زیبایی‌شناسی فراهنجاری‌های نحوی در سوره مبارکه «توبه»

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو دکترا زبان و ادبیات عربی

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا همدان

3 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا همدان

چکیده

فراهنجاری، یکی از اصطلاحات متدوال در سبک­شناسی است که در نتیجه خروج از نُرمِ (norm) عادی زبان به وجود می­آید. این پدیده در لایه­های «آوایی»، «نحوی»، «واژگانی» و «معنایی» رخ می­دهد، اما مقاله حاضر، پدیده فراهنجاری­ نحوی «اللانحوی»، را مورد بررسی قرار داده است. مقصود از فراهنجاری ­نحوی یعنی خروج از قوانین حاکم بر نحو زبان هنجار و از آنجا که «تناوب»، «تضمین» و «التفات» پدیده­هایی پر بسامد در سوره مبارکه توبه هستند و منجر به «ادبیت» یک اثر ادبی می­شوند؛ لذا مقاله حاضر تلاش کرده است تا با روش سبک­شناسی و شیوه توصیفی – تحلیلی، این سه پدیده را مورد بررسی قرار دهد. هدف اصلی از نگاشتن این مقاله، بیان زیبایی­شناسی و اغراض دلالی این سه پدیده هنجارگریز است. برآیند این جستار حاکی از آن است که تضمین نحوی در مقایسه با تناوب و التفات از بسامد بیشتری برخوردار بوده و زیبایی­شناسی آن علاوه بر تکرارزدایی، ایجاز در اسلوب و شمولیت در معناست. همچنین در این سوره مبارکه سه نوع التفات (معجمی، ضمائر و عددی) به کار رفته است که اغراضی چون تاکید، تکرارزدایی و جلب توجه مخاطب را موجب شده است.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Aesthetics of Syntactic Deviation in Surah At-Tawba

نویسندگان [English]

  • javad mohammadzade 1
  • Salahoddin Abdi 2
  • Morteza Ghaemi 3
1 student of Phd
2 professor of university
3 . Professor, Faculty Member of Bu-Ali Sina University
چکیده [English]

Deviation is one of the common terms in stylistics created as a result of leaving the normal form of language.This phenomenon occursin different layers of language including "phonetics", "syntax", "lexical" and "semantics".The present paper, however, solely examined syntactic deviation, which means leaving the syntactic rules of the standard language. Since "alternation", "tazmin" and "iltifāt" frequently appear in Surah At-Tawba, and contribute to the "literariness" of a literary work, the present descriptive-analytical paper thus triedto examine these three devices. This paper mainly aimedto articulate the aesthetics and objectives of these deviating devices. Findings suggests that syntactic tazmin is more frequent than alternation and iltifāt and its aesthetics, in addition toavoiding repetition, is briefnessof style and inclusiveness of meaning. Furthermore, three types of iltifāt (mo'jami=dictionary meaning, pronouns, and numbers) have been used in this surah, serving intentions such as emphasis, repetition-avoiding, and catching the audience's interest.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Surah At-Tawba
  • stylistics
  • defamiliarization
  • syntactic tazmin
  • iltifāt

