آیۀ اکمال و دلالت آن بر واقعۀ غدیر: تحلیل بر اساس ویژگی دستوری «گذرایی»

نوع مقاله : مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختة کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیت از دانشگاه قم

2 دانشیار گروه زبانشناسی دانشگاه پیام نور

چکیده

 
آیة سوم سوره مائده «الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ دِینِکُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دِیناً» معروف به آیۀ «إکمال» از جمله آیاتی است که مفسران در باب مراد متکلم از کمال­یافتگی دین در آن اختلاف نظر دارند. در میان قرائت‌های مختلفی که از کمال­یافتگی دین در میان مفسران وجود دارد، دو خوانش وجود دارد که یکی «کمال دین» را بر «جامعیت» که محصول اتمام نزول فرامین وحیانی است، حمل می­نماید و دیگری آن را بر «جاودانگی دین» با امر ولایت، منطبق می­داند. با توجه به اینکه دو قرائت مذکور متکی بر قرائن برون‌متنی از جمله شأن ­نزول و مستندات روائی است، نگارندگان به دنبال کشف قرائنی برآمدند که بتواند رهیافتی درون‌متنی برای ترجیح یکی از دو برداشت پیش‌گفته نسبت به دیگری را سامان‌دهد. در نوشتار پیش‌رو به روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه­ای سعی شده با تکیه بر شاخص­های گذرایی به عنوان یک مقوله دستوری، در جهت پیش­بینی امکان زبانی‌شدن یک رویداد در قالب‌بندی گذرا، استفاده شود. با توجه به «گذراییِ» ساختار آیه اکمال، اگر دو رویداد جامعیت و ولایت را ابتدا از منظر معنایی واکاوی کنیم و سپس شاخص­های مفهومی آن دو را منطبق با رویکرد نقشیِ مبتنی بر گذرایی پیوستاری تعیین نماییم، به نظر می­رسد در نهایت می‌توان پیش‌بینی کرد کدامیک از این دو رویداد احتمال بیشتری داشته که در ساختی گذرا ظاهر شود. دستاورد کلی مبین آن است که واقعة غدیرخم دارای شرایط مساعدتری برای تبلور در قالب‌بندی گذرا است.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ayah of Ikmal (Perfection) and its Signification of the Event of Ghadir: An Analysis Based on the Grammatical Feature of Transitivity

نویسندگان [English]

  • Sayyedeh Fatemeh Kiaei 1
  • Shirin Pourebrahim 2
1 MA in Qur’anic and Hadith Sciences, University of Qom; Email: S.fatemehkiayi40@gmail.com
2 Corresponding Author: Associate Professor, Department of Linguistics, Payame Noor University; Email: pourebrahimsh@pnu.ac.ir
چکیده [English]

  
 
The third ayah of Surah Al-Ma'idah, known as ayah of Ikmal (perfection), is among those ayahs on which exegetes have controversy. Among different readings of the perfection of religion, there are two readings of which one considers this perfection as comprehensiveness, which is as the result of "the end of the divine inspiration" while the other regards it as compatible with the permanency of religion with Welayat. Given the fact that these two interpretations rely on contextual evidences, including circumstances of revelation and narratives, the authors tried to discover textual evidences that can provide an intratextual approach to the preference of one interpretation over the other. This descriptive–analytic article, on the basis of existing relevant documents, thus tried to predict the possibility of an event to be expressed by language in the transitive form and relying on the grammatical feature of transitivity and its prototypical parameters. Because the ayah of Ikmal has a transitive structure, if we explore the ideas of comprehensiveness and Welayat from a semantic perspective and then determine their meaning components according to the functional approach of spectral transitivity, it seems that ultimately we can predict which of these two readings are more probable to appear in a transitive form. The findings show that the Event of Ghadir is more probable to appear in the form of a transitive sentence.

 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • ayah of Ikmal
  • comprehensiveness
  • Welayat
  • functional approach
  • transitivity

مراجع

  1. ابوحیان، محمد بن یوسف، (1420ق)، البحر المحیط فى التفسیر، بیروت، دارالفکر.
  2. ابن بابویه، محمد بن على‏،(1387ق)، عیون أخبارالرضا علیه‌السلام،. مصحح: مهدى لاجوردى، ‏تهران‏، نشر جهان.

3.آرام، محمدرضا؛ لایقی، فاطمه، (1395ش)، «بررسی ساختار سوره مائده با رویکرد ساختار درختی»، پژوهش‌نامه قرآن و حدیث، س9، ش19، صص55-77.

  1. آرمی‌اول، سیما، (1391ش)، «بررسی شاخصه­های نحوی و عوامل پیوندی تحلیل بلاغی اشعار سهراب سپهری»، مجموعه مقالات هفتمین همایش انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، جلد1، صص 362-373.
  2. آقابابایی، سمیه، (1391)، «کارکرد بلاغی افعال در داستان افشین و بدلف بر اساس علم معانی»، مجموعه مقالات هفتمین همایش انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، صص 112-123.
  3. آقاحسینی،حسین؛ جمالی، فاطمه،(1390)، «قصر و حصر در متون نثر عرفانی: جایگاه قصر و حصر در تبیین معارف نهفته در متون عرفانی مورد پژوهش»، نثرپژوهی ادب فارسی (ادب و زبان)، دوره جدید، ش29، پیاپی26. صص 1- 22.
  4. امرائی، محمدحسن، (1398ش)، «تحلیل انسجام غیرساختاری در سورة لیل با رویکرد زبانشناختی نقشگرا»، فصلنامه ذهن، س 20، ش77، صص215-244.
  5. ایران‌زاده، نعمت‌الله؛ مرادی، کبری، (1394 )، «بررسی شعر یاداشتهای درد جاودانگی قیصر امین‌پور بر اساس نظریه نقش‌گرای هلیدی»، متن‌پژوهی‌ادبی، س 19، ش 65، صص 7-22.
  6. باتمانی، هوشنگ؛ قیطوری، عامر، (1392)، «تحلیل سوره یاسین بر اساس نظریه سیستمی-نقشی هلیدی»، زبان‌پژوهی، س5، ش9، صص7-35.
  7. بغوى، حسین بن مسعود، (1420ق)، تفسیر البغوى المسمى معالم التنزیل، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
  8. حسینی، بی‌بی زینب؛ برومند، محسن،(1397)، «اثبات ولایت امیرالمؤمنین(ع)در سوره مائده با استفاده از روش تفسیر ساختاری»، امامت پژوهی، س 8، ش1، صص 83- 115.
  9. خازن، على بن محمد، (1415ق)، تفسیر الخازن المسمى لباب التأویل فی معانی التنزیل، بیروت، دارالکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون.
  10. دبیرمقدم، محمد، (1387ش)، زبانشناسی نظری: پیدایش و تکوین دستور زایشی، تهران، سمت.
  11. راسخ مهند، محمد، (1391)، «لازم و متعدی در زبان فارسی»،  ویژه‌نامه فرهنگستان س 6، ش 8، صص169- 187.
  12. راسخ‌مهند، محمد؛ محمدی‌راد، مسعود، (1394)، «تأثیر گذرایی بر ساخت جمله در زبان فارسی»، پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، س 5، ش 9، .صص 1-47.
  13.  رضاپور، ابراهیم؛ جلیلی دوآب، مریم، (1395)، « بررسی گذرایی کتاب خواندن و نوشتن دوره مقدماتی نهضت سواد آموزی از منظر فرانقش اندیشگانی»، مطالعات آموزش زبان فارسی، س 1.ش 2 .صص 83-97.
  14. رحمانی‌پرهیزگار، زهرا؛ گلفام، ارسلان؛ افراشی، آزیتا،(1393)، «بررسی طرحواره وجهیت در زبان فارسی با رویکرد شناختی»، مطالعات زبان و گویشهای غرب ایران، س1، ش 4، صص101-118.
  15. روشن، بلقیس؛ باقری، شهلا، (1392)، «آیا هر جملة مثبت فارسی یک نظیر منفی دارد؟»، ادب‌پژوهی، س 7، ش25، صص161-177.
  16. زحیلى، وهبه، (1411 ق)، التفسیر المنیر فی العقیده و الشریعه و المنهج، چاپ دوم، سوریه، دارالفکر.
  17. سلیمی، علی؛ نادری، سمیه، (1396)، «خوانش ساختار بازنمودی قرآن براساس رویکرد نقشگرا )مطالعه موردپژوهانه سوره طاها)»، پژوهشهای ادبی ـ قرآنی س5، ش1، .صص 129-149.
  18.  سیدقاسم، لیلا؛ نوح‌پیشه، حمیده، (1393)، «کارکرد گفتمانی وجه جمله در تاریخ بیهقی»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، س12، ش33، صص:85-110.
  19. صادقى تهرانى، محمد، (1406ق)، الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنه، قم، انتشارات فرهنگ اسلامى.
  20. صنعانى، عبدالرزاق بن همام، (1411ق)، تفسیر القرآن العزیز المسمّى تفسیر عبدالرزاق، بیروت، دار‌المعرفه.
    1. طباطبایى، محمدحسین، (1374ش)، ترجمه تفسیرالمیزان، جامعه مدرسین حوزه علمیه، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
  21. طبرانى، سلیمان بن احمد، (2008م)، التفسیرالکبیر: تفسیر القرآن العظیم (الطبرانى)، اردن، دارالکتاب‌الثقافی اربد.
  22. طبرى، محمد بن جریر، (1412ق)، جامع البیان فى تفسیر القرآن (تفسیر الطبرى)، بیروت، دارالمعرفه.
  23. ماتریدى، محمد بن محمد، (1426ق)، تأویلات أهل السنة (تفسیر الماتریدى)، بیروت، دارالکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون. 
  24.  عربزوزنی، محمدعلی؛ پهلوان‌نژاد، محمدرضا، (1394)، «بررسی ساختارگذرایی در خطبه بیست وهفتم نهج البلاغه بر اساس فرانقش تجربی نظریه نقشگرا»، پژوهشنامه نهج‌البلاغه، س3، ش9،صص1-25.
  25.  عزیزخانی، مریم؛ سلیمان­زاده نجفی، سیدرضا؛ شاملی، نصرالله،(1396)،  «کاربست دستور نقش گرای هلیدی بر سوره انشراح»، پژوهشهای ادبی ـ قرآنی، س:5، ش4، صص 69-55.
  26.  قرائی‌سلطان‌آبادی، احمد، (1396)، «تبیین فهم آیه اکمال دین بر اساس نظم فراخطی قرآن»، پژوهشهای زبان شناختی قرآن، س6، ش1، صص155-157.
  27.  قلی‌زاده، حیدر، (1388)، «جایگاه ساختار نحوی ـ بلاغی مفعولٌ به در ترجمه قرآن»، پژوهشهای قرآنی، س15، ش 59-60، صص 322-333.
  28. مدرس افغانى، محمد على، (1362ش)، المدرس الأفضل فیما یرمز و یشار إلیه فی المطول، قم، دارالکتاب،
  29. هوشمند، مژگان؛ رضایی، والی؛ متولیان، رضوان، (1394)، «انضمام درزبان فارسی از نگاه گذرایی پیوستاری»، جستارهای زبانی، س 6، ش3، صص293 – 313.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار