همپایگی ساخت‌های متن و آیات در نفثه المصدور و التوسل الی الترسل

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور تهران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور

3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور

چکیده

 
چکیده
    نویسندگان برای اهداف زیباشناسانه از جمله تأثیر کلام در مخاطب، آفرینش سبک، موسیقایی و برجسته نمودن سخن، از انواع امکانات زبانی از جمله «ساخت‌های همپایه» سود جسته‌اند. در دو کتاب «نفثه المصدور و التوسل الی الترسل» از متون فنی سده ششم و هفتم که کاربرد آیات قرآنی در آن‌ها بسامد دارد، مولفان با تسلط بر قرآن و نظام ساختاری و مفهومی آن، آیات را با متن خود همپایه نموده‌اند. این همپایگی در ساخت‌هایی که دارای سازه‌های دو یا چندگانه است با یکی از حروف ربط پیوند خورده و در لایه‌هایی که سازه‌های آن ارزش «نحوی، بلاغی و آوایی» یکسانی دارند، شکل می‌گیرد. ساخت‌های همپایه‌ با ارزش«نحوی» در وظیفه‌های دستوری مضاف الیهی، مفعولی، مسندی و جمله‌های مرکب در نقش‌های پیرو توضیحی، مفعولی، متممی به‌کار رفته است. سازه‌های همپایه‌ در نقش «بلاغی» از آرایه‌های تسجیع، ترصیع، موازنه، تضاد،  مقابله، تشبیه و تمثیل، نظام موسیقایی گرفته و در نقش «آوایی» با آواهای القاگر و صدا معنا در ساخت‌های هر دو کتاب قابلیت خوش خوانی ایجاد نموده است. در پژوهش حاضر، این نقش‌ها در ساخت‌های مشترک متن و آیات در هر دو کتاب بررسی شده، روابط معنایی سازه‌ها  که توانسته پیام آیات و متن را به مخاطب منتقل ‌کند، در انواع رابطه‌های ترادف ، افزایش، تقابل، توالی، تاکید، نفی و... بازکاوی شده است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Parataxis in Textual Structures and Ayahs in Nafathat-ol-Masdūr and Al-Tavassol

نویسندگان [English]

  • ali abedi 1
  • Majid Sarmadi 2
  • Hossein Masjedi 2
  • Ali Giti Forouz 3
چکیده [English]

 
For aesthetic purposes such as the impact of words on the audience, creation of style, musicalizing and accentuating speech, writers have benefited from a variety of linguistic possibilities such as “Paratactic Structures”. In the books "Nafathat-ol-Masdūr " and "Al-Tavassol Ela al-Tarassol”, which are considered technical texts, in which Qur'anic ayahs are frequent, written in the sixth and the seventh centuries, the authors, through mastering the Qur'an and its structural and conceptual system, coordinated ayahs with their own texts. In constructions with two or multiple structures, this coordination is linked with one of the coordinating conjunctions and is formed in the layers whose structures have similar "syntactic, rhetorical and phonetic" values. Coordinating structures with syntactic values have been applied in grammatical functions such as genitive, accusative, predicate. They are also used in compound sentences having explanatory dependent, accusative, and complementary functions. In rhetorical functions, coordinating structures have used figures of speech such as internal rhythm, crossed rhyme, internal line balance, oxymoron, confrontation, metaphor, simile, and musical system. In phonetic functions, coordinating structures with inducible and sound-meaning voices in the structures of both books have created the capacity for pleasant reading. In the present study, these roles in the common structures of text and ayahs in both books were examined. Semantic relationships of structures that could convey the messages of ayahs and texts to the audience, were analyzed in a variety of relationships such as synonymy, increase, contrast, sequence, emphasis, negation, etc. 
 
 
 



 

کلیدواژه‌ها [English]

  • parataxis
  • structure
  • Qur'anic ayahs
  • aesthetics
  • Nafathat-ol-Masdūr
  • Al-Tavassol Ela al-Tarassol
 
قرآن کریم با دو ترجمه‌ فولادوند و آیتی.
انوری، حسن و حسن احمدی گیوی (1380)، دستور زبان فارسی، تهران: موسسه فرهنگی فاطمی.
بغدادی، بهاءالدین، محمدبن موید (1385)، التوسل الی الترسل، تصحیح و تحشیه استاد احمد بهمنیار، تهران: اساطیر.
تفتازانی، سعدالدین (1392)، شرح المختصر، قم: دارالحکمه.
زیدری نسوی، شهاب الدین محمد(1389) نفثه المصدور، تصحیح، امیر حسن یزدگردی، تهران: توس.
حق شناس، علی محمد، (1370)، مقالات(ادبی، زبانشناختی)، چاپ اول، تهران: نیلوفر.
خوش باطن، محمد علی (1385)، مطالعه ساختار نحوی زبان ترکی از دیدگاه رده شناسی، تبریز: سهیل. 7. خیامپور، عبدالرسول  (1386)، دستور زبان فارسی، تبریز: ستوده.
خطیبی، حسین (1366)، فن نثر، جلد اول، چ1، تهران: زوار.
رمانی، ابراهیم، النص الغائب فی الشعر العربی الحدیث، مجله الواحده، شماره 48.
زمخشری، محمدبن عمر (1385) کشاف، ترجمه منصور انصاری، تهران: ققنوس.
سیدی، سید حسین و شاه وردی، (1392)، در آمدی بر زیبا شناسی تکرار حروف در نظم آهنگ درونی آیات قرآن 
 مجله پژوهش های قرآنی سال نوزدهم، شماره 1 صص51-38
شمیسا، سیروس (1372)، کلیات سبک شناسی، چ1، تهران: فردوس.
--------- (1391)، معانی، تهران: میترا.
--------- (1379)، بیان، تهران: فردوس.
شفیعی کدکنی، محمد رضا، (1358)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.
شعبانی، منصور و دیگران (1389)، ساخت همپایگی: با نگاهی به زبان فارسی، مجله ادب پژوهی، پایز 89، ش13،
شاله، فیلیسین (1347)، شناخت زیبایی، ترجمه علی اکبر بامداد، چ3، تهران: طهوری.
صفوی، کورش (1380)، از زبان شناسی به ادبیات، جلد 1 و 2 چ 2 تهران: سوره.
-------- (1384)، نگاهی به ادبیات از دیدگاه زبان شناسی، تهران: انجمن شاعران ایران.
صفا، ذبیح الله (1363)، گنجینه سخن، تهران: سپهر.
طباطبایی، محمد حسین (1386)، المیزان، با ترجمه محمد باقر همدانی، تهران: دفتر انتشارات اسلامی.
عمران پور، محمد رضا (1384)، ساخت‌های همپایه و نقش زیبا شناختی آنها در کلیله و دمنه، دو فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره پنجم.
غلامعلی زاده، خسرو  (1377)، ساخت زبان فارسی، چاپ دوم، تهران: احیاء کتاب.
فرشید ورد، خسرو (1344)، پیوند در زبان فارسی«بررسی یک مبحث دستوری»، مجله ادبیات و زبان‌ها، ش19 صص79-72
------------ (1382)، دستور مفصل امروز،چاپ اول، تهران: سخن.
فتوحی رود معجنی(1392)، سبک شناسی(نظریه‌ها، رویکرد‌ها، روش‌ها، چاپ دوم، تهران: سخن.
فالک، جولیا (1372)، زبان شناسی و زبان، بررسی مفاهیم بنیادی زبانشناسی، ترجمه خسرو غامعلی زاده، چاپ پنجم، مشهد: آستان قدس رضوی.
قویمی، مهوش (1383)، آوا و القا، تهران: هرمس.
قائمی، مرتضی و سادات انور (1394)، «ساخت‌های همپایه در جزء سی‌ام قرآن»، دو فصلنامه پژوهش‌های قرآنی در ادبیات دانشگاه لرستان ، سال دوم، شماره اول، بهار و تابستان،
قائمی، مرتضی و صاعد انور (1394)، تحلیل سبک شناسی سبکی نحوی- بلاغی ساخت‌های همپایه در خطبه یکصد و یازدهم نهج البلاغه، فصلنامه پژوهش نامه نهج البلاغه سال سوم شماره 11 پاییز 1394.
موسوی لر، اشرف‏السادات و یاقوتی(1393)، زیبا شناسی کلام وحیانی قرآن، فصلنامه جلوه هنر، شماره12.
مشکوه‌الدینی، مهدی (1370)، دستور زبان فارسی بر پایه نظریه گشتاری، مشهد: فردوسی.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران(1377)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
محقق، مهدی (1344)، تحلیل اشعار ناصرخسرو، تهران: دانشگاه تهران.
نوشین، غلامحسین(1367)، اصول علم بلاغت در زبان فارسی، تهران: الزهراء.
همایی، جلال الدین (1363)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: طوس