بررسی آثار فاضل صالح السامرایی بر پایه نظریة نظم جرجانی با استناد به قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک

3 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک

چکیده

این مقاله که به شیوة توصیفی تحلیلی انجام شده است، به واکاوی برخی آثار فاضل السامرایی بر اساس نظریة نظم خواهد پرداخت و نشانه‌های کاربست این نظریه در آثار سامرایی را تبیین خواهد نمود. فاضل السامرایی زبان­شناس و نحوی برجستة معاصر می­باشد که با ارائه دیدگاه‌های نوین پیرامون زبان­شناسی و علم نحو، خدمات شایانی به حوزه مطالعات قرآنی ارائه نموده است. وی کلیه مباحث زبان­شناسی و نحوی را با استشهاد به آیات شریفه قرآن کریم، معنایابی کرده و ظرافت‌ها و لطافت‌های تعابیر قرآنی و بهر‌گیری قرآن از ظرفیت‌های تعبیری زبان عربی را به خوبی اثبات نموده است.
نویسندگان بر این باورند که او در تألیف آثار ارزنده خود، از نظریه نظم عبدالقاهر جرجانی متأثر بوده است و ردپای نظریه نظم جرجانی، در اغلب آثارش به چشم می‌خورد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که سامرایی همانند جرجانی سهم ویژه‌ای برای نحو در بلاغت کلام قائل شده است. با وجود اینکه او متأثر از نظریة نظم است؛ ولی آراء و دیدگاه‌های متنوع‌تری در مسائل مختلف ارائه داده که نشانگر جزئی‌نگری بیشتر وی در حوزه مسائل نحوی می‌باشد. او علاوه‌بر بسط بیشتر موضوع، به سوی نحو مدرن و پیشرفته حرکت کرده و به واسطه ساده‌سازی مسائل نحوی و به عبارتی: «نقد نحو»، بسیاری از پیچیدگی‌های نحو و قواعد خشک حاکم بر آن را کنار زده است؛ از این رو می‌توان ادعا کرد که وی در این زمینه از جرجانی نیز پیشی گرفته و با ارائه دقیق، کامل و همه‌جانبة موضوعات نحوی و شواهد بسیاری که ارائه می‌دهد، معنایابی نحو را حتی گسترده‌تر از جرجانی انجام داده است.
 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analyzing Fadhil al-Samarrai’s Works Based on Jorjani’s Construction Theory Citing the Holy Qur'an

نویسندگان [English]

  • motahhareh faraji 1
  • mokhtari mokhtari 2
  • mohammad jorfi 3
  • a sajady 2
2 یب
چکیده [English]

This descriptive-analytical study analyzed a number of Fadhil al-Samarrai’s works based on construction theory and explained the signs of the application this theory in his works. Fadhil al-Samarrai is a prominent contemporary grammarian and syntactician whose novel viewpoints on linguistics in general and on syntax in particular have made considerable contributions to Qur'anic studies. He has interpreted all linguistic and syntactic issues citing the noble ayahs of the Holy Qur'an and proved the nuances of Qur'anic expressions and the use of expressive capacity of Arabic language in the Qur'an. The authors believe that in his valuable works, Fadhil al-Samarrai has been influenced by Abdolghher Jorjani’s construction theory, and traces of this theory can be seen in most of his writings. Studies have shown that Samarrai, like Jorjani, has assigned a special role to syntax in rhetoric. Although he is influenced by the construction theory, he has offered numerous other perspectives regarding various issues, which shows his more meticulous attention to syntax. In addition to expanding more on a given topic, he has moved toward modern and advanced syntax and by means of simplifying syntactic issues or in other words, through “criticism of syntax”, he has put many complexities and rigid rules of syntax aside. Therefore, it can be claimed that he outstands Jorjani in this respect, performing syntactic identification of meaning even more comprehensively than what Jorjani did through exact, complete and all-inclusive explanation of syntactic issues and by provision of plenty of evidence.
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Qur'an
  • semantics of syntax
  • Abdolghaher Jorjani
  • construction theory
  • Fadhil al-Samarrai
  1.  

    1. قرآن کریم
    2. بلعمش، الیزید، (20017م)، الدراسة البیانیة للقرآن الکریم عند فاضل صالح السامرائی، جامعة الأمیر عبدالقادر للعلوم الاسلامیة.
    3. بهرام‌پور، شعبانعلی، (1378)، درآمدی بر تحلیل گفتمان، به اهتمام محمدرضا تاجیک، تهران: نشر فرهنگ گفتمان.
    4. جرجانی، عبدالقاهر، (2004م)، دلائل الاعجاز، قاهره: مکتبة الخانجی.
    5. رشتیانی، منصور، (1390)، ترجمه کتاب الجملة العربیة و المعنی اثر فاضل صالح السامرایی، پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد دانشکده علوم انسانی دانشگاه تهران.
    6. الزرکشی، محمد بن بهادر، بی‌تا، البرهان فی علوم القرآن، المجلد الثانی، بیروت: دار المعرفة.
    7. السامرایی، فاضل صالح،( 2008م)، أسئلة بیانیة فی القرآن الکریم، القاهره: مکتبة التابعین.
    8. السامرایی، فاضل صالح، (1998م)، التعبیر القرآنی، عمان: دار عمار للنشر.
    9. السامرایی، فاضل صالح، (2007م)، الجملة العربیة؛ تألیفها و أقسامها، الطبعة الثانیة، عمان: دار الفکر.
    10. السامرایی، فاضل صالح، (2003م)، لمسات بیانیة فی نصوص من التنزیل، الطبعة الثالثة، عمان: دار عمار للنشر.
    11. السامرایی، فاضل صالح، (2000م)، معانی النحو، المجلد الثانی، عمان: دارالفکر، الطبعة الأولی.
    12. السامرایی، فاضل صالح، (1971م)، نبوة محمد من الشک إلی الیقین، بغداد: مکتبة القدس.
    13. سیبویه، (1410ق)، کتاب سیبویه، المجلد الأول، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
    14. عبدالغفور، بهجت، (2003م)، القصیدة الاسلامیة و شعراءها المعاصرون فی العراق، الطبعة الأولی، اسکندریه: المکتب الجامعی الحدیث.
    15. عمر سعید، (2007م)، ظاهرة الغموض عند الشیخ عبدالقاهر الجرجانی فی الصور و التراکیب، بحث مقدم لنیل درجة الدکتوراه فی اللغة العربیة، کلیة الدراسات العلیا جامعة الخرطوم.
    16. قادری، قادر، (1384)، شیوه تعبیر قرآن؛ ترجمه و تحقیق کتاب التعبیر القرآنی تألیف فاضل صالح السامرایی، پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد دانشکده علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی.
    17. هادی، روح‌الله؛ سیدقاسم، لیلا، (1392)، «بررسی همانندی‌های نظریات عبدالقاهر جرجانی با نقد ساختارگرایی و نقد نو»، مجله مطالعات زبانی بلاغی دانشگاه سمنان،‌سال چهارم،‌شماره هفتم، صص 147-127.
    18. www.alnoor.se  بقلم علی مولود الطالبی 25/8/2010 فی الدکتور فاضل السامرائی
    19.  www.islamiyyat.com تم إضافته 3 نوفمبر 2009 بواسطة islamiyyat فی الدکتور فاضل السامرائی