بررسی متنیت سورۀ مدثر در رد نظریۀ ریچارد بل

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم قرآن و حدیث، دانشکدۀ علوم قرآنی خوی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، خوی، ایران

2 استادیار زبان و ادبیات عربی، دانشکدۀ علوم قرآنی مشهد، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، مشهد، ایران

چکیده

در طول تاریخ موضوع عدم انسجام سوره‌های قرآن و روساخت بعضا گسستۀ آن، همواره مجالی برای شبهه‌پراکنی فراهم می‌کرده است. سورۀ مدثر از جمله سوره‌هایی است که از نگرگاه ریچارد بل سوره‌ای فاقد انسجام به‌شمار می‌آید. وی تفاوت سبک، طول و عدم ارتباط موضوعی آیۀ31 و نقض اختیار انسان در آیۀ 56 این سوره را شاهد مدعای خود بیان نموده است. براین اساس بازخوانی متنیت و انسجام سورۀ مذکور در راستای دفع ادعای بل امری اجتناب‌ناپذیر می‌نماید. بدین تصور نوشتار حاضر بر آن است تا در پرتو نظریۀ متنیت، ضمن روش توصیفی-تحلیلی عوامل متن‌بودگی و پیوستگی این سوره را استخراج نماید. تحلیل داده‌ها حاکی از آن است که متن قرآن کریم از ویژگی‌های متعدد و متنوع زبانی و متنی برخوردار است و توالی متنی آن به طول و ریتم و سجع و محل نزول آیات ارتباطی ندارد. همچنین با بررسی امکانات زبانی بینامتنیت، نیت/هدفمندی و انسجام به‌عنوان سه معیار در متن‌بودگی متن، مشخص گردید سورۀ مدثر علی‌رغم ظاهر گسستۀ آن، متنی منسجم و پیوسته است. دو عامل بینامتنیت آیه‌ای در آیۀ 31 این سوره به‌واسطۀ رابطۀ معنایی با واژگان «أصحاب النّار»، «عدّة» و «جنود» و هدفمندی کاربست آیه‌ای بلند و طولانی در میان آیات کوتاه را موجه می‌دانند. همچنان‌که بسامد قابل توجه عوامل انسجام پیوندی(اضافی)، دستوری (ارجاع)، واژگانی(تکرار، تضاد، مراعات نظیر) در این سوره حاکی از پیوستگی و انسجام این سوره و آیات آن دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analyzing the Textuality of Surah Al-Muddaththir in Refuting Richard Bell's Theory

نویسندگان [English]

  • Masoumeh Ghanbarpour 1
  • Kobra Rastgoo 2
1 Assistant Professor of Quran and Hadith Sciences, Faculty of Khoy Quranic Sciences, University of Holy Quran Sciences and Education, Khoy Iran
2 Assistant Professor of Arabic Language and Literature, Faculty of Mashhad Quranic Sciences, University of Holy Quran Sciences and Education, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Throughout history, the incoherence of the Qur'anic surahs and its sometimes fragmented structure has always provided room for doubt. Surah Al-Muddaththir is one of the surahs that, from Richard Bell's point of view, is considered as lacking coherence. He has stated the difference in style, length, and the lack of relevance of ayah 31 and the violation of man's free will in ayah 56 of this surah as proof of his claim. Therefore, this article aims to extract the factors of textuality and continuity of this surah in the light of textuality theory, using the descriptive-analytical method. The analysis of the data indicates that the text of the Holy Qurʾan has numerous and diverse linguistic and textual features and its textual sequence is not related to the length, rhythm, rhyme and place of revelation of the ayahs. Also, by examining the linguistic possibilities of intertextuality, intention/purposefulness and coherence as three criteria in the textuality of the text, it was determined that Surah Al-Muddaththir is a coherent and continuous text despite its discrete appearance. Two factors of the intertextuality of ayahs in ayah 31 of this surah justify the use of a long ayah among short ayahs through the semantic relationship with the words and phrases "companions of the fire", "iddah" and "junud". Moreover, the significant frequency of connective (additional), grammatical (reference), lexical (repetition, contrast, symmetry) factors in this surah indicates the continuity and coherence of this surah and its ayahs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Textuality
  • Richard Bell
  • Surah Al-Muddassir

مراجع

  1. - قرآن کریم

    1. آقاگل‌زاده، فردوس(1385). تحلیل گفتمان انتقادی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
    2. آقاگل‌زاده، فردوس(1392). فرهنگ توصیفی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی. تهران: علمی.
    3. ابن‌عاشور، محمدبن‌طاهر(1984م). التحریر والتنویر، تونس، الدار التونسیة للنشر.
    4. ابن‌فارس، احمد(1429ق). مقاییس‌اللغة، تحقیق هارون عبدالسلام محمد، قم: مکتب الأعلام الإسلامی.
    5. ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر(1419ق). تفسیر القرآن العظیم، تحقیق محمدحسین شمس‌الدین، بیروت: دارالکتب العلمیة.
    6. ابوغزالة، إلهام وعلی خلیل حمد(1999م). مدخل إلی علم النص تطبیقات لنظریة روبرت دیبوجراند وولفجانج دربسلر، القاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب.
    7. الهی‌زاده، محمدحسین(1395). درسنامۀ تدبر در قرآن؛ از سورۀ مرسلات تا سورۀ مجادله، مشهد: مؤسسۀ فرهنگی تدبر در قرآن.
    8. بل، ریچارد(1382). درآمدی بر تاریخ قرآن، بازنگری و بازنگاری: و. مونتگمری وات. ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، قم: سازمان اوقات و امور خیریه.
    9. بلاشر، رژی(1387). در آستانۀ قرآن، ترجمۀ محمود رامیار، تهران: دفتر نشر و فرهنگ اسلامی.
    10. توکلی‌محمدی، نرجس؛ مکوند، محمود(1398). بررسی و تحلیل تاریخی اندیشۀ پیوستگی متن قرآن، تحقیقات علوم قرآن وحدیث، دانشگاه الزهرا، ش43، 1-28.
    11. حجت‌الاسلام، میرزا محمدتقی(1386)، دیوان نیر، تصحیح مؤسسۀ فرهنگی- مطالعاتی شمس‌الشموس، تهران: شمس‌الشموس
    12. خطیب‌تبریزی، ابوزکریا یحیی بن علی(1986م). الوافی فی العروض والقوافی، تحقیق فخرالدین قباوة، دمشق: دارالفکر
    13. درویش، محی‌الدین(1415ق). إعراب القرآن الکریم وبیانه، سوریه: الإرشاد.
    14. سمرقندی، نصر بن محمد(1416ق). بحرالعلوم، بیروت: دارالفکر.
    15. سیدقطب، ابراهیم شاذلی(1425ق). فی ظلال القرآن، بیروت: دارالشروق.
    16. شعله، مهسا(1390). «معیارهای متن‌بودگی شهر و روش‌شناسی تحلیل آن». نشریۀ هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، دورۀ سوم، ش4، صص19-32.
    17. صفوی، کورش(1382). معناشناسی کاربردی. تهران: همشهری.
    18. صنعانی، عبدالرزاق بن همام(1411ق). تفسیر عبدالرزاق، بیروت: دارالمعرفة.
    19. طباطبایى، محمدحسین‏(1374). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمۀ محمد باقر موسوى‌همدانی، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، دفتر انتشارات اسلامى‏.
    20. طبرانی، سلیمان بن احمد(2008م). تفسیر الکبیر(تفسیر القرآن العظیم)، الأردن: دارالکتاب الثقافی.
    21. طبرسی، فضل بن حسن(1372). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح فضل‌الله یزدی و هاشم رسولی، تهران: ناصرخسرو.
    22. طبری، محمد بن جریر(1413ق). جامع‌البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفة.
    23. عبدالمجید، جمیل(1998م). البدیع بین ‌البلاغة واللسانیات‌النصیة، القاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب.
    24. عزتی لارسری، ابراهیم و عاشقی، بهنام(1397). بررسی نمونه‌هایی از خبرهای ورزشی شبکه ورزش بر اساس نظریۀ دولی و لوینسون(2001م). فصلنامۀ رسانه، سال سی‌ام، ش2، 107-125.
    25. علوان، عبدالله بن ناصح(1427ق). إعراب‌القرآن، تحقیق بنا ابراهیم و عبدمحمدمحمد، مصر: دارالصحابة للتراث.
    26. فخر رازی، محمد بن عمر(1420ق). التفسیر الکبیر، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
    27. فردوسی، ابوالقاسم(1384). شاهنامۀ فردوسی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.
    28. قرطبی، محمد‌بن‌احمد(1364). الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصرخسرو.
    29. قنبرپور، معصومه؛ راد، علی؛ کاوند، علی‌رضا(1400). نقد شواهد و مستندات ریچارد بل دربارۀ تحریف قرآن با تاکید بر تفاسیر فریقین، قرآن‌پژوهی خاورشناسان، دورۀ شانزدهم، ش31، 244-274.
    30. کرباسی، محمدجعفر(1422ق. إعراب القرآن، لبنان: دار و مکتبه الهلال.
    31. لاینز، جان(1391). درآمدی بر معناشناسی زبان. ترجمۀ کورش صفوی، تهران: علمی.
    32. لطفی‌پور ساعدی، کاظم(1385). درآمدی به اصول و روش ترجمه، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
    33. مختار عمر، احمد(1998م). علم الدلالة، القاهرة: عالم الکتاب.
    34. معین‌الدینی، فاطمه(1382). شگردهای ایجاد انسجام متن در کلیله و دمنه، فرهنگ، ش46-47، 303-326.
    35. مقاتل بن سلیمان، ابوالحسن بن بشیر ازدی(1423ق). تفسیر مقاتل بن سلیمان، تحقیق عبدالله محمود، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
    36. مهاجر، مهران، محمد نبوی(1376). به سوی زبان‌شناسی شعر؛ ره‌یافتی نقش‌گرا، تهران: نشر مرکز.
    37. مهتدی، حسین(1400). بررسی عناصر انسجام متنی در سورۀ لقمان بر اساس نظریۀ نقش‌گرای مایکل هلیدی و رقیه حسن، پژوهش‌های ادبی-قرآنی، سال نهم، ش3، 127-156.
    38. نظری، علی‌رضا(1389). کارکرد عوامل انسجام متنی در خطبه‌های نهج‌البلاغه، رسالۀ دکتری، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکدۀ علوم انسانی.
    39. نظری، علی‌رضا، خلیل پروینی و کبری روشنفکر و فردوس آقاگل‌زاده(1390). زبان‌شناسی متن و الگوی انسجام در آرای نحوی بلاغی و نقدی عربی قدیم، مجلۀ ادب عربی، ش3، 83-112.
    40. هلیدی، مایکل؛ حسن، رقیه(1400). زبان، بافت و متن(جنبه‌هایی از زبان در چشم‌اندازی اجتماعی- نشانه‌شناختی)، ترجمۀ مجتبی منشی‌زاده و طاهره ایشانی، تهران: علمی.
    41. عدوانی، خالدحسن)2008م). دراسات الجملة العربیة ولسانیات‌‌‌ ‌النص، حلب، جامعة حلب.
    42. محمد، عزة شبل(2009م). علم لغۀ النص، القاهرة، مکتبة الآداب.
    43. نصرحامد، ابوزید(1387). معنای متن، ترجمۀ مرتضی کریمی‌نیا، تهران: طرح نو.
    44. Golhziher, I. Introduction to Islamic theology and law. Princetion, 1981.
    45. Halliday M.A.K. & Hasan, R. Cohesion in English, London: Lonhgma, 1976.
    46. Tavakoli Mohamadi, N. & Makvand, M. A historical analysis of the idea of coherence of the Qur'anic text. Journal of Researches of Quran and Hadith Sciences, 43, (2019): 1-28.
    47. Sholeh, M. City Textuality Standards and the Methodology of City Text Analysis, 3, (2012): 19-32.
    48. Ezati Larsari, E. & Asheghi, b. Review of a number of sport news prepared based of Dowley and Levinson theory (2001). 30, (2019): 107-125.
    49. Qanbarpour, M. Rad, A. & Kavand, A.R. Critique of Richard Bell’s Evidences and Documents on the Distortion of the Quran with Emphasis on the Interpretations of the Two Major Sects of Islam. Bi-Quarterly Scientific of the Qur’an and Orientalists, 16(31), (2022): 243-274.
    50. Moin Al-Dini, F. The methods of creating coherence of the text in Kalila and Demaneh. Farhang magazine, 46-47, (2003): 303-326.
    51. Mohtadi H. A Study of Textual Cohesive Elements in Surah Luqman Using Halliday and Hasan’s Functional Theory. Literary Quranic Researches, 9, (2022): 127-157.
    52. Nazari, A. & Parvini, Kh. & Roshanfekr, K. & Aghagolzadeh, F. Textual linguistics and coherent model in syntactic, prosodic, and critical terms in classic Arabic. Arabic Literature, 3, (2012): 83-112.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار