کارکرد بلاغی التفات و تناسب آن در سور عزائم (سجده، فصلت، نجم، علق)

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای ادبیات عربی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهراء(س)،تهران،ایران

2 استادتمام ادبیات عربی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهراء(س)،تهران،ایران

چکیده

اسلوب التفات با توجه به کارکرد بلاغی خود، همواره در پی شناخت مفاهیم و دلالت‌های برجسته و نهفته‌ی قرآنی است تا بدین طریق وجه ارتباطی مستحکمی میان معانی آیات هر سوره بیابد. دراین میان، سور عزائم درکنار نقاط مشترک بسیاری، اعم از اغراض، تکرار آیات و ساختارنحوی، دربردارنده‌ی تناسب التفاتی چشم‌گیری نیز می‌باشند. لذا درپژوهش حاضر، با روش توصیفی-تحلیلی ضمن نگاهی گذرا به مباحث نظری التفات، به اغراض هر سوره و انواع التفات‌ها ازجمله عددی، ضمیری و نحوی پرداخته شد و رابطه‌ی اصلی آن‌ها با محور عمودی سوره نیز مورد توجه قرار گرفت که درنهایت نتایجی از این قبیل به دست آمد: التفات عددی و ضمیری، تنها التفات هایی بوده‌اند که دراین سوره‌ها مرتباً تکرار شده‌اند. علاوه براین، التفات‌های به کار رفته دراین سوره‌‌ها ازمنظر نوع، تعداد و غرض با یکدیگر هماهنگ و متناسب بوده‌ تا جایی که التفات عددی و ضمیری با بسامدهای یکنواختی همراه با چهار غرض مشترک یعنی: تعظیم شأن خداوند و قدرت‌نمایی، تحقیر وتوبیخ کافران، تهدید و تخویف آن‌ها و همدردی با پیامبر اکرم(ص) تکرار شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Rhetorical Function of Iltifāt and its Proportion in 'Azaaim Surahs (i.e., As-Sajdah, Fuṣṣilat, An-Najm, Al-Alaq)

نویسندگان [English]

  • Kowsar Chapchi Behbahanizadeh 1
  • Ensieh Khazali 2
1 PhD Student of Arabic Literature, Faculty of Literature, Al-Zahra University, Tehran, Iran
2 Professor of Arabic Literature, Faculty of Literature, Al-Zahra University, Tehran, Iran
چکیده [English]

With regard to its rhetorical function, iltifāt as a literary device always seeks to understand the prominent and hidden concepts and meanings of the Qurʾān in order to find a solid connection between the meanings of the ayahs of each surah. In addition to many common points, including intentions, repetition of ayahs and syntactic structure, 'Azaaim surahs also contain remarkable iltifāt-related proportionality. Therefore, in the present descriptive-analytical study, while taking a quick look at the theoretical topics about iltifāt, the purposes of each surah and the types of iltifāt, including numerical, pronominal, and syntactical, were discussed, and their main relationship with the vertical axis of the surahs was also considered, and finally, the following results were found: numerical and pronominal iltifāt were the only types repeated regularly in these surahs. In addition,  the instances of iltifāt used in these surahs are coordinated and proportional to each other in terms of type, number and purpose, to the point that the numerical and pronominal iltifāt have uniform frequencies with four common purposes of bowing to the dignity of God and showing power, humiliating and reprimanding the disbelievers, threatening and intimidatating them, and sympathy with the Holy Prophet (PBUH) have been repeated.

کلیدواژه‌ها [English]

  • iltifāt
  • 'Azaaim surahs
  • proportion
  1. -قرآن کریم

    1.ابن اثیر،ضیاءالذین .(بی تا).المثل السائر.قاهره: دارالنهضة

    2.ابن عاشور.محمد بن طاهر.(1984).التحریر و التنویر.بیروت:موسسة التاریخ

    3.ابن معتز.عبدالله.(1402).البدیع.بیروت:دارالمسیرة.تحقیق:کراتشفونسکی

    4.ابن منظور.محمد بن مکرم.(1414).لسان العرب.بیروت:دارصادر.ط3

    5.انیس.ابراهیم.(1980).دلالة الالفاظ.مصر: مکتبة الانجلو

    6.تفتازانی،سعدالدین.(1434ق)،مطول شرح تلخیص مفتاح العلوم. بیروت:دارالکتب العلمیة.ط3

    7.سبکی. بهاءالدین.(1422).عروس الافراح فی شرح تلخیص المفتاح. بیروت: دارالکتب العلمیة

    8.رحمانی،هما وعبدالله راد مرد. (1391)."بازنگری معنایی درالتفات بلاغی و اقسام و کارکردهای آن".مجله جستارهای ادبی. ش176

    9.رهگشای.حلیمه.(1390).تناسب سور عزائم. دانشگاه الزهراء(س)

    10.زمخشری. محمد.(1407).الکشاف عن حقائق غوامض القرآن. قاهرة: دارالکتب العربی.ط3

    11.سید قطب. (1412).فی ظلال القرآن.بیروت: دارالشروق

    12.طباطبایی.محمد حسین.(1417).المیزان فی تفسیر القرآن. قم:انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.ط5

    13.طبل.حسن.(1431).اسلوب الاتفات فی البلاغة القرآنیة.قاهره: دارالسلام.ط1

    1. طوسی.محمد بن حسن.(1409).التبیان فی تفسیر القرآن.بیروت:دار احیاء التراث العربی.ط3

    15.علوی.یحیی.(1423). الطراز‌للاسرار البلاغةوعلوم حقائق الاعجاز. بیروت:مکتبة العصریة.ط1.تحقیق:عبدالحمید هنداوی

    16.فضل الله.سید محمد حسین.(1419).من وحی القرآن.بیروت:دارالملاک للطابعة و النشر

    17.مختاری.قاسم و مطهره فرجی.(1392)."آشنایی زدایی در جزء سی ام قرآن کریم"پژوهش‌های ادبی-قرآنی.93،116،2

    18.مدرسی.سید محمد تقی.(1419).من هدی القرآن.تهران: دارالمحبی الحسین

    19.مکارم شیرازی.ناصر.(1373).ترجمه قرآن.قم: دارالقرآن الکریم.چ11

    1. مکارم شیرازی.ناصر.(1374).تفسیر نمونه.قم:دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.چ1

    21.هاشمی،احمد.(1377).جواهر البلاغة فی المعانی و البیان و البدیع.تهران:الهام.ط6

    22.گرامی پور،مهدی و کریم شیران.(6/11/1399).کاربرد اعجاز گونه ی سمع و ابصار درقرآن از منظر فیزیولوژی