تحلیل کارکردهای آیات قرآن در اشعار شاه نعمت الله ولی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اراک

2 استادیار گروه زبان و ادبیات زبان فارسی دانشگاه اراک

چکیده

 
الفت و تسلط کم نظیر شاه نعمت الله ولی با قرآن و معارف دینی امری مشهود است که نمود بارز آن در اشعارش به چشم می­خورد. در دیوان اشعار او مضامین و آموزه های قرآنی به وفور بافت می شود و به خاطر آشنایی زباد و احاطه فراوان وی بر آیات قرآن به شیوه­های مختلف ادبی (اقتباس، تضمبن، تلمیح، تشبیه، تحلیل، تمثیل و ... ) از آیات قرآن بهره برده است. این مقاله با هدف تحلیل کارکردهای آیات قرآن در شعر این چهرۀ متمایز عرفان و تصوف، در پی پاسخ به این سوالات است: آیات قرآن چگونه در اشعار شاه نعمت الله بازتاب یافته است؟ تصاویر برگرفته از قرآن در شعر شاه نعمت الله چه کارکردهایی دارد؟ روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است که به شیوۀ کتابخانه ای انجام گرفته است. جامعه آماری ، دیوان اشعار شاه نعمت الله است که پس از مطالعه و بررسی، مهم­ترین اهداف و کارکردهای آیات قرآن در شعر او در چهار محور اصلی مورد بررسی قرار گرفت: 1- کارکردهای بلاغی – ادبی 2- ارائه تفاسیر بدیع، شگفت و شخصی از آیات قرآن 3- آوردن استناد و استشهاد برای تائید مطالب عرفانی 4- تیمن و تبرک.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Analysis of Functions of Qur'anic Ayahs in Shah Nimatullah Wali's Poetry

نویسندگان [English]

  • mohsen zolfaghary 1
  • Hojjatollah Omid Ali 2
1 استاد
چکیده [English]

The familiarity with and the unrivaled mastery of Shah Nimatullah Wali over the Qur'an and religious knowledge is a well-known fact that can especially be seen in his poems. In his poetry, Qur'anic themes and teachings are abundant and because of his great command of the Qur'anic ayahs, he has used various literary devices (including adaptation, tazmin, allusion, simile, analogy, etc.) in making the most of the Qur'an. The present paper, aiming at analyzing the functions of the Qur'anic ayahs in the poetry of this distinguished figure of mysticism, sought to answer these questions: How are Qur'anic ayahs reflected in the poetry of Shah Nimatullah? What functions do Qur'anic images have in the poetry of Shah Nimatullah? The research method used is descriptive-analytical and the research corpus comprises the poetry of Shah Nematollah. This study found that the most important objectives and functions of Qur'anic ayahs in his poems can be categorized in four main axes: 1. Rhetorical-literary functions 2- Presenting innovative, extraordinary and personal interpretations of the Qur'anic ayahs 3- Using citation and examples to validate mystical topics 4- Tayamon and tabarok.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shah Nimatullah Wali
  • Qur'anic ayahs
  • functions and objectives
  1. قرآن کریم
  2. براون، ادوارد، (1339)، از سعدی تا جامی، ترجمه علی اصغر حکمت، تهران: ابن سینا
  3. پازوکی، شهرام، (1383)، مجموعه مقالات درباره شاه سید نعمت الله ولی، تهران: حقیقت.
  4. راستگو، سید محمد، (1383)، تجلی قرآن و حدیث در شعر فارسی، تهران: سمت.
  5. فرزام، حمید، (1379)، تحقیق در احوال و نقد آثار و افکار شاه نعمت الله ولی، تهران: سروش
  6. ـــــــــــ، (1380)، نکته ها و نقدها، تهران: دانشگاه تهران.
  7. فروزانفر، بدیع الزمان، (1315)، رساله در تحقیق احوال و زندگی مولانا جلال الدین محمد مشهور به مولوی، تهران، بی نام.
  8. مکارم شیرازی، ناصر، (1378)، تفسیر نمونه، جلد دهم، قم: دارالکتب الاسلامیه.
  9. موذنی، علی محمد، (1375)، در قلمرو آفتاب (مقدمه ای بر تاثیر قرآن و حدیث در ادب فارسی)، تهران: قدیانی.
  10. نظامی، الیاس، (1385)، مخزن الاسرار، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.
  11. ولی، شاه نعمت الله، (1389)، دیوان اشعار، با مقدمه سعید نفیسی، تهران: نگاه.

مقاله­ها

  1. خیّاط، علی و محمّدعلی مهدوی راد، (1391)، اقتباس؛ گونه‌ای از تجلّی آیات قرآن در نیایش معصومان علیهم‌السّلام، علوم حدیث، سال هفدهم. شمارة 64.
  2. ذبیحی، رحمان و همکاران، (1393)، تاثیر قرآن و حدیث در دیوان مولانا حسن کاشی آملی، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش­های ادبی قرآنی، سال دوم، شماره سوم، پاییز.
  3. راشد محصل، محمدرضا، (1372)، اهداف معنایی و انگیزشی در کاربرد قرآن و حدیث، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال بیست و ششم، شماره سوم و چهارم.
  4. یوسفی، محمدرضا، (1387)، چگونگی ورود قرآن و حدیث در شعر فارسی، مجله پژوهش نامه قرآن و حدیث، شماره پنجم، زمستان.