بررسی پیوستگی کارگفتی آیۀ 71 سوره هود بر اساس مدل کلان‌ساختار وان دایک

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اهل البیت(ع)، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشیار علوم قرآن و حدیث، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اهل البیت(ع)، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 دانشیار علوم قرآن و حدیث، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده ادبیات و زبان های خارجی، دانشگاه کاشان. کاشان، ایران

چکیده

تبیین پیوستگی آیات قرآن کریم در سطح معناشناختی در برخی موارد، از جمله آیه 71 سوره هود، دشوار است. وان دایک معتقد است در تبیین پیوستگی متن باید به سطح کاربردشناختی نیز توجه داشت. او مدل نوینی در این­باره ارائه کرده است. هدف این مقاله بررسی پیوستگی کارگفتی آیه 71 سوره هود بر اساس مدل کلان­ساختار وان دایک به روش توصیفی-تحلیلی است. این مقاله به دنبال پاسخ به این سوالات است که مدل کلان­ساختار وان دایک چیست و پیوستگی کارگفتی عبارت «فضحکت فبشرناها» بر اساس این مدل چگونه قابل تبیین است. یافته­های تحقیق نشان داد که کلان ساختارِ بخش آغازین سوره، کارگفتِ إعطای فضل به مؤمنان و عذاب منکران است. کلان­کارگفتِ داستان، آماده­سازی بافتِ ذهنی حضرت ابراهیم(ع) و همسرش برای فرزند دار شدن (به عنوان مصداق اعطای فضل) و آماده­سازی ذهن ایشان برای عذاب قوم لوط (به عنوان مصداق عذاب منکران) است؛ در نتیجه، بر اساس پیوستگی کارگفتی در فضای کلان­ساختار، کاربری حرف فاء در «فضحکت» مبنای معناشناختی و در «فبشرناها» مبنای کاربردشناختی دارد. بر این مبنا، «ضحکت» کنش باگفتۀ «لا تخف» است و نتیجۀ بشارت نیست. از آنجا که بافت ذهنی حضرت ابراهیم(ع) متوجه امنیت همسرشان و نجات قوم لوط است، بشارت فرزند دار شدن به همسر ایشان رسید (فبشرناها).

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigating the Speech Act Cohesion of Ayah 71 of Surah Hūd based on Van Dijk’s Macro-Structure Model

نویسندگان [English]

  • Fateme Fatahi sede 1
  • Azam Parcham 2
  • Mohammad Hassan Saneipour 3
1 PhD Student of Qurʾānic Sciences and Hadith, Department of Qurʾānic Sciences and Hadith, Faculty of Theology and Ahl-al-Bayt Studies, University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 Associate Professor; Department of Qurʾānic Sciences and Hadith, Faculty of Theology and Ahl-al-Bayt Studies, University of Isfahan, Isfahan, Iran
3 Associate Professor; Department of Qurʾānic Sciences and Hadith, Faculty of Literature and Foreign Languages, University of Kashan, Kashan, Iran
چکیده [English]

It is difficult to explain the cohesion of the ayahs of the Holy Qurʾān at the semantic level in some cases, including the 71st ayah of Surah Hūd. Van Dijk believes that in explaining the cohesion of the text, attention should be paid to the pragmatic level as well. He has presented a new model in this regard. The purpose of this article is to investigate the speech act cohesion of ayah 71 of Surah Hūd based on Van Dijk's macro-structure model in a descriptive-analytical way. This article seeks to answer the question of how the speech act cohesion of the phrase "Fazahekat Fabasharnaha" can be explained based on this model. The findings of the research showed that the macro structure of the beginning part of the surah is the speech act of giving grace to the believers and punishment to the unbelievers. The macro-speech act of the story is preparing the mental context of Prophet Ibrahim (AS) and his wife to have a child (as an example of granting grace) and preparing his mind for the punishment of people of Lūt' (as an example of the punishment of the unbelievers). As a result, based on the cohesion of speech act in the macro-structural space, the use of the letter Fa in "Fazahekat" has a semantic basis and in "Fabasharnaha" a pragmatic one. Accordinlgy, "Zahekat" is a perlocutionary act of "laa takhaf" and is not the result of good news. Since the mental context of Prophet Abraham (AS) is focused on the safety of his wife and the salvation of Lūt's people, the good news of having a child reached his wife (Fabasharnaha).

کلیدواژه‌ها [English]

  • speech act cohesion
  • macro-structure model
  • Van Dijk
  • ayah 71 of Surah Hūd
  1. - قرآن کریم.

    1. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
    2. اصغرپور، حسن و مهدیه دهقانی (1398)، «تحلیل انتقادی آراء مفسران در معنا و سبب ضحک در آیه 71 سوره هود»، آموزه­های قرآنی، شماره 30، ص181-208.
    3. بازرگان، عبدالعلی (1372)، نظم قرآن، (بی جا): انتشارات قلم.
    4. بقاعی، إبراهیم بن عمر)بی تا(، نظم الدرر فی تناسب الآیات والسور، قاهره: دار الکتاب الإسلامی.
    5. تجانی، حلومه (2009)، البنیه السردیه فی القصه النبی ابراهیم، بیروت: مرکز النشر و التوزیع.
    6. سلوی محمد، الاوی (1395)، روابط متنی در قرآن ربط،پبوستگی و ساختار، ترجمه سید اکبر جلیلی، تهران: نشر نویسه پارسی.
    7. سید قطب (1386)، فی ظلال القرآن، ترجمه مصطفی خرم دل، تهران: احسان.
    8. شحّاته، عبدالله محمود (1369)، درآمدی به تحقیق در اهداف و مقاصد سوره­های قرآن کریم، نگارش سید محمدباقر حجتی، (بی جا): دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    9. شریفی، محمد (1395)، «مقاله تبیین ماجرای ملاقات همسر حضرت ابراهیم با فرشتگان و پاسخ به شبهات آن با محوریت آیات شریفه 71 تا 73 سوره هود»، پژوهشنامه معارف قرآنی،شماره 27، ص 179-201.
    10. صانعی پور، محمد حسن (1390)، مبانی تحلیل کارگفتی در قرآن کریم، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
    11. طباطبایی، سید محمد حسین (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    12. طبرسی، فضل بن محمد (بی تا)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
    13. فراهیدی، خلیل بن احمد (1410)، کتاب العین، قم: هجرت.
    14. کاظمی، فروغ (1393)، «جستاری در نهج البلاغه از منظر نظریه زبانی کارگفت»، صحیفه مبین، شماره 55، ص 7-38.
    15. کینچ، والتر و وان دایک (1382)، «به سوی انگاره فهم و تولید متن»، ترجمه زهرا ابوالحسنی، پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، شماره 10، ص 53-76.
    16. گلشائی، رامین (1392)، «ارزیابی نظریه­های انسجام و پیوستگی متنی: به سوی چارچوبی برای ارزیابی خوانش پذیری در سطح گفتمان»، پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، شماره 31، ص31-57.
    17. مهاجر، مهران و محمد نبوی (1376)، به سوی زبانشناسی شعر: رهیافتی نقش گرا، تهران: نشرمرکز.
    18. وان دایک، تئون ای (1382)، مطالعاتی در تحلیلِ گفتمان از دستور متن تا گفتمان کاویِ انتقادی، گروه مترجمان پیروز ایزدی و دیگران، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها.
    19. وان دایک، تئون ای (1394 الف)، ایدئولوژی و گفتمان: درآمدی چند رشته ای، ترجمه محسن نوبخت، تهران: انتشارات سیاهرود.
    20. وان دایک، تئون ای (1394 ب)، تحلیل متن و گفتمان (درآمدی بین رشته ای)، ترجمه پیمان کی فرخی، آبادان: پرسش.
    21. یول، جورج، (1383)، کاربردشناسی زبان، ترجمه محمد عموزاده و منوچهر توانگر،تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها.
    22. Briggs, R.S. (2001),Words in Action: Speech Act Theoey and Biblical Interpretation, Edinburgh:T.&T.Clark.
    23. Van Dijk, T.A. (1977 a), “Pragmatic macro-structures in discourse and cognition”, Paper Int. Colloquium ‘The Cognitive Viewpoint’, Ghent, In: M. de Mey, et al., (Eds.) CC 77, University of Ghent, 99-113.
    24. Van Dijk, T.A. (1977 b), Text and Context: Explorations in the semantics and pragmatics of Discourse, London and New York: Longman.