کاربردهای فعل «ماضی» در دستور عربی و فارسی با رویکردی به آیات قرآن

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک.

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک.

چکیده

«فعل» از ارکان مهم در ساختار جمله است که بار اسنادی و دلالت زمانی آن را بر دوش می‌کشد. قرآن کریم نیز آکنده از انواع قالبهای فعل ماضی است که کاربردهای متنوع آن تاکنون آنگونه که باید مورد دقت و بررسی قرار نگرفته است. از میان اقسام آن، فعل «ماضی» در دو زبان فارسی و عربی، به شکلی گسترده‌ و در ساختارهای متنوّع به کار رفته است و ضمن دلالت بر زمان گذشته، مفهوم زمان حال و آینده را نیز منتقل می­سازد. این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی ـ تحلیلی در حوزه دستور تطبیقی، تلاش دارد ساختارهای فعل ماضی را در این دو زبان، عمیقاً واکاوی کند و کاربردهای متنوع آنها را با تکیه بر قرآن کریم تبیین نماید؛ به‌گونه‌ای که با یکدیگر مشتبه نگردد و مترجمان در فهم صورت­های مختلف زمان‌های افعال دچار اشتباه نشوند.
در این جُستار، ضمن یکپارچه‌­سازی زمان‌ ماضی در دستور فارسی و عربی با رویکرد قرآنی، قواعد دستوری ماضی ساده، ماضی نقلی، ماضی استمراری، ماضی بعید و ماضی التزامی، به همراه کارکردهای گسترده آن­ها آمده است. همچنین برای زمان گذشته نیز دو قالب جدید زمان «ماضی بدوی» و «ماضی مقصود»، به زمان‌های افعال اضافه گردید که در منابع دستوری فارسی و عربی بدان اشاره‌ای نشده است، یا آن‌که برایش چارچوبی دقیق واحکامی مشخص تبیین نگشته است. همچنین برای تبیین قواعد دستوری، به 30 شاهد شعر فارسی و 13 بیت عربی و 50 آیه قرآن کریم استناد شده و در مجموع، 125 قاعده برای کاربردهای مختلف فعل ماضی در هر دو زبان فارسی و عربی تدوین گردیده است.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Analysis of the Applications of the ‘Past’ Tense in Arabic and Persian Using the Qur’an

نویسندگان [English]

  • Farhad Rajabi Noushabadi 1
  • Mohammad Jorfi 1
  • Qasem Mokhtari 2
  • Sayyed Abolfazl Sajjadi 3
  • Mahmood Shahbazi 3
1 . Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, Arak University
3 1 Assistant Professor; Department of Arabic Language & Literature; Arak University
چکیده [English]

Abstract
‘Verb’ is a main constituent of each sentence carrying its aspect and time. The Holy Qur’an is rich in past tense verbs whose various applications have so far been left mostly unexplored. Among the different types of verbs, the ‘past’ tense is extensively used in various structures in both Persian and English, showing the temporal aspect besides conveying the concepts of present and future. The present study, adopting a descriptive-analytical approach in the field of comparative grammar, is an attempt to deeply explore the past structures in these languages ​​and to explicate the various applications of this tense so as to clearly differentiate them and help translators not to misunderstand the different forms of verb tenses. In addition to integrating the past tense in Persian and Arabic grammar into a Qur’anic approach, the rules for simple past tense, present perfect, past continuous, past perfect and subjunctive mood along with their usages were explained. Furthermore, two new forms, namely ‘primitive past’ and ‘purposive past’, were added to the past tense, which have not been noted in the Persian and Arabic grammar sources or otherwise for which no clear framework and rule has been given. Finally, to expand on grammatical rules, 30 examples from Persian poetry, 13 Arabic couplets, and 50 Qur’anic ayahs were cited and overall 125 rules for different applications of the past tense in both Persian and Arabic were formulated.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: the Holy Qur’an
  • comparative grammar
  • time signification
  • primitive past
  • purposive past

مراجع

- قرآن کریم
2 -آذرنوش، آذرتاش، (1367)، آموزش زبان عربی، ج1، تهران: نشر دانشگاهی.
3-آمدی، عبدالواحد، (1429)، غررالحکم و دررالکلم، چاپ سوم، قم: دارالکتاب الإسلامی.
4- ابن یعیش، موفق‏الدین ابی البقاء (2001)، شرح المفصّل للزمخشری، بیروت: دارالکتب العلمیة.
5- ابوالقاسمی، محسن(1375)،دستور تاریخی زبان فارسی، چاپ اول، تهران، سمت.
6- احمدی بیرجندی، احمد، (1352)،  دستور زبان فارسی، چاپ پنجم، مشهد، کتبفروشی باستان.
7- احمدی گیوی، حسن؛ انوری، حسن(1373)، دستور زبان فارسی، چاپ‏دهم، تهران: انتشارات فاطمی.
8- احمدی گیوی، حسن (1380)، دستور تاریخی فعل، تهران: نشر قطره.
9- بدیع یعقوب، إمیل، ( 1423)، موسوعة النحو و الصرف، چاپ دوم، تهران: انتشارات عترت.
10- بصّاری، طلعت(1345)، دستور زبان فارسی، چاپ اول، تهران، انتشارات طهوری.
11- بیهقی، ابوالفضل، (1384)، تاریخ بیهقی، به کوشش خطیب رهبر، تهران: انتشارات مهتاب.
12- خطیب رهبر، خلیل (1381)، دستور زبان فارسی، تهران: انتشارات مهتاب.
13- خلایلی، کمال، (1988)، معجم کنوز الأمثال والحکم العربیة، الطبعة الأولی، بیروت: مکتبة لبنان.
14- خیام­پور، عبدالرسول (1389)، دستور زبان فارسی، چاپ پانزدهم، تهران: انتشارات ستوده.
15- سلطانی گرد فرامرزی، علی، (1373)، دستور زبان فارسی، تهران: انتشارات حیدری.
16- سیدی، حسین (1387)، رویکرد زبان­شناختی به نحو عربی، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
17- سیبویه، عمرو بن عثمان (2009)، الکتاب، الطبعة الثانیة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
18- شریعت، محمد جواد (1372)، دستور زبان فارسی، تهران: انتشارات اساطیر.
19- صادقی، علی اشرف، (1358)، دستور زبان فارسی، چاپ اول، تهران: انتشارات کتاب­های درسی.
20- غلایینی، مصطفی،(1425)، جامع‏الدرو‏س‏العربیة، الطبعةالأولی، بیروت: دار إحیاء‏التراث العربی.
21- فرشیدورد، خسرو، (1392)، دستور مفصل امروز، چاپ چهارم، تهران: انتشارات سخن.
22- لواسانی، احمد، (1380)، مدخل إلی اللغة الفارسیة، چاپ هشتم، بی­جا: دارالحکمة.
23- مبرد، ابوالعباس، (1993)، الکامل فی اللغة و الأدب، بیروت: مؤسسة الرسالة.
24- مخزومی، مهدی (1986)، فی‏النحو العربی: نقد و توجیه، چاپ دوم، بیروت: دارالرائد العربی.
25- مدنی، سیدعلیخان،(1388) الحدائق‏الندیة فی شرح‏الفوائدالصمدیة، الطبعةالأولی، قم: ذو‏ القربی.
26- مشکور، محمدجواد (1349)، دستورنامه، چاپ ششم، تهران: مؤسسه مطبوعاتی شرق.
27- ناظمیان، رضا، (1391)، فن ترجمه از عربی به فارسی، چاپ دوم، تهران: انتشارات سمت.
28- نجفی اسداللهی، احمد، (1362)، مائة قاعدة وقاعدة، تهران: دارالعلوم العربیة.
29- نوبهار، مهرانگیز، (1372)، دستور کابردی زبان فارسی، تهران: رهنما.
30- وحیدیان کامیار، تقی، (1386)، دستور زبان فارسی، چاپ دهم، تهران: انتشارات سمت.
31- وزین­پور، نادر (1369)، دستور زبان فارسی، تهران: انتشارات معین.
32- ــــــــــــــ (1371)، بر سمند سخن، چاپ پنجم، تهران: انتشارات فروغی.
33- یاسمی، رشید؛ بهار، ملک­الشعراء؛ فروزانفر، بدیع­الزمان؛ قریب، عبدالعظیم؛ همایی، جلال­الدین (1380)، دستور زبان پنج استاد، چاپ پنجم، تهران: انتشارات فردوس.

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار