مؤلفه‏ های معنایی واژه «نزول» در قرآن کریم با تکیه بر دو محور هم‏نشینی و جانشینی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی کرمانشاه

2 دانشیارگروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی کرمانشاه

3 استاد گروه عربی دانشگاه رازی کرمانشاه

چکیده

 
مادّه‎ی «نزل» یکی از پربسامدترین واژگان قرآنی محسوب می‎شود که با صیغه‏های گوناگونی نزدیک به چهارصد بار در قرآن به کار رفته است. این واژه که در اصل، به معنای «افتادن از فراز به فرود» است؛ در آیات قرآنی توسعه معنایی یافته و به معانی دیگری؛ همچون «آفریدن»، «بخشش»، «فراگیری»، «وارد شدن»، «ابتلا» و «قول» به کار رفته است. واژه «نزول» هرگاه در زمینه‎های دیگری چون «باریدن باران»، به کار رفته، بافت و قالب آن با فروفرستادن قرآن تفاوت دارد؛ چرا که همین مادّه‏‎ در خصوص باران، تنها به همراه واژه «سماء» (آسمان) کاربرد دارد، حال آنکه هرگاه در ارتباط با فرو فرستادن «وحی» استفاده گردیده، همواره با واژگانی؛ چون «من عندنا»،  «روح الأمین»، «قلب پیامبر»  و با اضافه به صفات متعدد خداوند به کار رفته است. در قرآن کریم این واژه در محور هم‏نشینی با صفاتی چون «رحمان و رحیم»، «رب العالمین»، «عزیز حکیم»، «حکیم حمید»، «حقّ» هم‏نشین شده است و چنین کاربردی عظمت و قداست قرآن را نمایان می‏سازد و در حقیقت «کنشگر حقیقی» و «فاعل وحی» را خداوند معرفی می‏کند. در محور جانشینی نیز با واژگانی؛ چون «وحی»، «القاء»، «قرائت»، «تلاوت»، «آتَی»، «جاء»، «جعل»، جانشین شده است که هر کدام به نوعی، نزول قرآن را حکایت می‏کنند و رابطه پیامبر (ص) با فرشته وحی را به تصویر می‏کشند. در نوشتار توصیفی-تحلیلی حاضر، مادّه‏ی نزول بر اساس رویکرد معناشناسی بر دو محور هم‏نشینی و جانشینی مورد بررسی قرار گرفته و مؤلّفه‏های معنایی آن بیان شده است.
 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Semantic Components of the Word Nuzul in the Holy Qur'an Based on Syntagmatic and Paradigmatic Axes

نویسندگان [English]

  • pezhman zafari 1
  • Jahangir miri 2
  • Ali Salimi 3
  • Touraj Zinivand 2
1 razi
2 ph
چکیده [English]

 
 
The root "nzl" is one of the most frequent roots used in various lexical forms close to four hundred times in the Qur'an. Originally meant 'to descend from top to down', this root has found semantic expansion in the Qur'an when used in other senses, such as creating, forgiveness, learning, entering, trial and promise. Whenever the word nuzul has been used to refer to rain, its context is different from the sending down of the Qur'an: in the former, this word is solely used with the word sama (the sky)while in the latter, when indicating the sending down of wahy, it is always collocating words and phrases such as min indina, rouholamin, heart of the Prophet and along with multiple attributes of God. In the Holy Qur'an, this word has collocated on the syntagmatic axis with words and phrases such as merciful and compassionate, the Lord of the Worlds, "Mighty, the Wise", "the Wise, the Praised One", and Haqq and that it shows the greatness and holiness of the Qur'an and in fact it introduces God as the real actor and the doer of the revelation. Further, at paradigmatic axis, it has been substituted by words such as wahy, ilqa, qira'at, tilawat, aati, Ja’a, and Jaala each of which tell the sending down of the Qur'an in some ways and portray Prophet's (SA) relationship with the Angel of Revelation. In sum, this descriptive-analytical study analyzed the word nuzul taking a semantic approach on two syntagmatic and paradigmatic axes and expressed its semantic components.
 
 



 

کلیدواژه‌ها [English]

  • semantic component
  • syntagmatic relations
  • paradigmatic relations
  • the Holy Qur'an
  • nuzul
  • God's attributes
  • wahy

مراجع

  1. قرآن کریم، (1393) ترجمه: مصطفی خرمدل، تهران: نشر احسان.
  2. نهج البلاغه، امام علی، (1389)، ترجمه محمد دشتی، چاپ: اول، تهران: انتشارات مبین اندیشه.
  3. اختیار، منصور (1348) معناشناسی، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
  4. آلوسی، شهاب الدین محمود، (1405) روح المعانی، ط:4، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  5. ابن عادل الدمشقی، عمر بن علی (1998) اللباب فی علوم الکتاب، تح: عادل عبد الموجود و علی محمد معوض، ط: 1، بیروت: دار الکتب العلمیه.
  6. ابن عاشور، محمد الطاهر (1997). التحریر و التنویر،  تونس: دار سحنون للنشر والتوزیع 
  7. ابن‏فارس، احمد (1420) معجم مقاییس‌اللغة، تح: ابراهیم شمس‏الدین، ط:1، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  8. ابن منظور، محمد بن مکرم (1408) لسان العرب، ، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
  9. احمدی، بابک، (1388)، از نشانه‏های تصویری تا متن، چاپ هشتم، تهران: نشر مرکز.

10. الأعظمی، محمد محروس المدرس، (2000)، أســـماء القـــرآن فی القرآن، بغداد:

  1. ایزوتسو، توشیهیکو (2007)، الله و الانسان فی‏القران، ترجمه: هلال محمدالجهاد، ط:1، بیروت: المنظمه العربیه.

12. بقاعی، برهان الدین ابراهیم، (بی تا)، نظم الدرر فی تناسب الآیات والسور، قاهره: دار الکتاب الاسلامی.

13. پیروزفر، سهیلا؛ (1391)، اسباب نزول و نقش آن در تفسیر قرآن، تهران: انتشارات قدس رضوی- به‌نشر، چاپ اول).

14. پینجوینی، احمد عبدالوهاب، (2010)، پایان نامه رسالة القرآن الکریم مِن خلال أسمائه و صفاته، دانشگاه جهانی سانت کلیمنتس.

15. جوهری، اسماعیل بن حماد، (1407)، الصحاح فی اللغه، تح: عبدالغفور عطار، بیروت: دارالعلم

16. خرم دل، مصطفی (1393)، تفسیر نور، چاپ دهم، تهران: نشر احسان.

17. الخطیب، عبد الکریم (بی تا) التفسیر القرآنی للقرآن،  القاهرة دار الفکر العربی.

18. دامغانی، حسین بن محمد، (1983)، الوجوه و النظائر فی القرآن الکریم. تح: عبدالعزیز سید الاهل، ط:4، بیروت: دارالعلم للملایین.

19. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412)، المفردات فی غریب القرآن، تح: صفوان عدنان، بیروت، دار العلم، .

20. رشید رضا، محمد (1990) تفسیر المنار، مصر: الهیئة المصریة العامة للکتاب

21. روحانی، محمود، (1414) المعجم الإحصائی لألفاظ القرآن، چاپ دوم، مشهد: انتشارات قدس رضوی.

22. السامرائی، فاضل صالح (1999)؛ لمسات بیانیة فی نصوص من التنزیل،ط:1، بغداد، دار الشؤون الثقافیة

23. سوسور، فردینان (1380)مبانی ساختگرایی در زبان‏شناشی، ترجمه: کورش صفوی، تهران:حوزه هنری. 

24. شحرور، محمد، 1996، الاسلام و الایمان(دراسات اسلامیه معاصره) ط:1، دمشق: دارالإهالی.

25. الصابونی، محمد علی (2002) ؛ط:1 بیروت: دار احیاء التراث العربی.

26. صفوی، کورش (1379)، درآمدی بر معناشناسی، تهران: حوزه هنری.

27. طباطبایی، محمد حسین (1383)، المیزان فی تفسیر القرآن،  قم: دفتر انتشارات اسلامی.

28. طوسی، محمدبن الحسن (بی تا) التبیان فی تفسیر القرآن، تح: أحمدالعاملی، بیروت: دار إحیاء التراث

29. فخرالدین رازی، محمدبن عمر (2004)، التفسیرالکبیر (مفاتیح الغیب)، ط:2، بیروت: دارالکتب العلمیه.

30. فیض الکاشانی، محسن (1091)، تفسیر الصافی. تح: الشیخ حسین الأعلمی طهران: مکتبه الصدر.

31. القرطبی، محمدبن أحمد (2003) الجامع لاحکام القرآن،  تح: هشام سمیر البخاری، ریاض: دار عالم

32. قریشی، علی اکبر، (1376)، قاموس قرآن، چاپ:هفتم، تهران: انتشارات دار الکتب الاسلامیه.

33. القشیرى، عبد الکریم بن هوازن (بی تا)، لطائف الإشارات. تح: إبراهیم بسیونى.  مصر: الهیئة المصریة العامة للکتاب.

34. قطب، سید، (1999)؛ فی ظلال القرآن. ط:5 . مصر: دار الشروق.

35. الماوردی، ابو الحسن (2010)،  النکت والعیون (تفسیر الماوردی)، تح: السید بن عبد المقصود بن عبد الرحیم. بیروت: دار الکتب العلمیة.

36. محمود رامیار، محمود (1362)، و تاریخ قرآن‌، چ دوم‌، تهران: انتشارات امیرکبیر.

37. المراغی ، أحمد مصطفى (بی تا) تفسیر المراغی،  مصر؛ مطبعة مصطفى البابى الحلبی وأولاده

38. مروتی، سهراب و سارا ساکی، (1392)، معناشناسی واژه ذکر در قرآن کریم، مجله آموزه‏های قرآنی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شماره 17.

39. مصباح یزدی، محمدتقی، 1376، قرآن‏شناسی، تح: محمود رجبی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی.

40. مطهری، مرتضی، (1381) آشنایی با قرآن(1)، انتشارات بنیاد علمی فرهنگی آثار شهید مطهری.

41. معرفت، محمد هادی (1387)، علوم قرآنی، چاپ پنجم، قم: مؤسسه فرهنگی انتشارات التمهید.

42.زمانی قشلاقی،  علی، (1391)، چیستی و چگونگی وحی، بررسی تطبیقی دیدگاه آیت الله جوادی آملی و ابن عربی، مجله معرفت کلامی، سال سوم، شماره دوم.

43.ساسانی، فرهاد و پرویز آزادی، (1391) تحلیل مؤلفه‏های معنایی حق در قرآن کریم با بهره‏گیری از شیوه‏های هم‏نشینی و جانشینی، مجله پژوهش‎های زبان و ادبیات تطبیقی ، د3، ش1 (پیاپی9)

44.عبدی، صلاح الدین و مریم دریانورد ( 1392)، تحلیل ساختار داستان «وجه القمر» زکریا تامر با تکیه بر دو محور هم‏نشینی و جانشینی)، مجله: جستارهای زبانی،  د4، ش3 (پیاپی15).

 

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار