سرچشمه های قرآنی اندیشه حافظ

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

 
 
چکیده
اگر این سخن ویتگنشتاین را بپذیریم که زبان همان ذهن است و ذهن همان زبان، دیگر برای شناخت اندیشه هرکس و از جمله حافظ راهی جز تامل جدی بر آثار زبانی او نمی ماند. اما این، همه راه نیست بلکه پس از شناخت اندیشه، سرچشمه ها و آبشخورهای آن نیز باید شناسایی شود تا راز وجودی این معجزه زبانی و ادبی آشکار گردد.
در این میان، توجه به تصریحات گوینده و صاحب سخن، در درجه اول از اهمیت قرار دارد. چرا که ما را به دور از لغزش ها و خودپنداری ها به سرمنزل مقصود می رساند.
بدین منظور، در این نوشتار کوشیده ایم تا به معرفی نکاتی بپردازیم که اندیشه حافظ و مآلاً سرچشمه های اصلی ، خاصه ریشه های قرآنی آن را آشکار می کند. این نکات برگرفته از سخن حافظ ، بویژه تصریحات او بر مبنای گزارش قزوینی - غنی و نیز خانلری است ، البته با پرهیز از تاویلات شخصی و پیرایه های ناهمگون با متن و در واقع مطابق با اصول هرمنوتیک. امید که این مجموعه بتواند مفید و راهگشا باشد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Qur'anic Origins of Hafez's Thoughts

نویسنده [English]

  • mahdi dashti
چکیده [English]

If we accept Wittgenstein's saying that language is mind and mind is language, there is no way left to us to know one's thought, including Hafez's, except serious contemplation of their linguistic works. However, this is not the whole way to go but after knowing about thoughts, their origins have to be identified as well so that the mystery of the existence of such linguistic and literary miracle might be revealed. In this regard, paying attention to a writer's glosses is of outmost importance because they lead us to our goals, avoiding lapses and self-conceptions.
 
This paper aimed at introducing some Qur'anic points that the author holds reveals Hafez's thoughts and their origins. These points, being adopted from Hafez's words and particularly his glosses, are based on accounts by Qazvini and Qani, and Khanlari, and avoids personal interpretations and heterogeneous textual ornaments but are in fact in accordance with hermeneutic principles.
 
It is required to remind that in addition of textual evidence where the evidence was necessary, we also used hypertexts in order to detail brief notes, so Hafez's external evidence become clearer. This point is also worth mentioning that much research has been done on Hafez and his Qur'anic influence all of which -more or less- are adorable but the Qur'anic influence has not been discussed well through adequate examples and evidence. Thus, the present paper intends to fill this gap.
 
 
 


 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hafez
  • Lisan al-Ghaib
  • following the Qur'an
  • Mohkam and Motashabeh
  • Pir-e-Moghan
  1. الف: کتب

    1. امینی، عبدالحسین (1363)، تفسیر فاتحه الکتاب، ترجمه قدرت الله حسینی، تهران، مکتبه الامام امیرالمؤمنین العامه.

    2. الحسینی المیلانی، علی (1420ه/1378)، نفحات الازهار فی خلاصه عبقات الانوار، قم، المؤلف.

    3. خانلری، پرویز ناتل (1369)، دیوان حافظ، با تصحیح و توضیح پرویز ناتل خانلری، تهران، خوارزمی.

    4. خویی، آیت الله سید ابوالقاسم (1360)، البیان، ترجمه محمد صادق نجمی و هاشم هریسی، قم، مجمع ذخایر اسلامی.

    5. داوری اردکانی، رضا (1373)، شاعران در زمانۀ عسرت، تهران، گروس.

    6. دشتی، مهدی (1386)، توحید در ادب فارسی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

    7. زرین کوب، عبدالحسین (1354)، از کوچه رندان، تهران، کتاب های جیبی.

    8. سعدی، مصلح بن عبد الله، 1383، کلیات سعدی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان.  

    9. شفیعی کدکنی، محمد رضا (1373)، موسیقی شعر، تهران، آگاه.

    10. الطبرسی، ابوالفضل علی بن الحسن (1423ه/1381)، مشکاه الانوار فی غرر الاخبار، تحقیق مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث.

    11. الطوسی، محمد بن حسین (بی تا)، تفسیر التبیان، بیروت، دار احیاء التراث العربی.

    12. عسکری، علامه سید مرتضی (1417ه/1996م)، القرآن الکریم و روایات المدرستین، تهران، شرکه التوحید للنشر.

    13. علوی، پرتو (1363)، بانگ جرس، تهران، خوارزمی.

    14. فیض الاسلام، سید علی نقی (1351)، نهج البلاغه، ترجمه و شرح سید علی نقی فیض الاسلام، تهران، نامعلوم.

    15. فیروزآبادی یزدی، سید مرتضی حسینی (1415ه/1375)، فضائل الخمسه من الصحاح السته، ترجمه شیخ محمد باقر ساعدی، تهران، نشر فیروزآبادی.

    16. قزوینی-غنی (بی تا)، دیوان حافظ، تهران، کتابفروشی زوار.

    17. قزوینی، شیخ مجتبی (بی تا)، بیان الفرقان فی توحید القرآن، مشهد، شرکت چاپخانه خراسان.

    18. مجتبایی، فتح الله (1385)، شرح شکن زلف، تهران، سخن.

    19. محمدی ری شهری، محمد (1379)، اهل البیت در قرآن و حدیث، ترجمه حمید رضا شیخی و حمید رضا آژیر، قم، دارالحدیث.

    20. ناتل خانلری، پرویز (1362)، دیوان حافظ، تهران، خوارزمی.

    21. همایی، جلال الدین (1343)، مقام حافظ، تهران، کتابفروشی فروغی.

    ب: مقالات

    1. پاکتچی، احمد، 1391 "حافظ و معارف قرآنی"، دائره المعارف بزرگ اسلامی، سید محمد کاظم بجنوردی، تهران، مرکز دائره المعارف اسلامی، ج19، ص639-641.
    2. خرمشاهی، بهاءالدین، 1391 "حافظ و قرآن"، دائره المعارف بزرگ اسلامی، سید محمد کاظم بجنوردی، تهران، مرکز دائره المعارف اسلامی، ج19، ص636-639.
    3. دشتی، مهدی(پاییز 1388)، "چهارده روایت"، زبان و ادب پارسی، فصلنامه دانشکده ادبیات فارسی و زبانهای خارجی، شماره 41، ص 60-71.
    4. مجتبایی، فتح الله (1387)، "حافظ، شمس الدین محمد"، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائره المعارف اسلامی، صفحه 377 تا 384.