واسازی ساختار مرحلة آغازین داستان آفرینش براساس نقش دوگانه ها (تطبیق متون قرآن، تورات، بندهش و گزیده های زادسپرم)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد گروه زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

3 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

«دوگانه­ها» در انتقال معنای روایا­ت همواره نقشی اساسی دارند و معنا از طریق ساختار این «دوگانه­ها» و تعاملاتشان ایجاد و منتقل می­شود. برخی ساختارگرایان بر این باورند که همة روایات بر پایة ساختاری ثابت از «دوگانه­ها» استوار هستند. این پژوهش، روایات مربوط به «آفرینش» در متون بندهش، زادسپرم، قرآن و تورات را بر اساس نقش دوگانه­ها انطباق داده تا از این طریق ساختار بنیادین آن را مشخص کند. با این هدف، ابتدا با بررسی اسطوره­واج­های متون اصلی و برخی متون دیگر، ساختاری فرضی ترسیم شد، سپس با مطالعة دوبارة متون مورد بحث، این ساختار اثبات شد و توانایی توجیه رویدادهای متن را پیدا کرد. طبق این ساختار، مفاهیم ظلمت/ نور و مذکر/ مؤنث «دوگانه­های» اصلی مرحلة آغازین روایت آفرینش به شمار می­روند. از ترکیب این دوگانه­ها چهار شخصیت «مذکرِ روشن»، «مونثِ روشن»، «مذکرِ تاریک» و «مونثِ تاریک» ایجاد شده است. این چهارشخصیت در فصل بهار بندهش شامل روشنی بی­کران (هرمزد)، روشنی مادی، تاریکی بی­کران (اهریمن) و تاریکی مادی است. در باب نخست تورات نیز شامل روز، زمین، شب و دریا می­شود. این شخصیت­ها در قرآن بر داستان آفرینش آدم انطباق می­یابد و شامل آدمِ پیش از بهشت (روح)، زوجِ آدم، ابلیس و فرشتگان است. ویژگی دیگر مرحلة اول آفرینش این است که در جهان روشن، آفرینش صرفا مینوی است و آفرینش مادی اتفاق نمی­افتد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Deconstructing the First Phase of the Story of Creation Based on the Role of Binary Opposites: A Comparative Study of Scriptures of the Qur’an, Torah, the Bundahishn, and the Selections of Zadsparam

نویسندگان [English]

  • Sheida Ghasemi Firoozabadi 1
  • taghi Pournamdarian 2
  • Alireza Sha'banlou 3
1 - Corresponding author: MA Student, Department of Persian Language and Literature, Institute for Humanities and Cultural Studies; Email: ghasemi90@gmail.com
2 - Professor, Department of Persian Language and Literature, Institute for Humanities and Cultural Studies; Email: namdarian@ihcs.ac.ir
3 - Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Institute for Humanities and Cultural Studies; Email: alirezashabanlu@gmail.com
چکیده [English]

Binary opposites always play an essential role in transferring the meanings of narratives; meaning is produced and transferred through the structure and interrelations of binary opposites. Some structuralists believe that all narratives are founded on a fixed structure of binary opposites. Based on the role of binary opposites, this study compared narratives related to Creation in the texts of the Bundahishn, the Selections of Zadsparam, the Qur’an and Torah in order to establish the basic structure of the Story of Creation. To this end, first a hypothetical structure was depicted by analyzing the mythemes of the main texts and some other texts. Then, by a thorough re-reading of the selected texts, this structure was set as the verified basis and found the ability to explain the events in the text. Based on this structure, the main binary opposites of the first phase of the Story of Creation are: light/dark and male/female. Four characters, namely, light-male, light-female, dark-male, and dark-female, have been produced by combining these binaries. In the spring chapter of the Bundahishn, these four characters comprise never ending light (Hormozd), material light, never ending darkness (Ahriman), and material darkness. Day, earth, night, and sea play the same four characters in the first chapter of Torah and in the creation story of Adam they come in the names of pre-heaven Adam (spirit), Adam’s wife, Iblis, and angels. Another characteristic of the first phase of Creation is that creation in the light world is only spiritual and no material creation happens.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • comparative religion
  • the Story of Creation
  • structuralism
  • binary opposition
  • the first phase of Creation

مراجع

. احمدی، مهدی و دیگران (1396)، «بررسی تطبیقی - ساختاری وضعیت آغازین عالم هستی در اسطوره­های جهان»، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره­شناختی، دورة 13، شمارة 47، صص 13-65.
2. برزگر، الهه (1396)، «بررسی تطبیقی روایت آفرینش نخستین انسان ­در قرآن و عهدین و مقایسة آن با متون زرتشتی»، دومین کنگرة بین­المللی علوم انسانی، مطالعات فرهنگی، تهران، مرکز توانمندسازی مهارت­های فرهنگی و اجتماعی جامعه.
3. تاجری­نسب، غلامحسین و اعظم بهادری (1389)، «بررسی آفرینش زن در قرآن، احادیث و تورات»، پژوهشنامة علوم و معارف قرآن کریم، سال اول، شمارة 6، صص 9-23.
4. ترکمانی، حسین­علی و دیگران (1396)، «تحلیل روایت­شناختی سورة نوح (ع) بر مبنای دیدگاه رولان بارت و ژرار ژنت»، فصل­نامه پژوهش­های ادبی -  قرآنی، سال پنجم، شمارة سوم، صص91-116.
5. جانسون، کریستوفر (1395)، «کلود لوی­استروس»، در مجموعۀ مقالات درآمدی بر ساختارگرایی لوی استروس، توسط ولی­الله رمضانی و موسی­الرضا غربی، ترجمة لیلا اردبیلی، تهران، انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی تهران، صص: 195-213.
6. حق­پرست، لیلا (1394)، «اسطوره­شناسی ساختاری، طرحی کارآمد برای تبیین اسطوره­های هند و ایرانی،  تحلیل  نمونه: داستان جمشید»، پژوهشنامة ادب حماسی، سال یازدهم، شمارة نوزدهم، صص: 159-178.
7. راد محصل، محمدتقی (1381)، «سرودی در ستایش آپام نبات»، نامة پارسی، سال هفتم، شمارة 1(پیاپی 24)، صص  10 – 17.
8. رضی، هاشم (1371)، «حکمت خسروانی: انوار اسپهبدیه (امشاسپندان)»، چیستا، شمارة 89 و 90، صص: 1092- 1099.
9. سلطانی، فاطمه (1397)، «تحلیل داستان­های قرآنی بر اساس نظریة کنشی گریماس»، فصلنامه پژوهش­های ادبی- قرآنی، سال ششم، شمارة دوم، صص 35-54.
10. شاهرخی، نوشین (1379)، «اسطوره آفرینش»، مجلة ایران­شناسی، سال دوزادهم، شمارة 46، صص 140-352.
11. شعبانلو، علیرضا (1396)، «تحلیل عناصر آشوب ازلی»،  فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره­شناختی، سال سیزدهم، شمارة  49، صص: 147-172.
12. صدقی، حامد، و فاطمه گنج­خانلو (1395)، «تحلیل ساختار روایی داستان حضرت سلیمان (ع) و ملکة صبا بر  پایة  الگوی روایی گریماس»، پژوهش­های ادبی - قرآنی، سال چهارم، شمارة سوم، صص: 23-46.
13. صدقی، محمد (1385)، «آدم از دیدگاه قرآن و عهدین»، فصلنامه خط اول، سال اول، شمارة 2: صص 73-94.
14. مندلباوم، دیوید (1395)، «اسطوره و اسطوره­پرداز، برخی ارزیابی­های انسان­شناسانه پیرامون مطالعات اسطوره لوی­استروس»، در مجموعۀ مقالات درآمدی بر ساختارگرایی لوی استروس، توسط ولی­الله رمضانی و موسی­الرضا غربی، ترجمة لیلا اردبیلی، تهران، انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی تهران، صص: 213-226.
15. موسوی، سیدمهران و محمود کریمی (1396)، «مراحل آغازین آفرینش عالم از منظر تورات و بررسی آن در تطبیق با قرآن»،  الهیات تطبیقی، سال هشتم، شمارة هفدهم، صص: 45-62.
16. واحددوست، مهوش و فهری سلیمان (1389)، «نگرشی تطبیقی به اسطوره­های آفرینش»، انجمن علمی زبان و  ادبیات فارسی، سبزوار، صص: 2603-2627.
17. هاشمی­مقدم، سید شمس­الدین و محسن ذوالفقاری (1396)، «هنر سازه­ها در آیات تربیتی قرآن کریم (با تأکید بر نظریه تقابل­های دوگانه)»، فصلنامه پژوهش­های ادبی – قرآنی، سال پنجم، شمارة چهارم، صص : 155-171.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار