بینامتنیّت واژگان و مفاهیم قرآنی در منظومه‌ی ویس و رامین

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری

2 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشکده‌‌‌ی علوم انسانی دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

ویس و رامین فخرالدّین اسعد گرگانی منظومه‌ای است رئالیستی و مبتنی بر داستانی کهن، بازمانده از روزگار اشکانیان به زبان پهلوی که در قرن پنجم هـ . ق. منظوم گشت. از آن­جایی­که این منظومه مربوط به دوران پیش از اسلام است،  چندان انتظار نمی‌رود که در آن به مفاهیم قرآنی اشاره شده‌باشد؛ در حالی که شاعر در آن از واژگان و مفاهیم قرآن کریم در تبیین گزاره‌ها و نظم ابیات به­وفور بهره گرفته‌است. پژوهش حاضر بر آن است تا منظومه­ی مذکور را براساس پیوندش با آیات و مضامین قرآنی و برپایه­ی نظریّه­ی بینامتنی مورد نقد و بررسی قرار دهد. شیوه­ی پژوهش براساس روش تحلیلی- توصیفی است و مبانی نظریِ آن نیز بر پایه­ی آرای نظریّه­پردازان بینامتنی است تا افزون بر نشان­دادن ساختار منسجم ابیات، آشکار گردد که شاعر با چه ترفندهای ادبی­ای، این مضامینِ وحیانی را در مثنوی خویش ­ به‌کاربرده‌است. برآیند تحقیق حاکی از آن است که با وجود ادبیّات خاصّ غنایی حاکم بر متن و جلوه‌گری عشق و غنا در آن، شاعر تحت تأثیر حقایق قرآنی و عقاید اسلامی، از گزاره­های قرآنی به­طور مشهودی بهره برده‌است؛ به­گونه‌ای که این اثر را افزون بر منظومه‌ا‎‌ی غنایی، به مجموعه‌ای از باورهای اسلامی و دینی شاعر در ذهن مخاطب جلوه‌گر می‌سازد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Intertextuality of the Qur'anic vocabulary and concepts in the collection of poems of Vis and Rāmin

نویسندگان [English]

  • Ali Tasnimi 1
  • reihane sadeghi 2
1 Ali Tasnimi, Assisstant Professor of Persian Language and Literature, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran. Corresponding Author.
2 Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Hakim Sabzevari University
چکیده [English]

 
Fakhreddin As'ad Gorgani’s Vis and Rāminis a realistic poetry collection based on an ancient story in the Pahlavi language dating back to the Parthian period, which was poeticized in the fifth century. It is not expected that the Qur’anic concepts are referred to in this story since it goes back to the pre-Islamic era. However, the poet has abundantly used the lexicon and concepts of the Qur’an in the explanation of propositions and the order of verses. The present analytical-descriptive study, drawing on the theory of intertextuality, seeks to evaluate this poetry collection based on its intertextual relationship with the Qur’an and Qur’anic themes. This study is theoretically based on the ideas of theorists of intertextuality, so that in addition to uncovering the solid structure of ayahs, the literary tricks the poet has used in expressing such divine themes in his work might be clarified. The findings show that despite the dominance of special lyric literature in the text and the representation of love and lyric in it, the poet, influenced by Qur’anic truths and Islamic beliefs, has clearly used Qur’anic propositions in such a way that his work, beyond a lyric poetry collection, manifests itself in the minds of the audience as a collection of Islamic and religious beliefs.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Quran
  • Lyric Literature
  • Intertextuality
  • Fakhreddin As'ad Gorgani
  • Vis and Rāmin
  1. قرآن کریم .(1379). ترجمه­ی محمّدمهدی فولادوند، قم: دارالقرآن­الکریم.
  2. آل حسینی، فرشته و دیگران .(1392). «فلسفه‌ی تربیت اسلامی و مأموریت احیای عمل تربیت اسلامی»،  پژوهش در مسایل تعلیم و تربیت اسلامی، س21 (دوره‌ی جدید)، ش20، 25-7.
  3. آلن، گراهام .(1380). بینامتنیّت،  ترجمه‏ی پیام یزدانجو،  تهران: مرکز.
  4. اسلامی ندوشن، محمّدعلی .(1349). جام جهان­بین  (در زمینه‌ی نقد ادبی و ادبیّات تطبیقی)، تهران: ابن­سینا، چاپ سوم.
  5. امانی، رضا؛ محمّدنبی احمدی و یُسرا شادمان .(1392). «بررسی چگونگی ارتباط قرآن و شعر جاهلی با رویکرد بینامتنیّت»، فصلنامه‏ی­ مطالعات ادبی- قرآنی، دانشکده‏ی اصول دین قم، س1. ش1، 93-73.
  6. ایمانیان، میثم و حسین ایمانیان .(1393). «تناص قرآنی در زاهدانه­های دوره‏ی اندلس»، مجموعه‏ مقالات همایش ملّی بینامتنیّت،  جلد اوّل،  به کوشش سیّدمحمّدرضی مصطفوی­نیا،  قم: پویشگر.
  7. خطیبی، حسین .(1390). فنّ نثر در ادب فارسی، تهران: زوّار،  چاپ چهارم.
  8. راستگو، سیّدمحمّد .(1380). تجلّی قرآن و حدیث در ادب فارسی،  تهران: سمت،  چاپ دوم.
  9. رزّاقی شانی، علی .(1389). فخرالدّین اسعد گرگانی، تهران: تیرگان. 
  10. 10. رینگرن، هلمر .(1388). تقدیرباوری در منظومه‌های حماسی فارسی (شاهنامه و ویس و رامین)، ترجمه‌ی ابوالفضل خطیبی. تهران: هرمس.
  11. 11. ژنت، ژرار .(1391). مدخل لجامع­النّص، ترجمه‏ی عبدالرّحمان ایوب، بغـداد: دارالشّـؤون الثّقافیـةُ­العامه، الطبعةالاوّلی.
  12. صفا، ذبیح‌الله. (1371). تاریخ ادبیّات در ایران، (جلد 1 و 2)، تهران: فردوس، چاپ یازدهم.
  13.                        . (1363). گنج سخن، جلد اوّل (از دوره‌ی 4جلدی)، تهران: ققنوس، چاپ هفتم.
  14. طباطبایی، سیّدمحمّدحسین .(1385).  المیزان فی تفسیرالقرآن، (دوره‌ی20 جلدی)، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه‌ی مدرّسین حوزه‌ی علمیّه‌ی قم، چاپ بیست­ویکم.
  15. فروزانفر، بدیع‌الزّمان. (1358). سخن و سخنوران، تهران: خوارزمی، چاپ سوم.
  16. فروزنده، مسعود و امین بنی­طالبی. (1393). «بازتاب دیدگاه شاعر در نحو منظومه‌ی ویس و رامین».،  متن‌شناسی ادب فارسی دانشگاه اصفهان،  س2، (از دوره‌ی جدید) ،  ش2، 22-1.
  17. کریستوا، ژولیا .(1381). کلام، مکالمه، رمان،  ترجمه­ی پیام یزدانجو. تهران: مرکز.
  18. گرگانی، فخرالدّین اسعد (1381). ویس و رامین (با دو گفتار از صادق هدایت و مینورسکی)، با مقدّمه و تصحیح و تحشیه­ی محمّد روشن،  تهران: صدای معاصر، چاپ دوم.
  19. مکارم شیرازی، ناصر. (1386). تفسیر نمونه (تفسیر و بررسی تازه‌ای درباره­ی قرآن مجید)،  جلد23 (از دوره‌ی 27جلدی)،  با همکاری جمعی از نویسندگان، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ بیست­وهشتم.
  20. نامورمطلق، بهمن. (1390). درآمدی بر بینامتنیّت، نظریّه­ها و کاربردها، تهران: سخن.
  21. واردی، زرّین تاج و لیلا عبدی. (1389)،  «جلوه‌های فرهنگ ایران باستان و اسلام در ویس و رامین»، مجلّه­ی مطالعات ایرانی، س9،  ش17، 236-227.
  22. Neil, H. (1987). Writings on Art and Literature by Sigmund Freud. Foreword by Stanford University Press.