زیبایی‌شناسی ضرب‌آهنگ در سوره‌های نازعات و تکویر

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی- دانشگاه تربیت مدرس- تهران- ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی- دانشگاه تربیت مدرس- تهران- ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد رشتۀ آموزش زبان عربی- دانشگاه تربیت مدرس- تهران- ایران

چکیده

 
اعجاز قرآن جنبه‌های گوناگونی دارد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها، ضرب‌آهنگ آیات و موسیقی زیبای آن‌ها است که شنونده را به شدت به خود جذب می‌کند. این ضرب‌آهنگ در سوره‌های کوتاه قرآن همچون سوره‌های نازعات و تکویر، که در این مقاله مورد بحث می‌باشند، به وضوح نمایان است. ضرب‌آهنگ در قرآن از اهمیت فراوانی برخوردار است، زیرا فقط به زیبا کردن لفظ قرآن توجه نمی‌کند بلکه نقشی اساسی در انتقال مفاهیم الهی دارد؛ از این رو، کشف راز زیبایی این ضرب‌آهنگ که در فاصله‌ها و آواهای آیات قرآن نمود دارد، و فهم چگونگی ارتباط بین ضرب‌آهنگ قرآن و معانی الهی، که سبب شده این نوع ضرب‌آهنگ از جنبه‌های مهم اعجاز قرآن کریم گردد، امری ضروری است. در این پژوهش برآنیم تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، راز زیبایی ضرب‌آهنگ، و چگونگی ارتباط بین ضرب‌آهنگ و معانی الهی در سوره‌ها‌ی نازعات و تکویر را در دو بخش فاصله‌های دو سوره و آواهای آن‌ها، تبیین کنیم. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که فراوانی فاصله‌های متماثل و متوازی در دو سوره، وهمچنین آواهای خیشومی، روان و غلت، ضرب‌آهنگی دلنشین و تأثیر گذار ایجاد کرده‌اند. فاصله‌های مطلق، بیشتر در قسمت‌هایی به کار رفته‌اند که مفهوم آیات، ویژگی خاص آن‌ها را اقتضا می‌کند و فاصله های مقید نیز به همین شکل به کار رفته‌اند. همچنین هریک از آواهای واک‌دار، بی‌واک، انفجاری، سایشی، خیشومی، روان، و غلت در قسمت‌هایی بیشتر شیوع دارند که معنای آیات با ویژگی خاص آن‌ها ارتباطی قوی دارد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Rhythmic Aesthetics in Surah An-Naazi`aat and Surah At-Takwir

نویسندگان [English]

  • Isa motaghizadeh 1
  • Hadi Nazari Monzem 2
  • Seyyed Reza Mousavi 3
چکیده [English]

 
The miracle of the Qur'an has several aspects, one most important of which is the rhythm of ayahs and their attractive music. This type of rhythm is clearly visible in short surahs such as An-Naazi`aat and At-Takwir which are the focus of our attention in the present study. Rhythm is highly important in the Qur'an since its function is not only to linguistically beautify the Qur'an but also to play a pivotal role in the conveyance of divine concepts. Thus, it is necessary to discover the mystery of this rhythmic majesty and divine meanings that appear in ayahs' ending words and the sounds of the Qur'an and to grasp the relationship between form and meaning, which contributed to considering such rhythm among the significant aspects of the Qur'anic miracle.
Taking a descriptive and analytical approach in this study, we aimed at explicating the mystery of this rhythmic beauty and how it is related with divine meanings in An-Naazi`aat and At-Takwir surahs in two parts: ayahs' ending words in the two surahs and their sounds. The results of this study show that the high frequency of asymmetric and symmetric ending words in ayahs of the two surahs as well as the presence of nasal vowels, liquids, and glides have created pleasant and influential rhythm. Ending words in unconditioned ayahs and ending words in conditioned ayahs are mostly used where the concepts necessitate their special features. Furthermore, this article shows that each of the voiced, voiceless, plosive, fricative, affricate, nasals, liquids and glides are more frequent where the meanings of ayahs are in close relationship with their distinctive features.
 
 


 

 

کلیدواژه‌ها [English]

  • rhythm
  • ayahs' ending words
  • sound
  • Surah An-Naazi`aat
  • Surah At-Takwir

مراجع

. القرآن الکریم.
2. ابن منظور، محمد بن مکرم (1992). لسان العرب. تعلیق: علی شیری. چاپ۲. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
3. أنیس، إبراهیم (بی‌تا). الأصوات اللغویة. مصر: مکتبة نهضة مصر ومطبعتها.
4. الحسناوی، محمد (1986). الفاصلة فی القرآن. چاپ۲. بیروت: المکتب الإسلامی.
5. الزرکشی، بدر الدین (بی‌تا). البرهان فی علوم القرآن. تحقیق: محمد أبو فضل إبراهیم. جلد اول. القاهرة: دار التراث.
6. السعران، محمود (1997). علم اللغة مقدمة للقارئ العربی. چاپ۲. القاهرة: دار الفکر العربی.
7. الصابونی، محمد علی (بی‌تا). صفوة التفاسیر. جلد۳. بیروت: دار القرآن الکریم.
8. عباس، حسن (1998). خصائص الحروف العربیة ومعانیها. دمشق: منشورات اتحاد الکتاب العرب.
9. عبدالنور، جبور (1984). المعجم الأدبی. چاپ۲. بیروت: دارالعلم للملایین.
10. الغرفی، حسن (2001). حرکیة الإیقاع فی الشعر العربی المعاصر. بیروت: إفریقیا الشرق.
11. قطب، سید (1988). فی ظلال القرآن. جلد ۶. چاپ ۱۵. القاهرة: دار الشروق.
12. قطب، سید (2002). التصویر الفنی فی القرآن. چاپ ۱۶. القاهرة: دار الشروق.
13. یوسفی راد، فاطمه؛ و محمود متشرعی (1393). یول به زبانی نو. تهران: زبان ملل.
مقالات
14. بالقاسم، دفة (2014). «نماذج من الإعجاز الصوتی فی القرآن الکریم». مجلة کلیة الآداب والعلوم الإنسانیةوالإجتماعیة. دانشگاه محمد خضیرة بسکرة. شمارۀ ۵. صص 43-79.
15. البع، محمد رمضان (2009). «دلالة الأصوات فی فواصل آیات جزء عم». مجلة جامعة الأقصی. دورۀ 13. شمارۀ ۲. صص 1-26.
16. الجماس، نعم هشام (2004). «سورة التکویر-دراسة دلالیة-». مجلة أبحاث دانشکدۀ التربیة الأساسیة. دورۀ 2. شمارۀ ۱. صص 70-80.
17. حسین، کاصد یاسر (1978). «الجرس والإیقاع فی تعبیر القرآن». مجلة آداب الرافدین. شمارۀ ۹. صص 327-382.
18. خلیل، أنسام خضیر (2011). «الجرس والإیقاع فی الفواصل القرآنیة». مجلة کلیة الآداب. دانشگاه بغداد. شمارۀ ۹۸. صص 221-244.
19. صدقی، حامد؛ و صفر بیانلو (2009). «عناصر الإیقاع فی شعر بدر شاکر السیاب». مجلة اللغة العربیة وآدابها. سال 5. شمارۀ 8. صص 63-85.
20. عتیق، عمر عبدالهادی (1913). «الأسلوبیة الصوتیة فی الفواصل القرآنیة». مجلة المنارة. دانشگاه آل البیت. دورۀ 16. شمارۀ 3. صص 1-33.
پایان‌نامه‌ها
21. میسة، محمد الصغیر (2012). «جمالیات الإیقاع الصوتی فی القرآن الکریم». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه محمد خضیرة سکرة.
22. بحری، نوارة (2010). «نظریة الإنسجام الصوتی وأثرها فی بناء الشعر». پایان‌نامۀ دکتری رشتۀ زبان و ادبیات عربی. دانشگاه الحاج لخضر باتنة.
منبع اینترنتی
23. محمد داود، محمد (بی‌تا). «الإعجاز الصوتی فی القرآن الکریم».
http//forum.stop55.com/9947.html.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار