحلیلی و با تکیه بر نظریه مذکور، داستان­های قرآنی را مورد بررسی قرار داده است. نتایج، نشان از وجود تشابهات و اختلافات معناداری، در شیوه روایتگری داستان­های قرآنی با نظریه ریمون کنان دارد. برخلاف این نظریه، نکته قابل توجّه در داستان­هایی که به شیوه مقدّم، روایت شده­اند این است که اغلب این رخدادها با افعال ماضی بیان شده که نشان از قطعیت آن­ها دارد و در زمینه نشانه­های مستقیم مبتنی بر فاصله روایت مابعد، نکته حائز اهمیت این است که گرچه زمان زیادی از وقوع برخی داستان­ها گذشته، ولی با زبانی هنری روایت شده­اند. در نشانه­های غیرمستقیم نیز دو شباهت عمده میان روایتگری داستان­های قرآنی با نظریه مذکور وجود دارد: یکی اینکه گاهی راوی، کم یا زیاد، از رخدادها فاصله می­گیرد امّا به هنگام ضرورت در بطن داستان وارد می­شود؛ مانند داستان حضرت یوسف(ع) و حضرت موسی(ع). نکته دیگر اینکه در روایت برخی رویدادهای گذشته، از افعال مضارع استفاده شده و قصد راوی از کم نمودن فاصله روایت جاودانه کردن آنها و ایجاد حس در زمان بودن، برای مخاطب است.
 
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

the Holy Qur’an, Shlomith Rimmon Kenan, narrative distance, narration, story.

نویسنده [English]

  • Peyman Salehi
Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Ilam University
چکیده [English]

 
 
 
 
Although we expect the narration to be of the subsequent type, that is, the narration of an event after its occurrence, an examination of the narrative structures of some stories, relying on the narrative distance theory of Shlomith Raymond Kennan, proves that this is not always the case. The present descriptive-analytical study examined the Qur’anic stories using the aforementioned theory. The results show the existence of significant similarities and differences in the method of narrating Qur’anic stories with that of Rimmon Kenan's theory. Contrary to this theory, a noteworthy point in the stories that have narrated future events is that most of their events are expressed in the past tense, which indicates their certainty, and in the case of direct signs based on the distance of subsequent narrative, it is important to note that, although a long time has passed since the occurrence of some stories, they have been narrated in an artistic language. In indirect signs too, there are two main similarities between the narration of Qur’anic stories and the aforementioned theory. One is that sometimes the narrator, more or less, distances himself from the events, but, when necessary, enters the heart of the story, as in the stories of Prophet Yusuf (AS) and Prophet Musa (AS). Another point is that in the narration of some past events, present tense verbs have been used and the narrator intends to reduce the distance of the narration to immortalize the events and to create a sense of being present for the audience.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Holy Qur’an
  • Shlomith Rimmon Kenan
  • narrative distance
  • narration
  • story
  1. آسابرگر، آرتور، (1380)، روایت در فرهنگ عامّه، ترجمه محمدرضا لیراوی، تهران: سروش.
  2. افخمی، علی و ستوده، سیّده فاطمه، (1382)، «زبان­شناسی روایت»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دوره 53، شماره 165، صص 55-72.
  3. بامشکی، سمیرا، (1391)، روایت­شناسی داستان­های مثنوی، چاپ اول، تهران: هرمس.
  4. برونته، امیلی، (1313)، بلندی­های بادگیر، ترجمه علی اصغر بهرام­بیگی، چاپ یازدهم، تهران: جامی.
  5. پرینس، جرالد، (1391)، روایت­شناسی- شکل و کارکرد روایت، ترجمه محمد شهبا، تهران: مینوی خرد.
  6. پورابراهیم، شیرین و آقاگل­زاده، فردوس، (1394)، «بررسی ساختار روایی داستان حضرت موسی(ع) در سوره اعراف»، فصلنامه پژوهش­های ادبی – قرآنی، سال سوم، شماره 2، صص 72-94.
  7. تودورف، تزوتان، (1382)، بوطیقای ساختارگرا، ترجمه محمد نبوی، چاپ دوم، تهران: آگاه.
  8. تولان، مایکل جی، (1380)، روایت­شناسی-درآمدی زبان­شناختی- انتقادی، ترجمه سید فاطمه علوی و فاطمه نعمتی، تهران: سمت.
  9. حرّی، ابوالفضل، (1388)، «مؤلفه­های زمان و مکان روایی در قصص قرآنی»، ادب پژوهی، ش8، 125-141.
    ذکائی، محمد سعید، (1387)، «روایت، روایتگری و تحلیل­های شرح انگارانه»، پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی، دوره 8، شماره اول، صص 69-98.
  10. خدامیان آرانی، مهدی، (1396)، تفسیر اهل بیت علیهم السلام، تعداد جلد 18، قم: بهار دل­ها.
  11. داد، سیما، (1383)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ دوم، تهران: مروارید.
  12. ریمون کنان، شلومیث، (1387)، روایت داستانی- بوطیقای معاصر، ترجمه ابوالفضل حرّی، چاپ اول، تهران: نیلوفر.
  13. سلامت باویل، لطیفه، (1396)، «تحلیل ساختار روایت داستان یونس پیامبر در قرآن بر اساس نظریات ژرار ژنت»، پژوهش­نامه قرآن و حدیث، شماره20، صص صص49-67.
  14. سلجوقی، مهدی، (1394)، فصل سبز رستن، چاپ اول، تهران: صنوبر.
  15. سیوطى، عبدالرحمن بن ابى‏بکر، (1404ق)، الدر المنثور فى التفسیر بالماثور، 6جلد، قم: کتابخانه عمومى آیت الله مرعشى نجفى (ره).
  16. صادقی، اسماعیل، جهانگیر صفری و محمود آقاخانی بیژنی، (1392)، «بررسی ساختار روایت در داستان حضرت ایّوب(ع)»، فصلنامه تخصصی ادبیات داستانی، سال اول، شماره چهارم، صص 77-88.
  17. طباطبایی، سیدمحمد حسین، (1394)، المیزان فی تفسیر القرآن، الطبعة الثالثة، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  18. طبرسى، فضل بن حسن، (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، 10جلد، چاپ 3، تهران: ناصر خسرو.
  19. لوته، یاکوب، (1388)، مقدّمه­ای بر روایت در ادبیات و سینما، ترجمه امید نیک فرجام، تهران: مینوی خرد.
  20. محفوظ، نجیب، (1380)، اللّص و الکلاب، ترجمه بهمن رازانی، چاپ پنجم، تهران: ققنوس.
  21. محمدی فشارکی، محسن و فضل الله خدادادی، (1396)، «چندگونگی سازه­های فاصله­ای راوی از روایت در ادبیات داستانی»، پژوهش ادبیات معاصر جهان، دوره 22، شماره 1، صص 83-97.
  22. معروفی، عباس (1388)، ذوب شده­ها، چاپ اول، تهران: ققنوس.
  23. مکارم شیرازى، ناصر، (1373)، تفسیر نمونه، 28جلد، چاپ 10، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  24. مکوئیلان، مارتین، (1388)، مجموعه مقالات روایت، ترجمه فتاح محمدی، تهران: مینوی خرد.
  25. میرممتاز، اکرم السادات، اعظم نورگستری و سید مهدی میرممتاز، (1399)، «تفاوت بهشت «طایفه السابقون» با بهشت «اصحاب الیمین» بر اساس واژگان آیات»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال یازدهم، شماره 42، صص 217-239.
  26. نادری، ابراهیم، (1376)، یک عاشقانه­ی آرام، چاپ اول، تهران: روزبهان.
  27. والاس، مارتین، (1389)، نظریه­های روایت، ترجمه محمد شهبا، تهران: هرمس.