تحلیل کاربست گفتمان سکوت در سوره مبارکه یوسف (ع)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه اراک

2 دانشیار زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و زبان‌ها، دانشگاه اراک

3 استادیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه اراک

4 دانشیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه اراک

چکیده

چکیده
سکوت به مثابۀ یک کنش ارتباطی، نقش مهمی در انواع گفتمان ایفا می‌کند. سکوت شالوده زبان، فکر و شناخت است. سکوت متمم گفتار و یا بیش‌تر از آن است. وجود عناصر غایب در گفتمان، با حضور معنادار خود تأثیر بسزایی بر مخاطب می‌گذارند و او را به اندیشه فرا می‌خوانند. قرآن کریم به عنوان یک اثر بلاغی و ادبی دارای عناصر غایب و مسکوت بسیاری است که پژوهشگران را برای واکاوی آیات الهی برمی‌انگیزد تا دیگر نکات بلاغی آن را  آشکار سازند. در جستار حاضر برآنیم به روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر نظریه گفتمان سکوتِ روایی و با استناد به تفاسیر قرآنی معتبر، سوره یوسف را در سه سطح ساختاری، معنایی و کاربردشناختی واکاوی کنیم. در این راستا به دنبال پاسخی روشن به این سوال هستیم که سکوت چه تأثیری در چندمعنایی و خوانش سوره مذکور دارد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که سوره یوسف از سه سبک سکوت برخوردار است که نشان از انسجام ساختاری و معنایی این آیات الهی دارد. سکوت ساختاری ضمن موجز ساختن کلام، گره‌افکنی و تعویق معنا، در کنار سکوت معنایی به تصویرسازی پرداخته و فضا را ملموس‌تر کرده است. سکوت کاربردشناختی با بسامد بالای خود، مؤید عفت و معصومیت حضرت یوسف است. کامل شدن شکاف‌های موجود به کمک دانش پیشین مخاطب و بافت، سبب بازاجرایی و خوانش معانی می‌شود و زمینه تفاسیر متعدد برای آیات الهی را فراهم می‌سازد.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Application of the Discourse of Silence in Surah Yusuf (AS)

نویسندگان [English]

  • maryam yadegari 1
  • Qasem mokhtari 2
  • mohammad jorfi 3
  • mahmod shahbazi 4
1 PhD Student of Arabic Language and Literature, Arak University
2 Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Arak University
3 Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, Arak University
4 Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Arak University
چکیده [English]

Abstract
Silence as a communicative action plays a crucial role in different discourses. It is the foundation of language, thinking, and cognition. Silence is the complement to speech and even beyond that. Absent elements have a meaningful presence in the discourse, and highly impress the audience and encourage them to start thinking. The Holy Qur’an, as a rhetorical and literary work, consists of numerous absent and silent elements that incite researchers to discover any new rhetorical hinters by exploring the divine ayahs. In the current study, a descriptive-analytic method was employed to analyze Surah Yusuf at three structural, semantic, and cognitive-pragmatic levels, based on the theory of narrative silence discourse. The study aimed to present a clear answer to the question of silence and its impact in polysemy and in the reading of Surah Yusuf. The findings show that this surah contains three types of silence, indicating the structural and semantic coherence of the divine ayahs of the Qur’an. While condensing the speech, creating plot tension, and delaying the meaning, structural silence provides illustrations, and creates a more tangible atmosphere. The frequent pragmatic silence confirms the purity and innocence of Yusuf. Filling the current gaps with the help of readers' background knowledge, as well as the context, facilitates the esoteric interpretation of the meanings and makes provisions conducive for various interpretations of the divine ayahs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Holy Qur’an
  • Surah Yusuf
  • the discourse of silence
  • silence
  1. قرآن کریم

    1. ابن جزی، محمد بن احمد. (1416)، التسهیل لعلوم التنزیل، تحقیق: عبدالله خالدی، بیروت: دار الارقم بن ابی الارقم.
    2. ابن عاشور، محمد بن طاهر. (د.ت)، التحریر و التنویر، ج 15، بیروت: موسسه التاریخ.
    3. ابوحیان، محمد بن یوسف. (1420)، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دارالفکر.
    4. آقاگل­زاده، فردوس. (1390)، تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: انتشارات علمی- فرهنگی.
    5. آلوسی، سید محمود. (1415)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، ج8، بیروت: دارالکتب العلمیة. 6. بدیع یعقوب، إمیل. (1988)، موسوعة النحو والصرف والإعراب، بیروت: دارالعلم للملایین.
    6. تفتازانی، سعدالدین مسعود بن عمر. (1387)، المطوّل علی التلخیص، تصحیح و تحقیق سید شریق جرجانی، دارالکوخ للطباعة و النشر.
    7. ثامر، فاضل. (2004)، المقموع والمسکوت عنه فی السرد العربی. سوریة: المدی.
    8. الجرجانی، عبد القاهر. (1994)، دلائل الإعجاز، تعلیق السید محمد رشید رضا، بیروت: دار المعرفة.
    9. حمدی، محی الدین. (2011). «مدخل إلی الصمت فی السردی». مجلة کلیة الآداب واللغات. 1-17.
    10. حسینی، محمد. (1395). «ریخت‌شناسی قصه‌های قرآن». تهران: ققنوس.
    11. درویش، محیی­الدین. (1415)، إعراب القرآن و بیانه،حمص: دارالإرشاد للشئون الجامعیة.
    12. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412)، مفردات الفاظ القرآن، بیروت: انتشارات دارالقلم.
    13. زریق، رائف. (2016). «کیف یتکلم الصمت و یصمت الکلام- إلیاس خوری أولاد الغیتو- اسمی آدم»، بیروت: دارالآداب. 189- 198.
    14. الزمخشری، محمود. (1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دارالکتاب العربی.
    15. سیبویه، ابو بشر عمرو بن عثمان بن قنبر. (1408)، الکتاب، تحقیق: عبدالسلام محمد هارون، قاهره: مکتبة الخانجی.
    16. سیدی، حسین. (1386)، سبک­شناسی اعجاز بلاغی قرآن، تهران: سخن.
    17. الشرتونی، رشید. (1387)، مبادی العربیة، ج4، قم: دارالعلم.
    18. شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1366). صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.
    19. صادقی تهرانی، محمد. (1419)، البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم: مؤلف.
    20. صادقی، لیلا. (1392)، کارکرد گفتمانی سکوت در ادبیات معاصر، تهران: انتشارات نقش جهان.
    21. صادقی، لیلا؛ سجودی، فرزان. (1389). «کارکرد گفتمانی سکوت در ساخت‌مندی روایت داستان کوتاه». فصلنامه پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی. 69- 88.
    22. طباطبایی، سیدمحمد حسین. (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج14، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم.
    23. طبرسى، فضل بن حسن. (1372)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، ج9، تهران: : انتشارات ناصر خسرو.
    24. عباس، فضل حسن. (2010)، قصص القرآن الکریم، اردن: دارالنفائس.
    25. عزام، محمد. (2001)، النص الغائب، تجلیات التناص فی الشعر العربی، دمشق: اتحادالکتاب العرب.
    26. فراء، ابو زکریا یحیی بن زکریا. (1980)، معانی القرآن، تحقیق: احمد یوسف نجاتی، مصر: دار المصریة للتألیف والترجمة.
    27. فضل الله، سید محمد حسین. (1419)، تفسیر من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک للطباعة و النشر.
    28. فوکو، میشل. (1987)، حفریات المعرفة، ترجمه: سالم یفوت، لبنان: مرکز الثقافی العربی.
    29. فولادوند، محمد مهدی. (1376)، ترجمه قرآن کریم، تهران: دار القرآن الکریم.
    30. قرشی، سید علی اکبر. (1377)، تفسیر احسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت.
    31. مکارم شیرازی، ناصر. (1374)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    32. المیالی، سافره ناجی جاسم. (2004)، الصمت فی نصوص اللامعقول، بغداد: کلیة الفنون الجمیلة.
    33. Halliday, M. A. K. and R. Hassan. (1976). Cohesion in English. London: Longmans.
    34. Kurzon, D. (1998). Discourse of Silence. John Benjamin, Amsterdam.
    35. Sontag, sosun. (1969). the Aesthetics of Silence. USA: Farar, Srtaus & Giroux.
    36. Yule, G. (1996), Pragmatics. Oxford: Oxford university press.