بررسی تطبیقی رویکرد معناشناختی مفسرین و رویکرد زبان‏شناسی شناختی در درک آیات مرتبط با سوره های مکی و مدنی

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 1- 1.فاطمه دریس(دانشجوی دکتری زبانشناسی، گروه زبانشناسی، پردیس علوم و تحقیقات خوزستان، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران2. گروه زبانشناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران)

2 1.الخاص ویسی(دانشیار گروه زبانشناسی همگانی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران2. دانشیار گروه زبانشناسی همگانی، دانشگاه پیام نور ،ایران)* نویسنده مسئول elkhas@yahoo.com

3 3- بهمن گرجیان(دانشیار گروه زبان انگلیسی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران)

4 4- ساسان شرفی(استادیار گروه زبانشناسی همگانی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران)

چکیده

در مطالعات وابسته به حوزه تفسیر قرآن، همواره به موضوع مکی و مدنی بودن سوره‌ها به جهت استفاده از دلالات مستنتج از این مقوله تاکید فراوانی شده است. در باب ضرورت شناخت و تشخیص سوره‌های مکی از سوره‌های مدنی همین قول کفایت می‌کند که دانشمندان برجسته‌ علوم اسلامی نظیر سیوطی(1418) و نیشابوری(1416)، کسانی را که به این حوزه اشراف ندارند را از ورود به حوزه‌ تفسیر قرآن منع کرده‌اند. در همین راستا این پژوهش در صدد آن است که با بررسی کاربرد طرح واره‌های تصویری در قرآن کریم و مقایسه‌ سه شاخص فراوانی، نوع و هدف از کاربست این نظریه در سوره‌های مکی و مدنی، به مقایسه یافته‌ها با محتوای موضوعی سوره‌های مکی و مدنی از دیدگاه مفسران قرآن بپردازد تا میزان همسویی و تطابق مطالعات زبانشناختی مدرن را با تفاسیر محققان علوم قرآنی ارزیابی کند. در این پژوهش، تمامی آیات قرآن کریم از لحاظ کاربرد طرح -واره بررسی شده و نوع طرح‌ واره به همراه مفهوم اساسی‌ای که طرح‌واره برای انتقال آن نقش ایفا می کند، بررسی و شمارش شده‌اند. پس از آن آمار مجزایی از سوره‌های مکی و مدنی، بر اساس سه شاخص فراوانی و نوع و هدف، تهیه شده است. آن‌چه از تحلیل این داده‌ها و مقایسه یافته‌ها با نظر محققان و مفسران حوزه علوم تفسیری و علوم قرآنی بر می‌آید، نشان‌دهنده آن است که میان مفاهیمی که توسط طرح ‌واره‌ها مفهوم‌سازی شده و مفاهیمی که این دانشمندان راجع به تفاوت سوره‌های مکی و مدنی اعلام می‌کنند، همسویی معناداری وجود دارد. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Exegetes' SemanticApproach and Cognitive Linguistic Approach to Understanding Ayahs Related to Makki and Madani Surahs

نویسندگان [English]

  • Fateme Deriss 1
  • Elkhas Veysi 2
  • Bahman Gorjian 3
  • Sasan Sharafi 4
1 1- 1. PhD student, Department of language and linguistics, Khuzestan Science and Research Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran.
2 2- 1. Associate Professor, Department of General Linguistics, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran. 2. Associate Professor, Department of General Linguistics, payame Noor University, Iran. * Corresponding author elkhas@yahoo.com
3 3- Associate Professor, Department of English Language, Abadan Branch, Islamic Azad University, Abadan, Iran
4 4- Assistant Professor ,Department of General Linguistics, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran
چکیده [English]

