بررسی فنّی «حسن ابتدا» و «براعت استهلال» و «حسن ختام» در قصّه‌های قرآن (موردپژوهانه، داستان حضرت موسی و یوسف (علیهما السَّلام))

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه حکیم سبزواری

2 دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

براعت استهلال، حسن ابتدا و براعت ختام از صنایع معنوی بدیع می باشد که در زیبا سازی متون نظم و نثر ادبی و جلب توجه مخاطب و همراه کردن او با داستان، نقش عمده­ای را ایفاء می­کند. تنوع در شیوه­های آغازین کلام و انسجام معنایی میان مقدمه و متن اصلی و خاتمه در داستان یکی از نشانه­های توانمندی ادیب یا سخنور در خلق اثر است. قرآن کریم که به­عنوان کلام خالق و معجزه بی­بدیل پیامبر رحمتr است،  دل ها را جذب عظمت بیان خود کرده و گوش جان را مسحور سخن خویش می­سازد. یکی از نشانه­های اعجاز قرآن کریم فواتح و خواتم سوره­ها است که با کلمات و عباراتی زیبا و جذاب آغاز می گردد و با اشاره­ای لطیف و متناسب، مقصود سور­ها را بیان می­کند و با این شیوه­های بیانی، خستگی و ملالت را از مخاطب خود می­زداید.
همچنین داستان­های قرآن نیز از لحاظ ساختار کلام با شیوه­های مختلفی آغاز می­گردد. مقدمه داستان­های قرآن متنوع بوده و از جذابیت هنری ویژه­ای برخوردار است و با شیوه­های بیان منحصر به فرد خود، در خواننده ایجاد شوق و انگیزه می­کند. همچنین انسجام الفاظ، موسیقی درونی، ارتباط تنگاتنگ معنایی و تناسب میان مقدمه و متن اصلی و خاتمه داستان، تأثیر بسزایی در جلب توجه خواننده داشته و او را در فراز و نشیب صحنه­های داستان با خود همراه می­کند.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Technical Analysis of Good Beginning, Prologue and Good Ending: the Case of Qur’anic Stories of Prophet Musa and Prophet Yusuf (UTBP)

نویسندگان [English]

  • Hassan Majidi 1
  • Mahdi Barzegar 2
1 Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Hakim Sabzevari University
2 . PhD Candidate of Arabic Language and Literature, Hakim Sabzevari University;
چکیده [English]

Prologue (bera't-e istihlal), good beginning (husn-e ibtida), and good ending (husn-e khitam) are among the semantic literary devices of badīʿ that play a major role in the beauty of literary prose and poetry, attracting the attention of the audience and compelling it to accompany with the story. The variety in the way to begin a text and the semantic coherence between the introduction, the body and the ending in a story is one of the hallmarks of the ability of the literator and the eloquent in the creation of a work. The Holy Qur’an as divine words and the unparalleled miracle of the Prophet of mercy (PBUH) has absorbed hearts to the glory of its expression mesmerizing the ears of the soul. One of the indicators of the Qur’anic miracle is the beginnings and the endings of the surahs that start with attractive words and expressions, articulating the intended messages of each surah using lively and appropriate references and suggestions hence rubbing off tiredness from the audience. In addition, Qur’anic stories similarly begin in different ways. The introductions of Qur’anic stories enjoy diversity and a special artistic appeal, arousing enthusiasm and motivation among the readers using its idiosyncratic expressional methods. Besides, the coherence of the words, internal music, close semantic relationship, and proportionality between introduction, body and ending of the story plays an influential role in catching the attention of the readers, and making them interested in accompanying the ups and downs of the story scenes.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • prologue (bera't-e istihlal)
  • good beginning (husn-e ibtida)
  • good ending (husn-e khitam)
  • Qur’anic stories

مراجع

1- ابن معتز، ابوالعباس عبدالله(1433هـ.2012م)، کتاب البدیع، شرح عرفان مطرجی، الطبعة الاولی، بیروت، مؤسسه الکتب الثقافیة.
2- حسینی، اعظم سادات(1397)، «تحلیل روایت شناختی داستان حضرت مریم(س) در قرآن کریم»، فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات علوم قرآن و حدیث، دانشگاه الزهرا(س) سال 15، شماره 39، صص 34-1.
3- خطیب قزوینی، محمد بن عبدالرحمن(1363)، تلخیص المفتاح فی المعانی و البیان و البدیع، قم، انتشارات زاهدی.
4- الراجحی، عبدالغنی(1389)، «براعة الاستهلال و روعة الاسالیب فی فواتح سور القرآن»، مجله منبر الاسلام، العدد 5، السنة السابعه و العشرون، صص 33 – 30.
5- سجادی، علی، یوسفی، غلامحسین(1391)، بوستان سعدی، تهران، انتشارات کلهر.
6- سنگری، محمدرضا(1382)، «دریچه ای به زیباشناسی داستان»، رشد آموزش زبان و ادب فارسی، تابستان 1382 شماره 66، صص 21 -16.
7- سیدقطب، ابراهیم(1988)، التصویر الفنی فی القرآن، الطبعة 10 ، القاهره، دار الشرق.
8- سیدقطب، ابراهیم(1335)، فی ظلال القرآن، کتابخانه مدرسه فقاهت، کتابخانه تصویری (lib.efatwa.ir/41781/4/1879).
9- سیوطی، جلال الدین(1974)، الاتقان فی علوم القرآن، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب.
10- شیرازی، مکارم و جمعی از فضلا و دانشمندان(1362)، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
11- طباطبائی‌، محمدحسین(1396)، ترجمه تفسیر المیزان، مترجم محمدباقر موسوی‌ همدانی، اصفهان، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت(ع) (lib.ahlolbait.ir/parvan/resource/45959/7).
12- علوی ‏مقدم، محمد(1393)، «براعت استهلال»، سایت دانشنامه‏ جهان ‏اسلام  
rch.ac.ir/article/Details/6254.
13- غلامرضا، علی اصغر(1389)، «ساختار روایت در قصه های قرآن مجید»، فصلنامه پژوهش های ارتباطی، شماره 64، صص 50-31.
14- فرشیدوَرد، خسرو(1363)، دربارة ادبیات و نقد ادبی، تهران، امیرکبیر.
15- قرائتی، محسن(1377)، تفسیر نور، چاپ 3، قم، مؤسسه در راه حق.
16- لاشین، عبدالفتاح(2009)، البدیع فی ضوء أسالیب القرآن، القاهره، دارالفکر العربی.
17- معرفت، محمدهادی(1388)، التمهید فی علوم القرآن، قم،مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.
18- معرفت، محمدهادی(1387)، علوم قرآنی، چاپ 5، تهران، انتشارات سمت.
19- ملبوبی، محمد تقی(1376)، تحلیلی نو از قصه های قرآن، تهران، امیر کبیر.
20- میرصادقی، جمال(1394)، عناصر داستان، چاپ 9، تهران، نشر سخن.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار