بیان شاعرانه مضامین قرآنی در شعر کودک (مطالعه موردی خداشناسی)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان وادبیات فارسی دانشگاه اراک

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک

چکیده

 
    خداشناسی یکی از بنیادی‌ترین دغدغه‌های فکری کودکان است که تعلیم آن به کودک با ظرافت‌های خاصی همراه است. قرآن و مفاهیم دینی از بزرگ‌ترین پشتوانه‌های انواع شعر فارسی از جمله شعر کودک است. هدف این مقاله بررسی چگونگی شاعرانه‌ ساختن خداشناسی در شعر کودک و اشعار شاعران معاصر کودک است. انتخاب اشعار به صورت تصادفی و بر اساس گروه سنی «ج» و «د» بوده و این سوالات در مقاله مطرح شده است که نحوۀ معرفی خدا در شعر کودک چگونه است؟ چه ابزارهایی برای بیان شاعرانه در این راستا بسامد بالایی دارد؟ روش تحقیق، تحلیل محتوایی است که به شیوۀ کتابخانه ای انجام گرفته است. بحث مقاله در چهار محور اصلی تنظیم شده است که در هر محور شیوه های مختلف معرفی خدا به کودک همراه با شگردهای شاعرانه بحث شده است. تشخیص، تشبیه و موسیقی اشعار از عمده ترین ابزارهای شاعرانه ساختن مفهوم خداشناسی در شعر کودک است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Poeticizing Qur'anic Themes in Children Poems: the Case of Theology

نویسنده [English]

  • Ali Eskandari 2
چکیده [English]

 
Knowing about Allah is one of the most fundamental concerns for children, and teaching theology to children mandates special delicacy. The Qur'an and religious concepts are some of the greatest capitals used and usable in Persian poems including children poem. The purpose of the present study is to analyze the poeticizing of theology in children poems and contemporary children poets. Poems were selected randomly based on age groups of 10-12 and 13-16, and the following questions were raised: How has Allah been introduced in children poems? Which devices are frequently used by poets to achieve this purpose? The research method employed was content analysis performed in library-based study, structured around four pivots in each of which different methods of introducing Allah using poetic techniques were discussed. Personification, simile and the musicality of poems were found as the main devices in poeticizing theology in children poem.
 


 

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Qur'an
  • Theology
  • children poem
  • poetic expression devices
کتابها
قرآن کریم، ترجمه محمد مهدی فولادوند.
نهج البلاغه (1378)، ترجمه سید جعفر شهیدی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ابراهیمی، جعفر (1381)، می شمارم برگ های باغ را، مشهد: به نشر( انتشارات آستان قدس رضوی).
امین پور، قیصر (1390)، به قول پرستو، تهران: نشر افق.
پور وهاب، محمود (1395)، فارسی سوم دبستان(خوانداری)،تهران: اداره کل نظارت بر نشر وتوزیع موادآموزشی.
رسول زاده طباطبایی، کاظم، نصیرزاده، راضیه ، خوشبخت، فریبا (1386)، « بررسی قدرت پیش بینی کنندگی خصوصیات دموگرافیک و ادارک کودکان دبستانی از ویژگی های والدین بر ادراک آنان از مفهوم خدا»، شماره69، صص3-85.
زیدان، جرجی.(1983) تاریخ آداب‌اللغه. بی جا: دارالمکتبه‌الحیاه.
سعدی، مصلح الدین (1370)،کلیات سعدی(تصحیح عباس آقبال آشتیانی)، تهران:نشر علم.
سید هاشمی، محمد اسماعیل( 1380)، خداگرایی و خداشناسی فطری: از دیدگاه قرآن حدیث کلام،تهران: دانشگاه شهید بهشتی مرکز چاپ و نشر.
سیف، علی اکبر ( 1380)، روانشناسی پرورشی، تهران: مؤسسه انتشارات آگاه.
ـــــــــــــــ (1388)، روانشناســی پرورشــی نــوین: روان شناســی یــادگیری و آمــوزش ،ویرایش ششم،تهران: دوران.
سلاجقه، پروین( 1387 )، از این باغ شرقی ( نظریه های نقد شعر کودک و نوجوان)، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
شفیعی کدکنی، محمد رضا ( 1375 )، صور در شعر فارسی، تهران: آگاه.
ـــــــــــــــ ( 1380 )،ادوار شعر فارسی،تهران: انتشارات سخن.
شعبان نژاد، افسانه (1386)، خدایا تو خوبی(آثار شاعران معاصر برای نوجوانان)، تهران: کتاب نیستان و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
شعبانی، اسدالله (1386)، خدایا تو خوبی(آثار شاعران معاصر برای نوجوانان)، تهران: کتاب نیستان و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
شعبانی، اسدالله (1395)، تکه ای از دریا: گزیده شعر برای نوجوانان، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
دولت آبادی، پروین (1368)، گل بادام، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
صمصامی، نسرین (1395)، فارسی سوم دبستان(خوانداری)،تهران: اداره کل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی.
عبرت نائینی(مصاحبتی نائینی)، محمد علی ( 1376 )، دیوان کامل عبرت نائینی، به تصحیح و اهتمام مجتبی برزآبادی فراهانی، تهران: انتشارات سنائی.
علاء، افشین (1390)، نسیم دختر باد، تهران: قدیانی، کتاب های بنفشه.
فروزانفر، بدیع الزمان (1376)،احادیث و قصص مثنوی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
کیانوش، محمود(1352)، شعر کودک در ایران، تهران: آگاه.
ـــــــــــــــ (1358 الف)، آفتاب خانه ما(دفتر ششم)، تهران: انتشارات توکا.
ـــــــــــــــ (1358 ب )، طاق هفت رنگ، تهران: انتشارات توکا.
ــــــــــــــــ (1370)، باغ ستاره ها، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
کریمی، عبدالعظیم (1385)، رویکردی نمادین به تربیت دینی با تاکید بر روش های اکتشافی، تهران: قدیانی.
لطف الله، داوود ( 1387)، پنجره های آسمان(72 شعر درباره خداوند)،به همت بابک نیک طلب، تهران: نشر افق.
مجلسی، محمد باقر ( 1403 )، بحار الانوار، جلد 78، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ملامحمدی، مجید (1392)، کتاب شعر1 ( در کوچه های شعر): به کوشش افسانه شعبان نژاد، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
نجفی، عبدالمجید (1390)، زیر گنبد کبود( صور خیال در شعر کودک)،تهران: انتشارات سوره مهر.
نیک طلب، بابک ( 1394)، نردبانی از ستاره، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
هاشمی، سید سعید (1386)، خدایا تو خوبی(آثار شاعران معاصر برای نوجوانان)، تهران: کتاب نیستان و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
هاشمی، منیژه ( 1391 )، خوش به حال رودخانه، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
هنرجو، حمید (1387)، پنجره های آسمان (72 شعر درباره خداوند)، به همت بابک نیک طلب، تهران: تجلی مهر
ـــــــــــــ (1391)،کاشکی مال من بود بالت، تهران: تجلی مهر.
مقالات
اسکندری، حسین (1373)، «بررسی مفهوم خدا در کودکان 4تا 12 ساله»، در نشریه تربیت، شماره92، آبان، صص 6-9 .
نوذری، محمود (1390)، « آموزش دینی در دوره کودکی: ارزیابی انتقادی رویکرد روان شناختی »، در دو فصلنامه علمی – پژوهشی تربیت اسلامی، سال ششم، شماره13 ، پاییز و زمستان ، ص 173-192 .
نیک خواه، مظاهر و نیک خواه، نفیسه(1391)، «بازتاب تشبیه در شعر کودک- مطالعه موردی سی کتاب شعر کودک»، در پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی ( علمی - پزوهشی)،سال دوم، شماره 3، بهار، صص 157-141.