مراجع

  1. شفیعی کدکنی، محمّد رضا (1368هـ.ش)؛ موسیقی شعر، تهران: آگاه
  2. ــــــــــ (1391هـ.ش)؛ رستاخیزکلمات )درس گفتارهایی دربارة نظریة ادبی صورتگرایان روس(، تهران: سخن
  3. علوی مقدم، مهیار(1377هـ.ش)؛ نظریه­هاینقدادبیمعاصر  )صورتگراییوساختارگرایی(تهران: سمت.
  4. فتوحی، محمود (1391ه.ش)؛ سبک­شناسی: نظریه­­ها، رویکردها و روش­­ها، تهران: انتشارات سخن.
  5. ابن الأثیر، ضیاء الدّین (1993م)؛ المثل السائر فی أدب الکاتب والشّاعر، تحقیق: محمد محی الدّین عبد الحمید، مصر: شرکة مکتبة ومطبعة مصطفی البابی وأولاده.
  6. ابن عاشور، محمد الطاهر. (1984م)؛ تفسیر التحریر والتنویر، ج7، تونس: الدار التونسیة للنشر.
  7. ابن منظور، محـمد بن مکرم.(لاتا). لسان العرب. بیروت: دار صادر
  8. ابن هشام، عبدالله (لاتا)؛ مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب، علّق علیه: أبو عبدالله الجنوبی،. ج1و2، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  9. ابن یعیش، یعیش بن علی. (لاتا)؛ شرح المفصّل، بیروت: عالم الکتب.
  10. أبو السعود، محمد بن محمد العمادی (لاتا)؛ إرشاد العقل السلیم إلی مزایا القرآن الکریم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  11. الإشبیلی، بن‏عصفور(1980م)؛ ضرائرالشعر، تحقیق: السیدإبراهیم‏محمد، الطبعة‏الأولی، بیروت: دار الأندلس.
  12. الآلوسی، محمود أبو الثناء (لاتا). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، ج7 و8 و9، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  13. إمرؤالقیس(2004م)؛ دیوان إمرئ‏القیس، ضبطه: مصطفی عبدالشافی،ط5، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  14. الأندلسی، أبو حیّان (1993م)؛ تفسیر البحر المحیط، الجزء الرابع، لبنان، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  15. الجندی، طه‏محمد(1998م)؛ التناوب‏الدلالی بین صیغ‏الوصف العامل، القاهرة: دار الکتب المصریة.
  16. الخضری، محـمدأمین(1989م)؛ من أسرارحروف‏الجرفی‏الذکرالحکیم،ط1، القاهرة: مطبعة الأمانة.
  17. درباس، إیناس شعبان محمد (2010م)؛ التضمینبینحروفالجرفیصحیحالبخاری، دراسة نحویة دلالیة، رسالة ماجستیر فی الصرف والنحو، الجامعة الإسلامیة – غزة. 
  18. درویش، محی‏الدین(1999م)؛ إعراب‏القران‏الکریم وبیانه، دار ابن‏کثیرللطباعة والنشر، دمشق- بیروت.
  19. الدرینی، محمود محمود (2001م)؛ التضمین والتناوب فی العربیة بین النظریة والتطبیق، الطبعة الأولی، مصر: دار الکتب.
  20. الرازی، فخر الدین (1981م)؛ التفسیر الکبیر، الطبعة الأولی، بیروت: دار الفکر
  21. الزمخشری، جار الله أبی القاسم محمود بن عمر. (1998م)؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل وعیون الأقاویل فی وجوه التأویل، تحقیق: عادل أحمد عبد الموجود وعلی محمد معوّض، ج 2و3، الریاض: مکتبة العبیکان.
  22. السّامرائی، فاضل صالح (2003م). معانی النحو. (الجزء الأول والثالث). شرکة العاتک لصناعة الکتاب، القاهرة.
  23. السّد، نور الدّین (لاتا)؛ الأسلوبیةوتحلیلالخطاب،دراسةفیالنقدالعربیالحدیث (الأسلوبیة والأسلوب)، ج1، الجزائر: دار هومة
  24. سلیمان، فتح‏الله أحمد(2008م)، الأسلوبیة: مدخل نظری ودراسة تطبیقیة. القاهرة: دار الآفاق العربیة.
  25. الصابونی، محمد علی (1981م). صفوة التفاسیر. (ج3). دار القرآن الکریم، بیروت.
  26. الطباطبائی، محمد حسین(1997م)؛ تفسیر المیزان، ج8، بیروت: مؤسسة الأعلمی‌للمطبوعات.
  27. الطبری، أبو جعفر محمّد بن جریر (2001م)؛ تفسیر الطبری، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، القاهرة: دار هجر.
  28. طبل، حسن (1998م)؛ أسلوب الالتفات فی البلاغة القرآنیة، القاهرة: دار الفکر العربی.
  29. العسکری، أبو هلال (1997م)؛ الفروق اللغویة، ت: محمد إبراهیم سلیم، القاهرة: دار العلم والثقافة.
  30. فضل، صلاح (1998م)؛ علمالأسلوبمبادئهوإجراءاته، ط1، القاهرة: دار الشروق.
  31. القزوینی، خطیب (1993م)؛ الإیضاح فی علوم البلاغة، شرح و تعلیق: محمد عبد المنعم خفاجی، الطبعة الثالثة، بیروت: دار الجیل.
  32. کوهن، جان (1999م)؛ النظریة الشعریة، ترجمه: أحمد درویش، الطبعة الرابعة، القاهرة: دار غریب.
  33. الموصلی، موفق الدین یعیش بن علی (2001م)؛ شرح المفصل للزمخشری، تحقیق: إمیل یعقوب، الطبعة الأولی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  34. الهاشمی، أحمد (2007م)، جواهر البلاغة، علق علیه: سلیمان الصالح، دار المعرفة، بیروت، لبنان.
  35. الهیشری، الشاذلی (1991م)؛ «الالتفات فی القرآن الکریم»، حولیات الجامعة التونسیة، جامعة تونس، العدد32، ص131-172

 

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار