کاربست انتقادی نظریه طرحواره های تصویری «عنـد» در قـرآن در معنـاشنـاسی شنـاختـی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‏آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه مازندران، مازندران، ایران

2 دانشیار گروه الهیات دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه مازندران، مازندران، ایران.

چکیده

قوه شناختی به عنوان یکی از مهم­ترین قوای ادراکی انسان، مورد کاربرد خداوند در فهم موضوعات قرآنی است. طرح­واره­های تصویری، الگوهایی تکرارشونده و پویا از تعامل ادراکی و حسی- حرکتی انسان بوده و از تجربیاتی معنادار تشکیل شده­اند؛ به نحوی که بیشترین کاربرد را در روابط او با محیط پیرامون دارند. ظرف «عند» که در ترجمه فارسی با واژه «نزد» معادل بوده و مفهومی از مجاورت را منتقل می­سازد، در قرآن دارای کاربردهای استعاری متفاوتی است. در پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی، علاوه بر احصای کاربردهای استعاری، طرح­واره­های واژه «عند» در قرآن که قابلیت تصویرسازی در ذهن مخاطب داشته و مفهومی ویژه را منتقل می­سازد، مورد دسته­بندی قرار گرفته­اند. طبق دستاوردهای پژوهش، طرح­واره­های مبنایی قابل انطباق با واژه «عند»، شامل «جهتی، مهارشدگی، اتحاد، مجاورت، نیرو و موجودیت» بوده و عنوان«برجستگی» و زیرعنوان«طرح­واره خطی (جهتی دوسویه)» از موارد ابداعی مقاله حاضر می­باشد. لازم به ذکر است، اصالت­دهی به مقوله طرح­واره­های تصویری در مرزهایِ مفاهیم متافیزیکی در قرآن، باید با دقت و حساسیت صورت گرفته و در تفسیر و برداشت آیات، مجازی بودن کاربردها مورد تاکید و تحلیل قرار گیرد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Critical Application of the Theory of "Enda" Pictorial Schemasin the Holy Qur’an within Cognitive Semantics

نویسندگان [English]

  • Fateme Qorbani Laktarashani 1
  • Zeinab Sadat Hosseini 2
1 PhD in Qur’anic and Hadith Sciences, Faculty of Theology, University of Mazandaran
2 Associate Professor, Department of Islamic Teachings, Faculty of Theology, University of Mazandaran
چکیده [English]

 
Cognition as one of the most important perceptual powers of humans is used by God in making Qur’anic issues understandable. Visual schemas are repetitive and dynamic patterns of human perceptual and sensory-motor interaction and are composed of meaningful experiences, in a way that they are highly used in their relations with the environment. The word "enda", which is equivalent to the English word "near" and conveys the concept of proximity, has different metaphorical uses in the Qur’an. In the present descriptive-analytical study, besides counting its metaphorical applications, schemas of the word "enda" in the Qur’an, which have the potential to be visualized by the audience and convey special meanings, were categorized. According to the research findings, the basic schemas compatible with the word "enda" include directional, inhibition, unity, proximity, force, and existence. The basic schema of "prominence" and the subtitle "linear schema (two-way directional)" is one of the innovative results of this article. It should be noted that the originality of the category of pictorial schemas within the boundaries of metaphysical concepts in the Qur’an should be confirmed carefully and sensitively, and in the interpretation of ayahs, the virtual nature of the applications should be emphasized and analyzed.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Qur’an
  • Enda
  • proximity
  • visual schemas
  • metaphorical extension