 
Intertextuality, which deals with the relationship and the interaction between texts, is one of the newest theories in new criticism, According to this theory, texts and their producers are influenced by each other and they consciously or unconsciously use the literary and intellectual origins of each other. It has long been common among Persian poets and writers to use Qur’anic concepts and teachings to add credibility and richness to their work. The literary and rhetorical aspects of the Qur’an along with the Qur’anic ethical concepts and teachings, have created the attraction of such attention. Tarabol Majales is one of the works of Persian prose belonging to the eighth century, which is one of the most considerable periods due to the

 
influence of the Qur’an and hadith as well as Arabic literature on Persian literature. Using Qur’anic ayahs and hadith, the author of the book, Mirhossein Heravi, has been able to write his book containing ethical and informative points. Throughout the book, one can see his familiarity and fondness of the Qur’an, religious and mystical teachings. The present descriptive-analytical paper aims to analyze this feature by using Gérard Genette's method of analyzing intertextuality. The results show that there are two types of explicit and implicit intertextuality in Tarabol Majales and Heravi has employed explicit intertextuality more frequently and in the form of adapting from Qur’anic ayahs in various forms and for different reasons.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur’anic exegesis
  • Makki and Madani surahs
  • cognitive semantics
  • image schema
  1. ابن عاشور، محمد بن طاهر(1984م)، التحریر و التنویر، تونس
  2. ابن عطیه اندلسی (1422ق)، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت، دارالکتب العلمیه
  3. اوسی، علی رمضان (1381)، مترجم: میرجلیلی،حسین، روش علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی ایران
  4. حکیم، سید محمد باقر(1403 ق)، علوم القرآن، تهران، المجمع العلمی الاسلامی
  5. خرمشاهی، بهاء الدین(1377)، قرآن و قرآن پژوهی، تهران، انتشارات دوستان-ناهید
  6. دروزه، محمدعزت(1383ق) التفسیر الحدیث، قاهره، دار احیاء الکتب العربیه
  7. راسخ مهند، محمد(1392)، درآمدی بر زبانشناسی شناختی، نظریه ها و مفاهیم(چاپ چهارم)، سمت، تهران
  8. زرکشی، محمد بن بهادر(1410 ق) البرهان فی علوم القرآن، بیروت، دار المعرفه
  9. سید قطب(1412ق) فی ظلال القرآن، بیروت، دارالشروق
  10. سیوطی،جلال الدین(1418ق) الاتقان فی علوم القرآن؛ تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت
  11. صبحی، صالح(1372 ) مباحث فی علوم القرآن، قم، منشورات الرّضی
  12. طباطبائی، سیّد محمّدحسین(1360) المیزان فی تفسیر القرآن. ج 18، قم، دفتر انتشارات
  13. عیاشی، محمد بن مسعود(1380) التفسیر،جلد اول، تهران، مکتبه العلمیه الاسلامیه
  14. فائز، قاسم و صادقی، عماد و خیراندیش، ابوذر(1393) " بررسی فضای نزول سورۀ عادیات (با تأکید بر مکی یا مدنی بودن سوره"، پژوهشنامه معارف قرآنی، سال پنجم، شماره 18، ص 91-114
  15. قاسم پور، محسن(1388)، "انواع و جایگاه روایات بیانگر مکی و مدنی در تفسیر قرآن"، دو فصلنامه حدیث پژوهی، سال اول، شماره ی اول، ص 99-128
  16. قرائتی، محسن(1388)، تفسیر نور، جلد هشتم، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن
  17. ماوردی، علیّ بن محمّد(بی تا)، النّکت والعیون،جلد اول، بیروت، دار الکتب العلمیه
  18. محدثی، جواد(1377)، آشنایی با سوره ها، کتابخانه دیجیتال نور فاطمه زهرا
  19. معرفت، محمد هادی(1387)، علوم قرآنی، موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت ، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی)
  20. مکارم شیرازی، ناصر(1386)، سوگندهای پربار قرآن. قم: مدرسة اإلامام علیّ بن أبیطالب .
  21. نصیری، محمد(1389)، تاریخ تحلیلی صدر اسلام، قم، دفتر نشر معارف
  22. نیشابوری، نظام الدین(1416)، تفسر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت، دارالکتب‏العلم
  23. Johnson, M. (1987). The body In the Mind: The Bodily Basis of Meaning, Reason and Imagination, Chicago: Chicago University Press
  24. -Loebner, S. (2002). Understanding Semantics (Understanding Language), first edition, Rutledge
  25. Saeed, J.I. (2013). Semantics, Oxford: Blackwell.
  26. Talmy, L. (2000). Towards a Cognitive Semantics, London: Cambridge.