مراجع

  1. افخمی، علی، اصغری، زهرا،(1391)، «چگونگی اشتقاق مفاهیم غیرمکانی از مفهوم مکانی حرف اضافه «در» در حوزه معناشناسی شناختی و براساس نظریـه LCCM»، فصلنامه زبان پژوهی دانشگاه الزهرا(س)،ش7، صص27-48.
  2. امین، سیده نصرت،(‏1361ش)، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان.‏
  3. اندلسى، ابوحیان محمد بن یوسف‏،(1420ق)، البحر المحیط فى التفسیر، بیروت، دارالفکر.
  4. ابن عجیبه، احمد بن محمد، (1419ق)، البحر المدید فی تفسیر القرآن المجید، قاهره، نشر دکتر حسن عباس زکی.
  5. إبن­ منظور، محمد بن مکرم،(1414ق)، لسان العرب، بیروت، دارصادر.
  6. ابن هشام انصاری، أبی محمّد عبد الله جمال الدین، (بی­تا)، مغنی­اللبیب، بیروت، منشورات مکتبة الصادق للمطبوعات.
  7. آلوسی، سیدمحمود، (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیه.
  8. حسینی همدانی، سید محمد حسین، (1404)، انوار درخشان، تهران: کتابفروشی لطفی.
  9. راغب اصفهانی، حسین بن‏محمد،(1412ق)، المفردات فی غریب‏القران، بیروت،دارالعلم­الدارالشامیه.
  10. روشن، بلقیس، یوسفی­راد، فاطمه، شعبانیان،(1392ش)، «مبنای طرح­واره استعاره­های موجود در ضرب‏المثل­های شرق گیلان»، مجله­زبان‏شناخت، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ش2، صص94-75.
  11. زمخشری، محمودبن عمر،(1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض‏التنزیل، بیروت، دارالکتاب‏العربی.
  12. سامرائی، فاضل صالح،(2000م)، معانی النحو، بیروت، دارالفکر.
  13. صفوی، کوروش،(1382ش)، «بحثــی دربــاره طرح­واره­هــای تصــوری از دیــدگاه معنی­شناسی شناختی»، مجله نامه فرهنگستان،ش21،صص85-65.
  14. طباطبائی، سیدمحمدحسین،(1374ش)، المیزان فی تفسیرالقرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم.
  15. طبرسى، فضل بن حسن‏، (1372ش)‏، مجمع­البیان ­فى­ تفسیرالقرآن‏، تهران، انتشارات ناصر خسرو.
  16. طریحی، فخرالدین،(1375ش)، مجمع البحرین، تهران، کتابفروشی مرتضوی.
  17. طوسی، محمد بن حسن،(بی تا)، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت،دار احیاء التراث العربی.
  18. عموزاده، محمد، بهرامی، فاطمه،(1391ش)، «سـاخت افعـال سـبک بـر اسـاس زبان شناسی شناختی»، فصـلنامه پـژوهش­هـای زبـان و ادبیـات تطبیقـی،ش4، صص205-181.
  19. فتوحی،محمود،(1390ش)، سبک شناسی: نظریه رویکردها و روشها، تهران، نشر سخن.
  20. فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمدبن عمر، (1420ق)، مفاتیح‏الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  21. فراهیدی،خلیل بن احمد، (1410ق)، العین، قم، انتشارات­هجرت.
  22. قائمی‏نیا، علیرضا، (1390ش)، معناشناسـی شناختی قرآن، تهران، انتشارات فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  23. قرشی،علی اکبر، (1377ش)، قاموس قرآن، تهران، بنیاد بعثت.
  24. گلفام، ارسلان، یوسفی راد، فاطمه، (1385ش)، «بررسی حروف اضافه مکـانی­درچارچوبِ شناختی­مطالعه موردی حرف اضافه «در»» ، مجله زبـان و زبـانشناسی، دوره2،ش3،صص33-46.
  25. مصطفوی،حسن،(1360ش)، التحقیق­فی­کلمات­القرآن، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  26. مکارم شیرازی،ناصر،(1374ش)، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
  27. نسفى، ابوحفص نجم‏الدین محمد، (1367ش)، تفسیر نسفى، تحقیق: دکتر عزیزالله جوینى‏،تهران، انتشارات سروش.‏
  28. نصرتی،شعبان،(1394ش)، «رساله دکتری معناشناسی شناختی قلب در قرآن»، دانشگاه قرآن و حدیث، استاد راهنما: دکتر علیرضا قائمی­نیا و دکتر رضابرنجکار.
  29. Johnson, M. (1987), The body in the Mind:The Bodily Basis of Meaning. Imagination and reason". Chicago: Univestity of Chicago Press.
  30. Hampe, B.(2005)."Image Schemas in Cognitive Linguistics: introduction".in form perception to Meaning: image schemas in cognitive Linguistic. New York mouton de Gruyter.
  31. Lakeoff, G. (1987). Woman, Fire and Dangerouse things, What Categories Reveal about thew Mind. Chicago and London: Chicago University Press.
  32. Lakoff, G. & M. Johnson,(1993), Metaphors We Live, Chicago, Chicago University Press.
  33. Turner, M.(1991).Reading Minds: The study of English in the Age of Cognitive Science. Princeton: Princeton University Press.
فصلنامه پژوهش‌های ادبی - قرآنی
دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 33
اردیبهشت 1400
صفحه 53-82

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار